O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent moliya instituti moliya-iqtisod fakulteti

6 -rasm 
Yuridik shaxslar foyda solig`i stavkalari
16
 
Agarda 2009 yilda ushbu soliq stavkasi 12%ga pasaytirilishi natijasida 
jismoni shaxslar ixtiyorida 112.3 mlrd so`m mablag` tejab qolingan bo`lsa ,2010 
yilda bu ko`rsatkich eng quyi shkala 1% pasaytirilishi hisobiga 81.3 mlrd 
so`mga,2011 yilda eng quyi shkala 1% pasaytirilishi hisobiga 93.5 mlrd so`mga, 
2012 yilda eng quyi shkala 1% kamayishi hisobiga 121.8 mlrd so`mga, 2013 yilda 
1% 
pasaytirilishi 
hisobiga 
186.4 
mlrd 
so`mga 
yetdi. 
«O‘zbekiston 
Respublikasining 2014 yilgi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari prognozi va 
Davlat budjeti parametrlari to‘g‘risida»gi PQ-2099-son qarori bilan 2014 yil uchun 
soliq siyosatining asosiy vazifalarida eng quyi stavka 0.5%ga pasaytirildi va 
16
O`zbekiston Respublikasi Soliq Qo`mitasi ma`lumotlari asosida muallif tomonidan ishlab chiqildi. 
38% 
31% 
15% 
9% 
8% 
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
1995 y
2000 y
2005 y
2013 y
2014 y
stavkalar 

---

41
buning natijasida 100.6 mlrd so`m mablag` jismoniy shaxslar ixtiyorida qolishi 
aytib o`tildi.(7-rasm) 
Joriy yilda O‘zbekiston Respublikasining 2013 yil 25 dekabrda qabul 
qilingan «Soliq va budjet siyosatining 2014 yilga mo‘ljallangan asosiy 
yo‘nalishlari qabul qilinganligi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining 
Soliq kodeksiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida» Qonuni bilan 
fermerlarning soliq imtiyozlari yanada kengaydi.
7-rasm 
Jismoniy shaxslar daromad solig`i stavkalarining pasaytirilishi va uning
iqtisodiy samarasi
 
 
Masalan, 2014 yilga qadar yagona er solig‘i to‘lovchilari (asosan fermer 
xo‘jaliklari) yagona yer solig‘idan tashqari, budjetdan tashqari Pensiya va 
Respublika yo‘l jamg‘armalariga hamda budjetdan tashqari Umumta’lim 
maktablari, kasb-hunar kollejlari, akademik litseylar va tibbiyot muassasalarini 
rekonstruksiya qilish, mukammal ta’mirlash va jihozlash jamg‘armasiga (keyingi 
o‘rinlarda – Maktab jamg‘armasi) majburiy ajratmalar to‘lab kelgan. 2014 yil 1 
112.3 
81.3 
93.5 
121.8 
186.4 
100.6 
2009 yil
2010 yil
2011 yil
2012 yil
2013 yil
2014 yil
Jismoniy shaxslar olinadigam daromad solig`I stavkasi
Jismoniy shaxslarga qolgan mablag`lar miqdori(mlrd so`m)
1
2
% 
d
an
2
2
% 
gach
a 
1
2
% 
d
an
2
2
% 
gach
a 
1
2
% 
d
an
2
2
% 
gach
a 
1
2
% 
d
an
2
2
% 
gach
a 
7
.5
% 
d
an
2
2
% 
gach
a 
8
% 
d
an
2
2
% 
gach
a 
9
% 
d
an
2
2
% 
gach
a 
1
0
% 
d
an
2
2
% 
gach
a 
11
% 
d
an
2
2 
% ga
ch
a 

---

42
yanvardan boshlab esa mazkur Qonun bilan Soliq kodeksiga kiritilgan 
o‘zgartishlarga asosan yagona er solig‘i to‘lovchilari ushbu majburiy ajratmalar 
to‘lovchilari bo‘lib hisoblanmaydilar.
Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i bo‘yicha soliq solish 
shkalasining eng kam stavkasi 8 foizdan 7,5 foizgacha pasaytirilib, jismoniy 
shaxslardan olinadigan daromad solig‘i hisobidan 1 foiz miqdoridagi mablag‘larni 
fuqarolarning shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya hisobvaraqlariga o‘tkazish 
tartibi saqlab qolindi. 2013 yilda fermer xo‘jaliklari mahsulotlar (tovarlar, ishlar, 
xizmatlar) realizatsiyasi hajmidan Pensiya jamg‘armasiga 1,6 foiz, Respublika yo‘l 
hamda Maktab jamg‘armalariga tegishlicha 1,4 foiz va 0,5 foiz majburiy ajratmalar 
to‘lab kelganlarini hisobga olsak, 2014 yildan ularga taqdim etilgan soliq 
engilliklari qanchalik salmoqli ekanligini tushunish qiyin emas.
Ma’lumki, yer va suv resurslari bo‘yicha imkoniyatlarimiz cheklanganini 
hisobga olib, yurtimizda qishloq xo‘jaligini intensiv asosda rivojlantirish, ushbu 
sohaga yuksak samarali zamonaviy agrotexnologiyalarni joriy etish va suvdan 
oqilona foydalanish ustuvor vazifalardandir. Ushbu vazifani bajarishni 
rag‘batlantirish maqsadida Soliq kodeksining 367-moddasiga muvofiq yuridik 
shaxslar, 
er uchastkasining qaysi 
qismida tomchilatib sug‘orishdan 
foydalanilayotgan bo‘lsa, o‘sha qismida tomchilatib sug‘orish tizimi joriy qilingan 
oydan boshlab 5 yil muddatga yagona yer solig‘ini to‘lashdan ozod qilinadi.