O’zbеkistоn rеspublikasi оliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi buхоrо davlat univеrsitеti

Aralashma 
Erish harorati, 
K
T
,
 
Erishilgan issiqlik, 
kg
kj
/
 
O
H
CaCl
2
6

302-303 
214,3 
O
H
CO
Na
2
3
2
10

305-319 
260,8 
O
H
CO
Na
2
3
2
12

309 
266,5 
O
H
NO
Ca
2
2
3
4
)
(

313-315 
200 
O
H
SO
Na
2
4
2
10

305 
243,5 
O
H
SO
Na
2
4
2
5

322-325 
200 
Issiqlik 
sig’imli 
akkumulyatorlar 
bilan 
kimyoviy 
akkumulyatorlarni solishtirish shuni ko’rsatdiki, ularda bir xil 
miqdorda issiqlik to’plash uchun turli hajmli modda olish zarur va 
teskarisiga 
3
1
m
hajmli modda turli xil energiya to’playdi. Masalan: 
303 
K
 
da 
3
1
m
suvda 126000 
3
/
m
kJ
; natriy sul’fati dekagidratida 357000 
kJ
to’planadi. Bu suvda to’planadigan energiyadan qariyib 62,8 marta 
ko’p demakdir.
Shuni ko‘rsatib olish kerakki, geliouylar va gelioissiqxonalarni 
isitish uchun qurilgan akkumulyatorlarda issiqlik eltuvchi modda 
sifatida asosan issiq nam havodan, ba’zi hollardagina suvdan 
foydalaniladi. 
Uylarni isitish uchun mo’ljallangan issiqlik akkumulyatorlaridan 
gelioparnik va gelioissiqxonalarda ham keng foydalanish mumkin. 
Quyosh energiyasini elektr akkumulyatorlarida ham to‘plash 
mumkin. Elektr akkumulyatorlari quyosh elektrostansiyalari hududida 
joylashtiriladi. Elektr akkumulyatorlarining sig’imi shunday bo’lishi 
kerakki, kunduzi quyoshdan olingan energiya elektr energiyasi 
iste’molchisining kechasi ishlashini to’la qondira olsin. Buning uchun, 
birinchidan, kunduzi quyosh elektrostansiyasi ishlab chiqaradigan 
elektr energiyaning qariyb yarmi akkumulyatorlarni zaryadlashga 
berilishi kerak. 
Ikkinchidan, elektr akkumulyatorlaridan transport vositalarida, 
masalan, gelioavtomobil, geliosamolyot, geliokater va boshqalarda 
foydalanish mumkin. Bularda ham kunduzi fotoelementlardan 
olinadigan bir qism elektr energiyani akkumulyatomi zaryadlashga 

---

150 
beriladi, kechasi esa bu akkumulyatordan olingan energiya 
dvigatellarni harakatlantirishga sarflanadi. 
Kelajakda, quyosh energiyasini akkumulyasiyalashning yana bir 
qulay usuli uni ma’lum bir balandlikka joylashtirilgan maxsus 
havzalarda suv to‘plashdan iborat. Buning uchun quyosh 
elektrostansiyasi ishlab chiqargan energiyaning bir qismi hisobiga 
maxsus nasoslar yordamida suv yuqori havzaga quyiladi, kechqurun 
generator elektr toki ishlab chiqara boshlaydi 
Navbatdagi muammo kun davomida gelioqurilmalarda to‘plangan 
energiyani ertalabgacha saqlash bilan bog’liqdir. Mazkur tadbir asosan 
qurilmaning issiqlik yo‘qotishini kamaytirish bilan amalga oshiriladi. 
Gelioqurilmalarda issiqlik yo‘qotilishini hisoblash A.M.Shklover, 
K.F.Fokin va boshqalar tomonidan mukammal o‘rganilgan. Buning 
uchun geliouy, gelioissiqxona, gelioquritkich va boshqa qurilmalarda 
issiqlik-texnikaviy hisoblash ishlarini olib borish hamda barcha 
qoplama devorlar uchun issiqlik oqimining kam yo‘qolishini 
ta’minlash kerak. 
Tajribada 
ma’lum 
bo’lishicha, 
gelioissiqxona 
va 
gelioquritgichning janubga qaratilgan tiniq yuzalari bir qavat shisha 
yoki polietilen plyonka bo’lsa, qurilma tezda sovib qoladi. Shuning 
uchun bunday gelioqurilmalarning shimol tomoni bir necha qatlamdan 
iborat issiqlik o’tkazmaydigan qatlamdan, janubga qaratilgan tiniq 
yuzalari esa bir-biridan 5-10 
sm
havo oralig’idagi ikki qavat shisha 
yoki polietilen plyonkali qatlamdan tayyorlanadi. 
Gelioissiqxona-quritgichlardan 
yo‘qotiladigan jami issiqlik 
miqdori quyidagicha ifodalanadi. 

+
+
+
=