О‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа о‘rtа mаxsus tа’lim vаzirligi аbu rаyhxоn bеruniy nоmidаgi

d

b

3.Yangi hosil bo‘lgan elektr sxemasi uchun barcha tarmoqlardagi toklarni quyidagicha usullar bilan hisоblаymiz.

KONTUR TOKLAR USULI

Kontur toklar usulida hisoblaganda sxemaning har bir mustaqil konturda o‘zining kontur toki oqadi deb tasavvur qilinadi. Tenglamalar kotur toklariga nisbatan tuziladi. Shundan keyin tarmoqlardagi toklar shu kontur toklar orqali aniqlanadi. Agar tenglamalar sistemasini hisoblash natijasida biror kontur tok manfiy bo‘lib qolsa, bu kontur tokining haqiqiy yo‘nalishi biz qabul qilgan yo‘nalishga teskari demakdir: “n” ta tenglamalarning kontur tokiga nisbatan umumiy yechimi:

Bu yerda: tengalamalar sistemasining bosh aniqlovchisi.

− konturning xususiy qarshiligi;
, − birinchi va ikkinchi konturlar orasidagi o‘zaro qarshiligi;
− birinchi konturning E.Yu.K., shu konturdagi E.Yu.K.larning
algebraik yig’indisiga teng.
− bosh aniqlovchining algebraik to‘ldiruvchisi bo‘lib, ning “m” qator va “k” ustunni (yoki anksincha) o‘chirib ga teng ko‘paytirish yo‘li bilan olingan.
Bizning misolimiz uchun kontur toklar uchun ifoda quyidagicha (4-rasm):

d





,

Parametrlarning qiymatini o‘ng tomonga qo‘yamiz:

Metodik ko‘rsatmaning oxirida berilgan dastur va qo‘llanmadan foydalanib aniqlaymiz:

;
;


;
;
.


USTMА-UST TUSHIRISH USULI


toki uchun berilgan ifodada kontur toklar usuli bilan aniqlangan lar har biri tegishli konturga mos E.Yu.K.larning yig’indisini beradi. Bundan shuni aytish mumkinki, har bir E.Yu.K. ta’sirida hosil qilingan toklarning yig’indisi shu konturning toklariga teng. Bu E.Yu.K. yoki tok manbalari ta’sirining mustaqilligi haqidagi holat bo‘lib, u chiziqli zanjir uchun Kirxgof qonunlari asosida tenglamalarning chiziqliligidan kelib chiqdi va ustlash (almashtirish) nomli usul bilan ataladi. Ustlash (almashtirish) usuli murakkab masalani unda oydinroq masalalarga ajratishga yordam beradi, ko‘rib chiqilayotgan har bir murakkab zanjirda faqat bitta E.Yu.K. yoki bitta tok manbasi ta’sir qilib, barcha qolgan energiya manbalari yo‘q deb faraz qilinadi. Bunda barcha qolgan E.Yu.K. manbalari ularning tarmoqlaridagi ichki qarshiliklarni saqlagan holda qisqa tutashtirilishi kerak. Bizning masalamizni yechish ustlash (almashtirish) usulini qo‘llab, ikkita ancha oddiy masalaga ega bo‘lamiz, bunda toklar oddiy topiladi.


1-hоl bo‘lsin (5-rasm).

5-rasm

Tekshirish:

; 4.67 + j35.02 = 4.65 + j35.02


2-hоl bo‘lsin (6-rasm).



6-rasm

Tekshirish:

; 50.3 + j23.7 = 50.25 + j23.72

Ikki E.Yu.K. manbali sxemadagi toklar (7-rasm).