O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti ijtimoiy iqtisodiyot fakulteti

bosqichi: 
Sunnaning ma’nosi. Roviylar va muhaddislar. Ilk hadis to‘plamlari. Hadis 
ilmining shakllanishi va Imom Buxoriyning jahonshumul xizmati. Hadis ilmining “oltin 
asri va sahih hadis to‘plamlari. Islom axloqi va Rasululloh (s.a.v.) ibratlari. . “Siyrat ar-
Rasululloh”. Islomiy mazhablarning shakllanishi. Adab ilmi va Ahmad Yugnakiy
merosi. 
Islom mintaqa madaniyatida mantiqiy tafakkurning o‘rni. Imom G‘azzoliy va 
Umar Xayyom Borliq haqiqatini anglab etishning turli yo‘nalishlari haqida. Kalom ilmi: 
mo‘tazila, ashariya, moturidiya. Forobiy falsafasi va fozil jamiyat orzusi.
Yusuf Xos Hojib va Islom ma’rifatchiligi bosqichida turkiy xalqlar ma’naviyati. 
Qomusiy allomalar faoliyati. Botiniya nima? “Ixvon us-safo” risolalari. Tasavvufiy 
qarashlarning shakllanishi. “Ehyoyi ulum ad-din” va “Kimyoyi saodat” asarlarining 
mintaqa ma’naviy takomilidagi ahamiyati. 
Zohidlik, oshiqlik, oriflik. Ibn Sino va G‘azzoliy ishq haqida. Tasavvuf nazariyasi 
va Ibn al-Arabiy merosi. Ilm va irfon. Turkistonda tasavvuf: Yassaviya va Kubraviya. 
Bahouddin Naqshband va tasavvuf irfonining kamoli. Sufiylik yo‘lini ixtiyor 
etganlarning ma’naviy kamolot bosqichlari: Shariat, Tariqat, Ma’rifat, Haqiqat. Nafs 
tarbiyasi va Riyozat ma’rifati. 
Badiiy adabiyotning mintaqa madaniyatida tutgan o‘rni. Mintaqa adabiyoti 
Alisher Navoiy talqinida. Badiiy tafakkur tariqatlari - dunyoni idrok etish va uni ijodiy 
akslantirishning o‘ziga xos yo‘llari sifatida. Alisher Navoiy “Majoz ishqi” haqida. “Dil 
ba yoru dast ba kor”ning ma’nosi. 
Turkiy she’riyat va Alisher Navoiy ijodi. Navoiyning ijodiy takomil jarayoni. 
“Badoyi ul-bidoya”da “vahdat mayi” va “singon safol” timsollari. “Xamsa” 
ma’naviyati. “Xamsa” dostonlarining zohiriy ma’nolari va botiniy mohiyatlari. “Lison 
ut-tayr”da irfoniy va ijtimoiy g‘oyalar uyg‘unligi. 
“Turk elini yakqalam ettim”. Bashariyatning yaxlit mohiyatini anglash. Mehr - 
ijtimoiy hodisa sifatida. “Mahbub ul-qulub” ijtimoiy toifalar ma’naviyati haqida. 
“Majoz tariqi”da Baqo va fano nisbati. Tavhid mohiyatining yangicha talqini. 
Yangi davrning buyuk haqiqati - dunyoni surat va ma’ni yaxlitligida tadqiq va taxlil etish 
va bahamjihatlikda boshqarishga intilish.

---

Islom mintaqa madaniyatining Yevropaga ta’siri. “Averroizm”. Islom va 
Reformatsiya. Yevropa uyg‘onishi va Sharq madaniyatiga e’tiborning kuchayishi. 
Yevropa ma’rifatchiligida ilm va imon ziddiyati. 
Sharq xalqlari ijtimoiy-siyosiy hayotidagi tanazzul, uning sabablari va oqibatlari. 
Chor Rossiyasi hukmdorligi va bolshevizm qatag‘onlari sharoitida milliy 
ma’naviyatimiz ahvoli. 
Yagona Turkistoning parchalanishi va Rossiya imperiyasining makkorona 
siyosati. Furqat va Donish ma’rifatchiligi. Muqimiyning ijtimoiy qarashlari. 
Jadidchilikning vujudga kelishi. Behbudiy - muftiy va dramaturg. Milliy uygonish 
va yangi ma’rifatchilik. Ilm-fan va ta’lim-tarbiyaga e’tibor. Islom diniga munosabat. 
Turkiston muxtoriyati va milliy istiqlolchilik harakatining ma’naviy ahamiyati) 
Millat ziyolilarining milliy o‘zlikni saqlash sohasidagi urinishlari. 
Mustaqillik davrida xalqimiz milliy ma’naviyatining yuksalishi. Milliy 
ma’naviyatimizda inson qadrining ulug‘lanishi. Qadr va qadriyat. Insonning ongli 
mavjudot sifatidagi qudrati va mas’uliyati.

Vatan tuyg‘usi - oliy qadriyat. Milliy ma’naviyatimizda "Vatan" timsol-

tushunchasining ma’no jilolari. Insonning moddiy borliqqa ma’naviy munosabati. 
Ekologik muammolarning hal etilishida ma’naviyat omili. Tabiatga mulkiy munosabat. 
Uning ma’naviy jihatlari. 
Inson qadri va Shaxs mas’uliyati. Irsiyat, ruhiyat, ma’naviyat. Inson tabiati va 
Allohning inoyatlari. Odob, axloq, ma’naviyat. Ma’naviy tarbiya vosita va usullari 
pog‘onadorligi. Shaxsning iqtisodiy mustaqillik mas’uliyati. Shaxs ma’naviyatining 
zohiriy va botiniy alomatlari. ularning nafosat bilan munosabati. 
Oila ma’naviy muhiti. Shaxs, oila, jamiyat. Oila qurish mas’uliyati. Oilada er 
kishining mavqei. Ayol – oilaning asosi. Ota –onaning farzand oldidagi burchi. Sog‘lom 
avlod - jamiyat taraqqiyotining hal qiluvchi omili. Yosh avlodning mustaqillik 
ma’suliyati va ota-ona hurmati. Oilada 3 avlod hamkorligi.

Milliy turmush tarzi tushunchasi va uning ma’naviy estetik jihatlari.

Oilaviy burch va mas’uliyatning ijtimoiy va ma’naviy asoslari. Oilaviy 
munosabatlar madaniyatining milliy va diniy jihatlari. Jamoatchilik fikrining oilaviy 
hayot va yoshlar tarbiyasiga ta’siri.
Adolat - ijtimoiy hayotda ma’naviyatning namoyon bo‘lishi sifatida. Milliy 
ma’naviyatimizda xalq hokimiyatchiligiga munosabat. “Islomiy davlat” tushunchasi 
haqida. Sekulyarizm printsipining ma’naviy mohiyati. Ijtimoiy hayotda iqtisod, siyosat, 
ma’naviyat yo‘nalishlarining uyg‘unligi – adolatli jamiyatning asosiy belgisi sifatida. 
Qonun hukmronligi - siyosatdagi ma’naviyat.
Globallashuv jarayonlari va ma’naviyatga tahdid. Fikrga qarshi fikr, g‘oyaga qarshi 
g‘oya. Yevropa pedagogika ilmining yutuqlari va muammolari. Milliy ma’naviy 
merosimizda yosh avlod tarbiyasiga oid masalalarning ishlab chiqilishi. Shaxs 

---

ma’naviyatini shakllantirishda ta’lim tarbiya muassasalarining mas’uliyati. Sho‘rolar 
davrida milliy pedagogik merosni o‘rganish ahvoli va ideologik taziyqning oqibatlari.
Ziyolining millatning ma’naviy murabbiysi sifatidagi ijtimoiy mas’uliyati va 
bugungi mavjud holati. Borliq haqiqatini anglab etishga tinimsiz va izchil intilish, 
hayotda anglab etgan haqiqatlariga o‘zi birinchi bo‘lib amal qilish va ularni o‘zgalarga 
etkazish – ziyolining Haq va millat oldidagi asosiy burchi sifatida. 
Ta’lim tizimi va ijtimoiy fanlar. Ziyolilarimiz ongidagi eski mafkura asoratlari va 
olimning jahon ilmi oldidagi mas’uliyati masalasi. Komil inson tarbiyasida ustozning 
hissasi. Milliy ma’naviyatimiz an’analarida ustoz va shogird munosabatlari. Ustozning 
shogirdga mehri va talabchanligi. Rahbar ma’naviyati. 
Milliy ma’naviyat va millat tarbiyasi. Tarbiya sub’ekti va ob’ekti. Millat tarbiyasi 
kimning qo‘lida? Tarbiyachilarni tarbiya qilish masalasi. Mustaqil O‘zbekistonda yosh 
avlod tarbiyasiga e’tibor. Yosh avlod tarbiyasi va ta’lim tizimidagi islohotlar.
Ilm va ta’lim. Ma’rifat yo‘llari va milliy tarbiya nazariyasi. Shaxsning ma’naviy 
shakllanishida ta’lim va tarbiya nisbati. Iste’dod va mas’uliyat.