Amaliy mashg‘ulotlari multimedia qurulmalari bilan jihozlangan auditoriyada bir akadem. guruhga bir o‘qituvchi tomonidan o‘tkazilishi lozim. Mashg‘ulotlar faol va interfaol usullar yordamida o‘tilishi, mavzuga mos ravishda munosib pedagogik va axborot texnologiyalar qo‘llanilishi maqsadga muvofiq.
№
|
Ma’ruza mavzulari
|
Qisqacha tavsifi (kalit so‘zlar)
|
Soatlar hajmi
|
|
Mif va badiiy adabiyot munosabatlari.
Mustaqillik yillarida xalq og‘zaki ijodining davlat maqomiga erishishi, mifologik tasavvur va bilimlarni o‘rganish imkoniyatining tug‘ilganligi.
|
|
2
|
|
Bolalar folklori
|
|
2
|
|
Mahmud Koshg‘ariyning “Devonu lug‘otit turk” asarida mifologik dunyoqarash unsurlari.
|
|
2
|
|
Xodi Zarif o‘zbek folklorshunosligining asoschisi
|
|
2
|
|
To‘ra Mirzaev – folklorshunos.
Bugungi o‘zbek folklorshunosligining rivoji.
|
|
2
|
|
Xalq dostonlarini o‘rganish
|
|
2
|
|
Dostonlarni o’rganishdagi tajribalar va yangi nazariy qarashlar
|
|
2
|
|
O‘zbek mifologiyasi xalq qadiyatlarining o’rni tarkibiy qismi sifatida
|
|
2
|
|
O‘zbek mifologiyasi xalq qadiyatlarining tarkibiy qismi sifatida
|
|
2
|
|
“Dada Qo‘rqut kitobi” dostoni va “Alpomish” dostonida mifologik tizimning qiyosiy tahlili.
|
|
2
|
|
“Dada Qo‘rqut kitobi” dostoni va “Alpomish” qiyosiy tahlili.
|
|
2
|
|
Xalq qo‘shiqlarida mifik timsollar.
Ertaklarda mifik unsurlar.
|
|
2
|
|
Alisher Navoiy ijodi va mif.
|
|
2
|
|
O‘zbek folklorshunosligining tadrijiy taraqqiyotida mifologik tasavvurlar tadqiqi.
|
|
2
|
|
Xalq dostonlari va mifologiya
|
|
2
|
|
Mustaqillik davri folklor asarlari nashrlari tajribasi.
|
|
2
|
|
“Alpomish” dostonidagi avlod shajarasi dostonda ikki bora to‘liq qaytariladi. Birinchisi doston boshlanmasida baxshi tomonidan aytilsa, ikkinchisi Alpomish Qalmoqdagi chohdan chiqib, yurtiga qaytayotganda ilk bor uchragan karvonlaragi bu shajarani to‘liq aytadi. Bundan maqsad nima? Bu sanoq qanday mazmunga ega? Epos mazmuni kesimida talqin eting.
|
|
2
|
|
“Alpomish”da kuylangan:
«Davlat qo‘nsa bir chivinning boshiga,
Semurg‘ qushlar salom berar qoshida» shohbaytning doston voqeligiga qanday aloqasi bor?
|
|
2
|
|
“Alpomish” dostonida Dobonbiyning 14 botmon brinchdan bo‘lgan yoyi uzoq vaqt harakatsiz yotdi. Alpomish еtti yoshida bu yoyni otib, alp ataldi. Oradan vaqt o‘tib yoy yana chang bosib qoldi. Yodgor uni bazo‘r sudrab tortdi. Bu yoyning o‘g‘uz qissalaridagi Uch o‘q va Bo‘z o‘q urug‘lari bilan bog‘liqligini va ma’no qirralarini aniqlashga harakat qiling.
|
|
2
|
|
“Alpomish”da Qalmoq alplari mubolag‘aviy tasvirlanadi, ammo Alpomishning bu xil tasviri yo‘q. Bu usulning qo‘llanishidan baxshi-shoirlar nima maqsad qilishgan?
Qultoy aytadi: “Alpomishning chap еlkasida mening qo‘limning izi bor”. Qultoy kim? Uning dostondagi o‘rni qaerda? Bodom bikach Barchin bilan o‘lan aytishadi. Nega Bodom bikach bilan Barchin? Bu aytishuvning poetik yuki qanday deb o‘ylaysiz?
|
|
2
|
|
|
Poygada qatnashgan otlar hisobini chiqaring, chavandozlarning etnik tarkibini aniqlang va poygani shu xil tahlil qiling. Bu hosilani eposning umumiy g‘oyasiga bog‘lab talqin eting.
|
|
2
|
|
Qalmoq alplari Barchinga sovchi bo‘lib kelishadi. Barchinning yoshini hisob-kitob qilib, o‘tovini alohida, uning o‘zi javob beradi degan qarorini aytishadi. Bu talqinning marosimiy asosi va poetik ma’no qamrovini aniqlang.
|
|
2
|
|
Alpomish” dostonida Yortiboy obrazining poetik yuki qanday? Uning:
Maslahat bermaymiz Boysari boyga,
Osilmaylik Boybo‘rining doriga..
Va Kashalda aytgan:
Bolalarni tog‘a-jiyan qilamiz
Bu ellarda erkin bo‘lib yuramiz.
Ushbu javoblarning talqini qanday?
|
|
2
|
|
Cho‘lponning ushbu: “Boychechak”
“Boychechakning bolasi”
Ochdi yuzini;
Suvga chiqqan xolasi
Ko‘rdi qizini!
«Boychechakning bolasi»
Har uyda kuldi,
Go‘daklarning xaltasi
Non bilan to‘ldi!..she’ri, bu she’r ma’nosi va unda tasvirlangan voqelikning
«Yomg‘ir yog‘aloq,
Echki chaqaloq,
Boyning qizining,
Qorni dumaloq» qo‘shig‘iga qanday aloqasi bor?
|
|
2
|
|
Cho‘lponning ushbu: “Boychechak”
“Boychechakning bolasi”
Ochdi yuzini;
Suvga chiqqan xolasi
Ko‘rdi qizini!
«Boychechakning bolasi»
Har uyda kuldi,
Go‘daklarning xaltasi
Non bilan to‘ldi!..she’ri, bu she’r ma’nosi va unda tasvirlangan voqelikning
«Yomg‘ir yog‘aloq,
Echki chaqaloq,
Boyning qizining,
Qorni dumaloq» qo‘shig‘iga qanday aloqasi bor? Har ikki asar: Cho‘lpon she’ri va bolalar qo‘shig‘ining Navro‘z bayrami bilan kesishadigan nuqtalarini toping va talqin bering?
|
|
2
|
|
“Go‘ro‘g‘lining tug‘ilishi” dostonidagi Go‘ro‘g‘li va Rayhon podsho yurtlarini ajratib turuvchi daryoga qanday bog‘liqlik o‘rinlari bor? Bu bog‘liq nuqtaning semantik ko‘lamini aniqlang, talqin bering.
|
|
2
|
|
Daryo obrazi kelgan xalq qo‘shiqlari:
Sizni unda, bizni bunda yaratdi,
O‘rtamizda oqar daryo yaratdi,
Oqar daryo ekan oqdi-yu ketdi,
Bevafo yor ekan, tashladi, ketdi.
to‘rtligi haqida.
|
|
2
|
|
Daryoning ul yuzida uylaringiz
Oqarishib ko‘rinadi bo‘ylaringiz”. Turkum qo‘shiqlari semantikasini ushbu kesimda olib, tadqiq eting.
|
|
2
|
|
Turkum qo‘shiqlarining semantikasini tadqiq etish.
|
|
2
|
|
“Go‘ro‘g‘lining tug‘ilishi” dostonidagi Ravshan va Shohdorxon qahramonlariga ta’rif va tavsif berish.
|
|
2
|
|
“Go‘ro‘g‘lining tug‘ilishi” dostoni avvalida Go‘ro‘g‘lining otasi Ravshanni Shohdorxon askarlari yov bo‘lib kelganda Hamza asir qilib, yashirincha olib ketadi.
Savol: nega Taka-Yovmit ahli bu holatga bee’tibor qoldi? Sabab nima? Bu epizodning epos g‘oyasiga aloqasi qanday?
|
|
2
|
|
Ravshan sinchi va To‘laboy sinchi munosabatini semantik ma’no qatlamlari kesimida tahlil qiling.
|
|
2
|
|
Ravshan sinchi va To‘laboy sinchi munosabati va raqobatining semantik ko‘lamini epos voqeligi ma’no qatlamlari kesimida talqin eting.
|
|
2
|
|
Go’rog’li timsolini etnos kesimida tahlil qilish
|
|
2
|
|
Go‘ro‘g‘lining tug‘ilish vaqti, uning qabrda kechgan davri, biya emib ulg‘ayishi va Rustam qo‘liga kelib, o‘z yurtiga qaytgungacha bo‘lgan vaqt talqinini epik qahramon hamda etnos kesimida tahlil qiling.
|
|
2
|
|
Go‘ro‘g‘li turkumida yеttita epik ot tarjimai holi, epik talqinlari qanday aks etganligi haqida ma’lumot bering.
|
|
2
|
|
Bu otlar qanday otlar va ularni epik ot obrazida talqin eting.
|
|
2
|
|
“Alpomish” va “Go‘ro‘g‘li” dostonida alplik tizimi asar yadrosini tutib turuvchi mohiyatlardan biridir. Alplik tizimi tasavvurlarini ushbu dostonlar misolida qayta tekshirib chiqing.
|
|
2
|
|
Alp – eposning qahramoni. Etnosda uning quvvatini namoyon etuvchi sohibqironlar va ulug‘ quvvatli sarkarda-yu, podsholarning umumlashma badiiy obrazi bu alp hisoblanadi. “Alpomish” va “Go‘ro‘g‘li” dostonida alplik tizimi asar yadrosini tutib turuvchi mohiyatlardan biriligi haqida fikrlashing.
|
|
2
|
|
O‘zbek xalq qo‘shiqlari, xususan, lirik qo‘shiqlarda poetik ramzlar asosiy fikr, tuyg‘u, kechinma ifodachi sifatidagi muhim o‘rini haqida fikrlashing.
|
|
2
|
|
Qo‘shiqlardagi еtakchi ramziy obrazlar: olma, ro‘mol, tom, g‘oz, o‘rdak, shaftoli, tamaki, oq, qizil, sariq va hakazolar semantikasini aniqlab, qo‘shiqlarni talqin eting.
|
|
2
|
|
“Susambil” ertagi haqidagi mulohazalaringiz nimalarda namoyon bo’ladi? Xulosalaringizni ayting.
|
|
2
|
|
“Susambil” ertagida nega hayvonlar Susambilga borishadi? Susambilning Chambilga aloqasi bormi? Chambil qanday shahar, bu tasavvurlarning asosi va badiiy talqinlari haqida o‘z xulosalaringizni ayting.
|
|
2
|
|
Ertaklardagi uch aka-uka, opa –singil haqidagi muloxazalaringiz. Nega har doim kichik farzand oilasi uchun o’zini fido qilishi kerak. . Bu ertaklar nimadan xabar beradi?
|
|
2
|
|
Ertaklardagi uch aka-uka yo‘l oluvchi manzillar:
1.Borsa kelar;
2.Borsa noma’lum;
3.Borsa kelmas. Bular qanday talqinga ega? Nega kenja botir borsa kelmasga boradi. Bu ertaklar nimadan xabar beradi?
|
|
2
|
|
“Ur to‘qmoq”dagi sehrli buyumlar:
Ochil dasturxon; Qaynar xumcha;
Urto‘qmoq va yana yalmog‘izning uch atributi haqidagi fikrlaringiz.
|
|
2
|
|
Taroq; qayroq; oyna va bu jismlarning semantikasi nima? Nega ular bu xususiyatlarni oldi?
Ertak kesimidagi ma’nosi va hayotdagi mohiyati nima?
|
|
2
|
|
“Dunyoda yo‘q hunar”, “Uch ko‘r va bir yigit” ertaklari ifodalayotgan ramziy-timsoliy vositalari bizga nimalardan xabar beradi?
|
|
2
|
|
“Qo‘ng‘iz bekach” ertagi ifodalayotgan ramziy-timsoliy vositalar bizga nimalardan xabar beradi?
|
|
2
|
|
“Ravshan” dostonidagi:
«Yor aylanay qalpoq tikkan qo‘lingdan» deb boshlanuvchi murojaatida “Go‘ro‘g‘li” dostonlaridagi boshqa barqaror shakl va formulalar bilan munosabatini tahlil eting.
|
|
2
|
|
“Ravshan” dostonidagi:
“Uzoqdan kelayotibman” deb boshlanuvchi qo‘shiqlarning “Go‘ro‘g‘li” dostonlaridagi shakl va formulalar bilan munosabatini tahlil eting.
|
|
2
|
|
Xalq ertaklari va dostonlaridagi tushlarning badiiy vazifasi.
|
|
2
|
|
Xalq ertaklari va dostonlaridagi tushlarning semantikasini.
|
|
2
|
|
“Alpomish” va “Go‘ro‘g‘li” dostonlari hamda bir qator ertaklar misolida qiyosan tahlil eting.
|
|
2
|
|
“O‘lan”, “Yor-yor”, “ Kelinsalom” va «Ashula» - lirik qo‘shiq janrlarining o‘ziga xos xususiyatlari va uyg‘un jihatlari.
|
|
2
|
|
Afsona, naql va latifalarning voqelikni aks ettirishdagi farqi va assotsiativ ma’nolarini yoritib bering.
|
|
2
|
|
Maqol, topishmoq va chaldirmoq janrlarini qiyosan tahlil eting. Maqollarning o‘z va ko‘chma ma’nolariga diqqat qarating. Topishmoq va chaldirmoqlarning uyg‘un va farqli xossalariga to‘xtaling.
|
|
2
|
|
Hozirgi kunda o‘zbek folklorshunosligi dolzarb bo‘lgan masalalar xususida fikr yuriting. Folklorshunoslik sohasida amlaga oshirilgan ishlarni tahlil qiling
|
|
2
|
|
Xalq dostonlari tasnifi yuzasidan olib borilgan ishlar, tasniflarga asos bo‘lgan tamoyillarni yoritib bering
|
|
2
|
|
Jami
|
|
120
|
