O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vaziriligi r. X. Alimov, A. A. Sobirov, S. A. Saydullayeva

§ 4.2. Web – sahifaning grafik ob‘ektlari 
Web – sahifalarning grafik komponentlarini foydalanish maqsadlariga ko‗ra 
uchta kategoriyaga bo‗lish mumkin[14]: 
1.
ILLYUSTRATIV grafika. Bu grafikaga quyidagilar kiradi: fotografiyalarga 
yozilgan qo‗shimcha matn, tushuntiruvchi rasmlar, chizmalar va sxemalar. 
2.
FUNKTSIONAL grafika. Bu grafikaga quyidagilar kiradi: saytni boshqarish 
elementlari (navigatsiya knopkalari, hisoblagichlar, interaktiv shakllar elementlari). 
3.
DEKORATIV grafika. Bu grafikaga quyidagilar kiradi: sahifani bezatish 
uchun dizayn elementlari, ularda ma‘lumotlar aks etmaydi (fon rasmlari, grafik 
fayllar ko‗rinishidagi axratuvchi chiziqlar va boshqalar). 
Rasm va grafikalar WWW uchun doimo zarurdir. Bu ekranda bir vaqtda ham 
tasvirni, ham matnni ko‗rishga imkoniyat beridagan internetning yagona vositasi 
hisoblanadi.Ko‗pgina brouzerlar GIF (Graphies Interchauqe FOP matn – grafika 
almashish formati) va JPEG (Joint Picture Encodinq Group xarakatsiz tasvirlarning 
kodlashtirish guruhi) grafik formatlarini quvvatlab turadilar. Bular Internetdagi 
grafikaning ommalashgan standart formatidir. 

---

78 
Formatlarni kodlashtirishda tasvir siqiladi va natijada juda kichik o‗lchovga 
ega bo‗ladi (sifati qoniqarli darajada bo‗lishigp qaramay). Barcha zamonaviy grafik 
dasturlar bu ikkala formatni quvvatlab turadilar. GIF shtrixli tasvirlar (shtrixli 
rasmlar, sxemalar,) Web – sahifaning rasmiylashtirish grafik elementlari) uchun ideal 
hisoblansa, JPEG esa, odatda yarim tovushli (fotografiya, kartina) grafikani 
kodlashlashtiradi. Bundan o‗laroq GIF – fayl ekranlarda animatsion filmlar singari 
ko‗rsatiladigan bir nechta grafik tasvirlarni ham o‗z ichiga oladi. 
Internet Explorer ham PNG (portable Network Graphics – o‗zgaruvchan 
tarmoq grafikasi) va BMP (Bit MaP bit matritsasi) formatlarni quvvatlab turadi. PNG 
yaqinda ishlab chiqilgan bo‗lib, bundan maqsad, GIF va JPEG lar o‗rnini egallash va 
ikkala formatning ijobiy tomonlarini birlashtirish. Lekin hali u ommalashgan emas. 
Tasvirlar faylining ajrataolishi va o‗lchami. Web tasvirlari faqat displey 
ekranida joylashgani sababli, ularning ajrataolishini dyuymdagi piksellarda (ppi – 
pixels per inch) o‗lchash texnik jihatdan to‗g‗ri bo‗ladi. Ajrataolishni o‗lchashning 
boshqa birligi – dyuymdagi nuqtalar soni (dpi – dots per inch) bosma tasvirlarning 
ajrataolishiga taalluqli va bosmadan chiqaradigan qurilmaning ajrataolishiga bog‗liq 
bo‗ladi. Grafikaning real o‗lchamlari displeyning ajrataolishiga bog‗liq bo‗lganligi 
sababli, Web-muhit uchun dyuymlarda o‗lchash nomaqbul bo‗lmoqda. O‗lchashning 
yagona muhim birligi piksel bo‗lmoqda. Tasvirni 72 ppi ajrataolish bilan yaratish 
qulaydir (ekranda taqdim etish uchun bu eng yaxshi variantdir), bunda piksellardagi 
umumiy o‗lchamlarga e‘tibor berish kerak. Web da grafika yaratish jarayonida 
dyuymlarni umuman ishlatmaslik mumkin. Tasvirning sahifadagi boshqa tasirlar 
bilan taqqoslangan o‗lchami va brouzer oynasining umumiy o‗lchami muhimdir. 
Masalan, ko‗pchilik foydalanuvchilar hamon 640x480 pikseldagi ajrata olishli 
14-dyuymli displeylarni ishlatadi. Ekranning barcha joyini grafika zastavkasi bilan 
to‗liq to‗ldirish uchun uning kengligini 600 pikseldan oshmaydigan qilish kerak 
(bunda o‗ng va chap tomondagi piksellarning bir qismi oyna uchun va aylantirish 
yo‗li uchun ishlatilishi e‘tiborga olinadi). Sahifadagi boshqa tugmachalar va 
tasvirlarning o‗lchamini 600 pikselli kenglikka ega banerga nisbatan piksellarda 
o‗lchash kerak. Fayl o‗lchami. SHubhasizki, aynan grafika Web ni bugungi 

---

79 
ko‗rinishga solgan. Grafika Web-sahifa uchun tarmoq bo‗yicha uzatish vaqtini 
oshrishini unutmaslik kerak, grafikaninng katta hajmi yuklash uchun sezilarli vaqt 
ketishini anglatadi, bu esa o‗quvchining sabrini sinaydi, ayniqsa u standart modem 
bog‗lanishidan foydalangan holda aloqani bog‗layotgan bo‗lsa. 
Ushbu munosabatda Web-dizayner uchun yagona eng muhim qoida bor: 
grafika tasviri faylining o‗lchami imkon qadar kichik bo‗lishi kerak! Tarmoq 
bo‗yicha uzatishga mo‗ljallangan tasvirlarni yaratish ishlab chiquvchilar uchun 
yuklash vaqti muammosiga jiddiy yondashish mas‘uliyatini yuklaydi.