1 Ўкув КУЛЛАНМА ЛОТИН Davlat Iqt va Siyosati qayta ishlangan OHIRGI (1)
2. Xususiylashtirilgan narxlar va jamoat tovarlarini baholash. Xususiylashtirilgan narxlar
Endi biz samarasiz natijalarga olib keladigan ikkita ajratish mexanizmini
o‘rganib chiqdik. Xususiy bozor erkin minish tufayli muvaffaqiyatsizlikka uchraydi
va ovoz berish muvaffaqiyatsiz bo‘ladi, chunki hal qiluvchi o‘rtacha saylovchining
tanlovi samarali tanlovga mos kelmasligi kerak. Ularning umumiy jihati shundaki,
iste’molchilar noto‘g‘ri rag‘batlantirishga duch kelishadi. Ikkala holatda ham qaror
qabul qiluvchilar kengroq ijtimoiy foydadan ko‘ra, faqat jamoat manfaatining
shaxsiy foydasini hisobga olishadi (ya’ni jamoat foydasi hissasi boshqalarga ham
foyda keltiradi). Qoida tariqasida samaradorlikka faqat xususiy va ijtimoiy
imtiyozlarni moslashtirish uchun imtiyozlarni o‘zgartirish orqali erishiladi.
Samaradorlikka erishishning birinchi usuli jamoat foydasi uchun
kengaytirilgan narxlash mexanizmidan foydalanishni o‘z ichiga oladi. Ushbu
mexanizm "Xususiylashtirilgan" narxlardan foydalanadi, har bir iste’molchi o‘z
holatiga mos narxni to‘laydi. Ushbu shaxsiy narxlar haqiqiy narxni ikki jihatdan
o‘zgartiradi. Birinchidan, ular ijtimoiy va xususiy imtiyozlarni moslashtirish uchun
jamoat tovarlari narxini moslashtiradilar. Ikkinchidan, ular har bir iste’molchining
jamoat foydasiga individual bahosini olish uchun narxlarni yanada moslashtiradilar.
Ushbu so‘nggi jihatni davlat va xususiy tovarlar o‘rtasidagi farqlarni hisobga
olgan holda tushunish mumkin. Xususiy tovarga ega bo‘lgan iste’molchilar umumiy
narxga duch kelishadi, lekin ularning afzalliklariga ko‘ra har xil miqdorlarni sotib
olishni tanlashadi. Aksincha, sof jamoat manfaati bilan barcha iste’molchilar bir xil
miqdorda iste’mol qilishadi. Iste’molchilar bir xil miqdordagi jamoat tovarini sotib
olishni xohlasalar, bu faqat samarali bo‘lishi mumkin. Bunga duch keladigan narxni
to‘g‘ri tanlash orqali ularni jalb qilish mumkin. Masalan, jamoat foydasiga past baho
beradigan iste’molchi past narxga, yuqori baholi iste’molchi esa yuqori narxga duch
kelishi kerak. Ushbu fikr 6.1-jadvalda keltirilgan.
