O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi namangan davlat universiteti

8-MAVZU: O`RTA OSIYO O`SIMLIKLARI TARQALISH QONUNIYATLARI
O'rta Osiyo o'lkasida 9000 ga yaqin o'simlik turi bor. Lekin tekisliklarda o'simlik turlari kam - 1000 turga yaqin. Tog'larda esa qalin va turlarga boy 8000 dan ortiq o'simlik mavjud.

O'rta Osiyoning relyef va o'simlik yaratganlariga nazar tashlasangiz, uning yerusti tuzilishida 4 ta cho'sht - tekislik-da, chalacho'l, tog' va yaylov tabiiy geografik komplekslari ko'zga yoqqol baraka. Ana shu komplekslarning har biri o'ziga xos agroekologik sharoitga ega bo'lib, ularning bir-biridan yaqqol ajratuvchi eng asosiy tabiiy komponent o'simliklar dunyosidir.

O'rta Osiyo o'lkasida 9000 ga yaqin o'simlik turi bor. Lekin tekisliklarda o'simlik turlari kam - 1000 turga yaqin. Tog'larda esa qalin va turlarga boy 8000 dan ortiq o'simlik mavjud.

O'rta Osiyoning relyef va o'simlik yaratganlariga nazar tashlasangiz, uning yerusti tuzilishida 4 ta cho'sht - tekislik-da, chalacho'l, tog' va yaylov tabiiy geografik komplekslari ko'zga yoqqol baraka. Ana shu komplekslarning har biri o'ziga xos agroekologik sharoitga ega bo'lib, ularning bir-biridan yaqqol ajratuvchi eng asosiy tabiiy komponent o'simliklar dunyosidir.

Bu yerda boshoqli o'tlardan shuvoq, izen, chalov, qo'ng'irbosh aralash o'sgan yerlar ko'p. Sho'rlangan qo'ng'ir tuproqlarda oq shuvoq, boyalich, qora shuvoq, burgan o'simliklari keng tarqalgan. O ’simliKlar dunyosi Erdagi hayotning birlamchi manbaidir. Chunxi 
o'simlixlar muhim tabiiy geografix omil sifatida er yuzasida suv oqimiga, 
bug'lanishga, tuproqda nam saqlashga, atmosferaning quyi qismidagi havo 
oqimiga, shamol кисЫ va yo'nalishiga, hayvonlaming hayotiga ham ta'sir 
Ko'rsatadi.
O'simlixlar aholi qo'rg'onlarining mixroiqlimiga ta'sir etib, atmosferasini 
tozalab 
turuvchi manba hamdir. Agar o'limliidar olamidan unumli foydalanib, 
muhofaza qilish tadbirlarlni oqilona olib borilea, ular KishiliK jamiyati uchun 
bitmas 
- tuganmas oziq -o vq a t manbai, texnixa uchun x om -ash yo resursi 
bo'lib xizmat 
qiladi.
O’rta Osiyo geografix jihatdan Marxaziy Osiyo, Tibet, Eron, Old Osiyo 
va Kavxaz xabi tabiiy geografix o'lxalar oralig'ida joylashganligi ana shu 
o'lxalarga xos bo'lgan o'simlix turlarini xo'plab uchratish irnxonini beradi. 
O'rta 
Osiyo 
botanixlar 
tomonidan 
O'rta 
dengiz 
botanixa - geografix 
oblastchasiga xiritilgan. Shuningdex o'lxaga xos bo'lgan endemix o'simlixlar 
ham oz emas. Butun o'lxada 9000 ga yaqin o'simlix turi bo'lib, atigi 10
36

foizigina butun o'lKaning uchdan t a i qismidan ortig'ini egallagan teKldtKlardn 

o'sadi.
O'simlbclardan 
hozirgi 
Kunda 
o'lKada 
yaylov 
nuqtai—nazaridan, 
tabobatda 
tu rli x il d orilar tayyorlash, 
qisman 
qu rilish 
mahsuloti sifatida yog'och 
olish maqsadida foydalanilmoqda. Mevali va manzarali daraxtlami Ko'paytlrib 
borish amalga oshirilmoqda. Biroq O'rta Osiyoda o'rmon zahirasining Kamligi 
s u n 'iy
o'rmonlar barpo qilishni 
Kuchaytirish 
lozimligini Ko’rsatmoqda. 
YAylovlarda noto'g'ri, pala—partish chorva hayvonlarini boqish tabiiy 
landshafflami o'zgarib borishiga olib bormoqda. Ayniqsa, Keyingi yiUarda xar— 
xil tipdagi tabiblami 
K o'p ayib
Ketishi dorivor o’simliKlarga qiron Keltirmoqda, 
turli xil qurilislilar, tog' —коп sanoatining rivojlanishi, atmos — feraning 
ifloslanib borishi, Kimyoviy moddalaming ishlatilishi xabilar o'simliKlar olamiga 
salbiy ta'sir Ko'rsatmoqda (15 —rasm).
Amaliy 
m a sh g 'u lo t to psh iriqlarin i bajarishda ta la b a la m in g ham
asosiy 
m a q s a d i an a shu ijo b iy v a salb iy h o la tla m i p u xta o'rganish. 
Tahlil 
qilish va 
o 's im liK la r m u h o fa zasiga d o ir f ix r —m u lo h a za la m i b a y on etishdan iborat b o'lis h i 
кегак.