O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti “iqtisodiyot

F_xiv- Haqiqiy (haqiqiy) ish vaqti fondi, muayyan vaqt davomida uning ish vaqtini tavsiflaydi:

F_xiv = ((D_k - (D_bd- - D_jx)) * t_{s m} * K_m (4.36)

Bu erda oldin-rejalashtirilgan davr uchun ishchi ta'tilning davomiyligi,

Kunlar;
K_m-kasallik va boshqa uzrli sabablarga ko‘ra majburiy vaqt yo‘qotishlarini hisobga olgan holda koeffitsient, k_m = 0,96-0,98
Ishchilarning ta'tilining davomiyligi bajarilgan ishning ixtisosligi va turiga bog'liq. Amaldagi qonunchilikka muvofiq, oddiy ta'mirlash ishlari uchun ishchilar yiliga 28 kalendar kun dam olishlari kerak.
Issiq do‘konlarda (payvandlash, temirchilik va boshqalar) va yuqori zararli moddalar bilan ishlashda (batareya, vulkanizator. Termist va boshqalar) dam olish muddati yiliga 35 ish kuniga oshiriladi.

F_jx = (D_k - D_bd) t_{s m} х K_sm * K_о (4.37)

Bu erda km-o‘zgarish koeffitsienti;
K_o-texnik xizmat ko‘rsatish va ta'mirlashda asbob-uskunalarning uzilishini hisobga olgan koeffitsient, k_o = 0,92-0,96.
Yil uchun ish vaqti byudjetini hisoblash (8 soatlik ish haftasida)

Vaqt toifasi	^Kunlar	Vaqtlar
Taqvim vaqti	365	104
Dam olish kunlari	104	832
Dam olish kunlari	10	80
Nominal ish vaqti	251	2008
Ishga kirishmaslik, shu jumladan.:	33	256
A\ muntazam va qo‘shimcha dam olish	28	200
B \ kasalliklar	4	32
O‘qish munosabati bilan dam olish	1	8
D \ davlat va jamoat vazifalarini bajarish	1	8
D \ boshqa ko‘rinishlar	1	113
Ish vaqti byudjeti	219	1639
Ish kunining o‘rtacha davomiyligi	-	7,48

6.2.Хоdimlаr tаrkibi vа sоnini rеjаlаshtirish
Avtotransport korxonasining ishlab chiqarish xodimlarining soni harakatlanadigan tarkibni ishlatish va texnik xizmat ko‘rsatish va ta'mirlash bo‘yicha ishlab chiqarish dasturi asosida hisoblanadi.
Ishchilarning rejalashtirilgan sonini aniqlashda hisoblash uchun mehnat unumdorligining rejalashtirilgan o‘sishi qabul qilinadi.
Ishchilar sonini rejalashtirish uchun dastlabki ma'lumotlar rejalashtirilgan ish vaqti fondi, rejalashtirilgan ish hajmining murakkabligi,
Inson soatlarida ifodalangan va belgilangan ishlab chiqarish normalarini bajarish va to‘ldirishni hisobga olgan holda koeffitsient.
Rejalashtirilgan ish vaqti fondi formula bo‘yicha hisoblanadi:

F_riv = (D_k. - (D_d + D_bk + D_t +D_ke+ D_dm) t_{s m} - (D_doo. + D _dk - D_tk) t_qis^, (4.38)

Bu yerda D_k rejalashtirilgan davrda kalendar kun soni;
D_d-dam olishlar soni;
D_bk.-bayram kunlari soni;
D_t- ta’til kunlarining soni;
D_kel-kasallik va boshqa sabablarga ko‘ra ishga kelmaslik kunlari;
D_dm-jamoat va davlat vazifalarini bajarish munosabati bilan ishga kelmaslik kunlari;
T_sm-smena muddati;
D _doo D _dk, D_tk dan.P. B-dam olish kunlari va dam olish kunlariga mos keladigan, oldindan dam olish kunlari va dam olish kunlari soni;
Wp - dam olisholdi va dam olish kunlarida ish kuni qisqartirilgan vaqt, h.
Аo_sot davomida haydovchilar soni avtomobil miqdorini - liniyada qolish vaqtini, t_t-ya va tayyorgarlik va yakuniy vaqtni, bitta haydovchining ish vaqti fondiga (F_ivf)bo‘lish yo‘li bilan hisoblab chiqiladi.:

N_eod = аo_sot + t_t-ya /F_ivf * K_w (4.39)

Bunda аo_sot va t_t-ya - bir yil davomida liniyada ish soatlari va yildagi tayyorgarlik va yakuniy vaqt soni, o*sot;

Kw - mehnat unumdorligining o‘sish koeffitsenti
Jami tayyorgarlik va yakuniy vaqt 18 min ga teng bo‘lgan normativ vaqtni hisoblash bilan belgilanadi., yoki ish smenasida 0,3 soat:

T_t-ya = (аo_sot /T_sm) х 0,3 (4.40)

Keyin talab qilinadigan haydovchilar soni (N_h) formula bo‘yicha hisoblanadi:

N_e = (4.41)

Haydovchilar sonining kengaytirilgan hisob-kitoblari boshqa usul bilan amalga oshirilishi mumkin, uning mohiyati bir qator indekslarni, shu jumladan:

- yuk tashish (daromad) hajmining o‘sish indeksi j_q, rejalashtirilgan tashish hajmini (daromadlarini) Q_rej ni avvalgi (asosiy) Q_b davrida haqiqiy tashish hajmiga bo‘lish orqali:
J_q = Q_rej / Q_b (4.42)
- rejalashtirilgan davrda J_w mehnat unumdorligini o‘zgartirish indekslari w_rej avvalgi davrda ularning mehnat unumdorligiga nisbatan
Jw = W_il /W₆ (4.43)

Bu holda, haydovchilar soni formula bilan aniqlanadi:

N = N_b * j_q / Jw (4.44)

Qaerda N_b-oldingi (bazadagi) davr hisoboti bo‘yicha haydovchilar soni, odamlar.

Ta'mirlash ishchilarining talab qilinadigan soni ishlab chiqarish dasturiga muvofiq va harakat tarkibini ta'mirlash va ta'mirlash ishlarining murakkabligi bilan belgilanadi.
Ta'mirlash ishchilar soni (N_ti) quyidagi formula bilan belgilanadi:

N_ti = T _{TX vaj T}/ F _х K (4.45)

^V '
Bu erda T_{TX va JT} odam soatlarida barcha turdagi TX va JT ning umumiy mehnat sig’imi hisoblanadi.
Nrts-ta'mirlash ishchilarining rejalashtirilgan soni formula bo‘yicha aniqlanishi mumkin:

Nrts= (4.46)

Bu yerda N_bti - asosiy davrda ta'mirlash ishchilarining soni, odamlar;

J_lum-umumiy probegga avtomobillarning o‘sish indeksi;
J_wti-ta'mirlash ishchilarining ish samaradorligini oshirish indeksi.
Yordamchi ishchilar soni ta'mirlash ishlarining normativ murakkabligi va yordamchi va yordamchi ishlarning belgilangan normativ mehnat zichligi asosida aniqlanadi. Yordamchi va yordamchi ishlarning normativ mehnat zichligi avtomobil transportining harakat tarkibini texnik xizmat ko‘rsatish va ta'mirlash to‘g'risidagi Nizom bilan belgilanadi, bu ishlar hisobga olinmagan txvajt ishlarining normativ mehnat zichligi 20-30% miqdorida.
Ushbu standartning muayyan miqdori korxona rahbari tomonidan ish sharoitlariga va korxonaning texnik jihozlariga qarab belgilanadi.
N_yo.i -Yordamchi ishchilarning talab qilinadigan soni formula bo‘yicha aniqlanadi:

N_yo.i = T_um * K_ti /F_yxi *100 (4.47)

Bu yerda K_ti - yordamchi ishlarning amaldagi va TX va JT harakat tarkibi bo‘yicha ishlarning umumiy mehnat sig’imi bo‘yicha me’yoriy mehnat sig’mi,%.

Ushbu guruh ishchilar o‘z ichiga TX va JT ishi ish hajmlaridagi ishchilarni hisobga olinmaydi
Menejerlar, mutaxassislar va xodimlar soni kasaba uyushmasi tashkiloti bilan kelishilgan holda korxonalar rahbariyati tomonidan to‘g'ridan-to‘g'ri ishlab chiqadigan va tasdiqlanadigan shtat jadvali bilan belgilanadi.
ATK rahbarlari, mutaxassislari va xodimlarining kadrlar jadvalini ishlab chiqishda, uning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlaridan foydalangan holda hisob-kitoblarga asoslangan texnikani qo‘llash
Avtomobil ishlab chiqarish nisbati darajasi, chiziq bo‘yicha o‘rtacha ish vaqti, ko‘rsatilgan avtomobillarning rejalashtirilgan soni. Ushbu ma'lumotlarga asoslanib, hisoblangan ballar soni aniqlanadi. Ularni standartlar bilan taqqoslab, menejerlar, mutaxassislar va xodimlarning ish haqi bo‘yicha korxona guruhini va shunga muvofiq kadrlar jadvalini belgilaydi.
N_rx -Katta hisob-kitoblar bilan xodimlarning rejalashtirilgan soni formula bo‘yicha aniqlanadi:

N_rx = N_b * I_D + (-)E_W (4.48)

Bu erda E_W-mehnat unumdorligini oshirish orqali xodimlar sonining o‘zgarishi(tejash-minus, ortiqcha- o‘sish).
6.4. Kоrхоnаdа mehnat unumdоrligi vа uni bаholаshning аsоsiy ko‘rsatkichlаri.
Mehnat unumdorligi-moddiy ishlab chiqarishda mehnat xarajatlarining samaradorligini alohida xodim va umuman korxona jamoasi sifatida tavsiflovchi eng muhim iqtisodiy ko‘rsatkich. Korxona darajasida mehnat unumdorligining asosiy ko‘rsatkichlari ishlab chiqarish va mehnat zichligi ko‘rsatkichlari hisoblanadi.
Ishlab chiqarish (W_b) ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori (Q) ushbu mahsulotni ishlab chiqarish uchun ish vaqti xarajatlariga (T), ya'ni quyidagi formulaga muvofiq belgilanadi:
W_B = Q / T, (4.49)
Q-ishlab chiqarilgan mahsulotlar hajmi;
T-ish vaqti, mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan, odam*slar;
Kunlar.
Mehnat sig’imi-ishlab chiqarishning teskari qiymati.


W_p = T / Q (4.50)
Mahsulot ishlab chiqarish mehnat unumdorligining eng keng tarqalgan va universal ko‘rsatkichidir.
Ishlab chiqarish va mehnat zichligi o‘rtasidagi nisbat formulalar bilan belgilanadi:

▲W_B= (4.60)

^V '
Bu erda ▲W_B- mehnat sarfini kamaytirish bilan ishlab chiqarishning o‘sishi, %;
ishlab chiqarish unimdorligini o‘sishi bilan mehnat sarfini kamaytirish, ▲W_B %.

Ishlab chiqarish hajmini o‘lchash birligiga qarab, mehnat unumdorligini o‘lchash uchun uchta usul mavjud: tabiiy, mehnat va xarajat.

Mehnat unumdorligini o‘lchashning tabiiy usuli mahsulotni ish vaqtining birligida tabiiy shaklda ishlab chiqarishni tavsiflaydi.
Mehnat unumdorligini o‘lchashning mehnat usuli normativ xarajatlarning ish vaqtining haqiqiy xarajatlariga nisbati bilan tavsiflanadi.
Mehnat usuli normalarga nisbatan ishchilarning mehnatidan foydalanish samaradorligini, ishlab chiqarish normalarini bajarish darajasini yoki ishchilar uchun normativ vaqtni kamaytirish darajasini aniqlash uchun ishlatiladi.
Mehnat unumdorligini o‘lchashning iqtisodiy usuli, ayniqsa, yuk va yo‘lovchilarni tashish va tashish xizmatlarini ko‘rsatuvchi avtotransport korxonalarida keng qo‘llanildi.
Eng aniq ishlab chiqarish hajmi tabiiy o‘lchovlar bilan tavsiflanadi. Bir xil sharoitlarda bir hil yuklarni tashish bilan shug'ullanadigan ATP mehnat unumdorligining tabiiy o‘lchagichlaridan foydalanadi-yuklarni tashish hajmi (tonnalarda) va yuk aylanmasi (tonna kilometrlarda).
Yalpi daromad bo‘yicha mehnat unumdorligini o‘lchash usuli nafaqat transport, balki uning yordami bilan amalga oshiriladigan boshqa ishlar va xizmatlar (yuklash va tushirish, transport va ekspeditsiya va boshqalar) kabi avtomobil transportining barcha turlarini to‘liq hisobga olish imkonini beradi.
Ayni paytda, ATP xodimlarining mehnat unumdorligining asosiy ko‘rsatkichi har qanday xizmat uchun daromadlarning umumiy miqdori bo‘yicha hisoblangan qiymat jihatidan bir xodim uchun ishlab chiqarish hisoblanadi. Ushbu usuldan foydalanish nafaqat ishlab chiqarishning turli xil tarkibi yoki bajarilgan ishlarning turli xil tabiati bilan korxonaning ishlab chiqarish faoliyati hajmini aniqlash, balki ishlab chiqarish hajmining dinamikasini va korxonalar guruhida mehnat unumdorligini hisobga olish imkonini beradi.
Mehnat unumdorligini o‘lchashning mehnat usuli ishlab chiqarilgan mahsulotlarning butun hajmiga mehnatning me'yoriy xarajatlari nisbati bilan belgilanadi
Xodimlarning o‘rtacha soni.
Har bir ATP mehnat unumdorligini oshirishga qaratilgan doimiy ishni bajarishi kerak.
Mehnat unumdorligini oshirish uchun zaxiralarni hisobga olish kerak:
- haqiqatan ham mavjud, ammo foydalanilmagan yoki uni yaxshilash uchun to‘liq foydalanilmagan imkoniyatlar;
- avtomobil transportida erishilgan yutuqlar.
Korxonalarda bevosita mavjud bo‘lgan ichki ishlab chiqarish resurslaridan foydalanish orqali mehnat unumdorligini oshirishda katta imkoniyatlar mavjud. Ular orasida ishlab
Avtomobil transportida ilmiy-texnik taraqqiyot avtomobil transportining texnik vositalarini takomillashtirish, dvigatellarning kuchini oshirish, ta'mirlash ishlari, avtomobillarning aniqligi va boshqalar bilan namoyon bo‘ladi. Bundan tashqari, avtomobil yo‘llari tarmog'ini rivojlantirish, qattiq qoplamali avtomobil yo‘llarining uzunligini oshirish, shuningdek, avtomobil transportida mehnat unumdorligini oshirishga yordam beradi.