5.2. Kimyoviy issiqlik akkumulyatori
Kimyoviy akkumulyatorlarda issiqlik to’planishi va qaytib
berilishi to’plovchi moddalarning agregat holat o’zgarishiga
asoslangan bo’ladi.
Ma’lumki, moddalar agregat holatlarning o’zgarishi doimiy
temperaturada sodir bo’lgani uchun bunday akkumulyatorlarni
izotermik akkumulyatorlar
deb yuritiladi.
Masalan, sulfat natriy kristalli kimyoviy o’zaro reaksiya natijasida
issiqlikni akkumulyatsiyalaydi.
Bunda uning temperaturasi 32,3
o
C da saqlanadi va sekinlik bilan
tarkibidagi
suv
miqdori
yo’qolib
qiziydi.
5.3-jadvalda
akkumulyatsiyalovchi modda sifatida foydalanish mumkin bo’lgan
ba’zi noorganik tuzlar gidratlarning yashirin issiqligi keltirilgan.
154
5.3-jadval
Aralashma
Erishish temperaturasi
T
,
K
Erishilgan issiqlik,
k
q
kg
kJ
/
2
CaCl
O
H
2
6
302-303
174,3
4
NaCO
O
H
2
10
305-319
260,8
4
NaPO
O
H
2
12
309
266,5
2
3
)
(
NO
Ca
O
H
2
4
313-315
200
4
2
SO
Na
O
H
2
10
305
243,5
3
2
2
O
S
Na
O
H
2
5
322-325
200
Issiqlik
sig’imi
akkumulyatorlar
bilan
kimyoviy
akkumulyatorlarni solishtirish shuni ko’rsatdiki, ularda bir xil
miqdorda issiqlik to’plash uchun turli hajmli modda olish zarur va
aksincha
3
1
m
hajmli modda turli xil energiya to’playdi. Masalan, 303
K
da
3
1
m
suvda 120 000
3
/
m
kJ
, natriy sulfati dekagidratidan qaryib
2,8 marta ko’p issiqlik to’planadi.
Shuni qayd qilish lozimki, geliouylar va gelioissiqxonalarni isitish
uchun qurilgan akkumulyatorlarda issiqlik eltuvchi modda sifatida
asosan issiq quruq havo, ayrim gelioissiqxonalarda va geliouylarda
issiq nam havodan, ba’zi hollarda suvdan foydalaniladi.
Quyosh energiyasini elektr akkumulyatorida ham to’plash
mumkin. Elektr akkumulyatori quyosh elektrostansiyalari hududida
joylashtiriladi. Elektr akkumulyatori sig’imi shunday bo’lishi kerakki,
kunduzi quyoshdan olingan elektr energiyasi iste’molchini kechasi
to’la qondira olsin. Buning uchun, birinchidan, kunduzi quyosh
elektrostansiyasi ishlab chiqaradigan elektr energiyaning qaryib
yarmini akkumulyatorlarni zaryadlashga berish kerak. Keyingi
yillarda ikki komponentali kompozitsion kimyoviy akkumulyatorlar
tuzli gidratlardan tayyorlanib keng qo’llanilmoqda.
Quyidagi
5.4-jadvalda
qo’llaniladigan kompozitsion tuz
gidratlaridan ayrimlarining tarkibi tuzilishi va issiqlik fizikaviy
xarakteriskalari keltiriladi.
|