O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi farg‘ona davlat universiteti sirtqi bo‘lim

Mezopotamya sivilizatsiyasining iqtisodiy, siyosiy va madaniy aspektlari. 
Mezopotamya sivilizatsiyasining iqtisodiy, siyosiy va madaniy aspektlari 

---

haqida o'zbek tilida ma'lumot berayotganman: 
Iqtisodiy aspektlar: 
Mezopotamya'da iqtisodiy faoliyatning asosiy omili suv manbalarining 
mavjudligi bo'ldi. Eshik, Dicle va Fırat daryolarining oqimlari orqali suv 
ta'minoti ta'minlandi va bu erda qishloq xo'jaligi rivojlandi. Ba'zi qishloq 
xo'jaligi mahsulotlari bugungi kategoriyada tarqalgan, masalan, bug'doy, 
buxoro, daraxt mevalari kabi. Ular taom, ne'mat va havo miqdorini oshirish 
uchun suv oqimlarini boshqarishda kanallar va suv taqsimoti tizimlarini 
yaratishdi. 
Mezopotamya'da tijorat ham rivojlandi. Qishloq xo'jaligi mahsulotlari, metal 
ishlab chiqarish, orom va yuftdan tayyorlangan maxsus to'qimachilik 
mahsulotlari tijoratning asosiy ob'ektlari bo'ldi. Shahar-devletlar orasidagi 
tijorat hamda eksport-import faoliyati, moliyaviy mablag'lar, pul va 
almashtirishlar uchun xarajatlarning mavjudligi bilan ajralib turardi. 
Siyosiy aspektlar: 
Mezopotamya'da sivilizatsiyalar shahar-devletlari shaklida tashkil etildi. 
Boshqa sifatda olmaydigan shahar-devletlar, o'zlariga xos hududlarda erkin 
bo'lgan va o'zaro rag'batlarni himoya qilgan iqtisodiy va siyosiy tashkilotlardir. 
Ular qonunlar va hukmronlik tizimlarini rivojlantirishda muvaffaqiyatli 
bo'lganlar. Babil imperiyasida hammurabiy qonunlar to'plami bilan mashhur 
bo'lgan qonunlar to'plami yaratildi. 
Madaniy aspektlar: 
Mezopotamya sivilizatsiyasi madaniy sohada ham muhim yutuqlarga erishdi. 
Bu sohada adabiyot, san'at, arxitektura va diniy tushunchalar rivojlandi. 
Sumerlar yozuv, poeziya, epika, haqiqiy va diniy hikoyalar, qonunlar va 
qasidalar yaratishda muvaffaqiyatli bo'lganlar. Mezopotamya arxitekturasi esa 
qal'alar, zigguratlar va bina qurishda yutuqlarga erishdi. Diniy tushunchalar esa 
zigguratlar, ibodatgohlar va diniy rasm-tasviratlarda ifodalangan. Diniy 
madaniyatda Enlil, Inanna, Marduk, Istar kabi bog'lar o'zlariga xos e'tiqodlar va 
ibodat tizimlari bilan mashhur bo'lganlar. 
Shu tarzda, Mezopotamya sivilizatsiyasi iqtisodiy rivojlanishi, tijorat, suv 
taqsimoti, shahar-devletlari, qonunlar, adabiyot, arxitektura va diniy 

---

tushunchalar sohasida muhim yutuqlar erishgan sivilizatsiya hisoblanadi. U 
o'zbek tilidagi ma'lumotlar asosida inson tarixi va madaniyatining asosiy 
yo'nalishlarini o'rganishga imkon beradi.