O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti xidirova g. R., Raxmatullayeva f. M

Xorijiy mamlakatlarda agroturizm tushunchalarining xususiyatlari 
Mamlakat
Ta’riflar 
AQSh 
"Yashil turizm" - bu qishloq joylarida to'laqonli ta'til bo'lib, 
unda turistlar bir muncha vaqt qishloq turmush tarzini olib 
borishadi, 
mahalliy 
madaniyat, 
urf-odatlar, 
xalq 
hunarmandchiligi bilan tanishadilar, fermer xo'jaliklarida 
an'anaviy qishloq mehnatida qatnashadilar. Agroturizmning 
eng ommabop turlari bu ranchoda dam olish, ot minish 
hisoblanadi. 
Buyuk Britaniya 
Qishloq turizmi - bu qishloq joylarida, ham ekonom-klass 
joylarini, ham hashamatli yashashni ta'minlaydi: to'liq 
ta'mirlangan eski pansionatlar va an'anaviy tarzda qurilgan 
mini-mehmonxonalar yoki uylarda. Shuningdek, qishloq 
turizmining keng tarqalgan shakli bu – turizmni ekologik
organik qishloq xojaligida ishlash bilan birga amalga 
oshirish (WWOOF). 
Hindiston 
Qishloq hayoti, san'ati, madaniyati va merosini namoyish 
etadigan, shu bilan mahalliy aholiga iqtisodiy va ijtimoiy 
foyda keltiradigan, shuningdek sayyohlar va mahalliy aholi 
o'rtasidagi o'zaro aloqani ta'minlaydigan har qanday turizm 
turi. 
Kipr 
Qishloq turizmi bu noyob landshaft unsurlarini, tarixiy va 
me'moriy 
ob'yektlarni, 
hunarmandchilik 
va 
to’g’ri 
46
Никитина О. А., Кушнаренко Е. П. Уточнение понятийного аппарата в развитии теории и практики 
регионального сельского туризма // Вестник Чувашского университета. Изд-во ЧГУ им. И. Н. Ульянова, 2010. 
С. 400–405. 
47
Шумакова О.В., Блинов О.А., Рабканова М.А. Формирование агротуристического кластера как фактор 
повышения устойчивого развития сельских территорий // Вестник Алтайской науки. – 2013. – №2-2. – С. 192-
196. 

---

87 
ovqatlanish tarzini turizm mahsulotiga kiritish orqali 
mahalliy madaniyat bilan yanada yaqin aloqani anglatadi. 
Shveytsariya 
Qishloq turizmi bu fermalarda, qishloq uylarida, kichik 
qishloq 
mehmonxonalarida, 
shuningdek 
dam 
olish 
xizmatlarining to'liq kompleksiga ega bo’lgan zamonaviy 
mehmonxonalarga aylantirilgan qadimiy qasrlarda hordiq 
chiqarishdir. 
Polsha 
Qishloq turizmi bu turistning barcha ehtiyojlarini qondirish 
uchun qishloq xo'jaligining resurslaridan maksimal darajada 
foydalanishdir. "Ekologik qishloq" atamasi ham qo'llaniladi, 
ya'ni "an’anaviy yashash joylari va ovqatlanish vositalaridan 
foydalangan 
holda 
tabiiy 
muhitda 
dam 
olishni 
ta'minlaydigan ijtimoiy yo'naltirilgan hudud" 
Germaniya 
Qishloq (yumshoq) turizmi - bu turistik bozorning segmenti 
bo'lib, uning o'ziga xos xususiyati (belgisi) bo’lib, tabiatning 
diqqatga sazovor qishloq joylarida, qo'riqlanadigan tabiiy 
hududlarda rekreatsion faoliyat turlari hisoblanadi. Ushbu 
segment turli xil faoliyat turlarini o'z ichiga oladi: ilmiy 
turizm, yovvoyi tabiatni kuzatish va rasmga tushirishdan 
tortib, iste'molchilik faoliyatigacha (baliq ovi va ovchilik), 
shuningdek sport va sarguzasht turizmi. 
Manba: Е. В. Печерица, М. И. Шевченко. Мировой опыт развития 
агротуризма// «Национальные интересы: приоритеты и безопасность» 41 (182) 
– 2012. С.44-53 
Agroturizmning muammolaridan biri bu sohaning keng o’rganilmaganligi, 
shuningdek, yagona kontseptual-terminologik apparatning yo'qligi. Bugungi kunda 
"agroturizm" tushunchasining ko'p (ko'p) (ko'p; ko'p sonli) ta'riflari mavjud bo'lib, 
ularning har biri uning muhim tomonlarini (o'ziga xos xususiyatlarini) ochib beradi. 
Turizm sanoatida keng ko'lamli va rivojlanayotgan yo'nalishi tufayli 
agroturizm uchun eng mos keladigan ta'rifni tanlash juda qiyin. 
Agroturizm - qishloq joylarda tashkil etilgan faoliyat turi bo'lib, u tashrif 
buyuruvchilarga turar joy, dam olish, ovqatlanish, ekskursiya xizmatlari, bo'sh vaqt 
va sport tadbirlarini tashkil etish, baliq ovi va ovchilik, bilim va ko'nikmalarni 
egallash kabi kompleks xizmatlarni, shuningdek turizmning faol turlari bilan 
shug’ullanish imkoniyatini shakllantirish va taqdim etishni o'z ichiga oladi. 
Agroturizm qishloq hududlarining tabiiy, madaniy-tarixiy, ijtimoiy va boshqa 
resurslaridan va turistik xususiyatlaridan kompleks turizm mahsulotini yaratishda 
foydalanishga qaratilgan
48
. 
48
Гуляев, В.Г. Туризм: экономика и социальное развитие [Текст]: / В.Г. Гуляев. / – М.: Финансы и статистика, 
2003. – 283 с. 

---

88 
G'arb adabiyotida "agroturizm" tushunchasiga ta’rif berilganda, agroturizm 
turistlarni mavjud bo'lgan ferma yoki qishloq xo'jaligi korxonasiga jalb qilishni o'z 
ichiga oladi degan yondashuv yetakchi hisoblanadi. Ko'pincha, agroturizm 
sayyohlarning ushbu qishloq xo'jaligi korxonasining qishloq xo'jalik faoliyatida faol 
ishtirok etishini o'z ichiga oladi. 
Masalan, 
Amerika 
Fermerlar 
Byurolari 
Federatsiyasi 
agroturizmni 
quyidagicha ta’riflaydi: "Agroturizm sayyohlarning dam olish, ta'lim olish yoki 
qishloq xo'jalik korxonalari faoliyatida faol ishtirok etish maqsadida mavjud 
fermaga yoki qishloq xo'jaligi korxonasiga tashrifi bilan bog'liq bo'lib, ushbu 
qishloq xo'jaligi korxonasining iqtisodiy barqarorligining qo'shimcha omili 
hisoblanadi"
49
. Bunda sayyohlarning korxona qishloq xo’jaligi faoliyatida ishtirok 
etish sharti majburiy hisoblanmaydi. Masalan, S. Rayan, C. DeBod va 
C.MakKlellanlarning ta’kidlashlaricha agroturizm qishloq xo'jaligi faoliyatida 
ishtirok etishni va / yoki sayyohlar fermada joylashishi kerakligini o’z ichiga oladi.
50
Quyida agroturizmni aniqlashga imkon beradigan o'ziga xos xususiyatlar ajratib 
ko'rsatilgan:
1. Sayyoh qishloq xo'jaligidagi korxonaga (ferma, qishloq xo'jaligi 
mehmonxonasi) tashrif buyuradi, u erda tunashi yoki qisqa muddatli ekskursiyaga 
tashrif buyurish mumkin. 
2. Agroturizm mavjud qishloq xo'jaligi korxonalarida (fermer xo'jaliklarida) 
rivojlanadi va ular uchun qo'shimcha faoliyat turi, qo'shimcha daromad manbai 
hisoblanadi. 
Qishloq xo'jaligi korxonasiga (ferma, qishloq xo'jaligi mehmonxonasi) tashrif 
buyurishdan maqsad har xil bo'lishi mumkin: bu qishloq xo'jaligi faoliyatida 
qatnashish tajribasi (uzum yig'ish, sigir sog'ish, pishloq tayyorlashda ishtirok etish), 
ta’lim-tarbiyaviy maqsadlar, tabiiy mahalliy mahsulotlardan tatib ko'rish va 
shunchaki dam olish.
Ko'plab xorijiy tadqiqotchilar "agroturizm" va "qishloq turizm" atamalarini 
tenglashtiradilar va ushbu tushunchalarga o'z ta'riflarini beradilar. Shunday qilib, 
J.W Kloze ko'ra qishloq turizmi bu qishloq sharoitida rivojlanayotgan barcha 
sayyohlik faoliyatini o'z ichiga oladi
51
. Rátz, T. qishloq turizmi deganda dam 
oluvchilarning qishloq hududida yashashi va (ixtiyoriy ravishda) qishloq xo'jaligi 
ishlarida ishlashi tushuniladi
52
. Hozirgi kunda ko'plab xorijiy manbalarda 
49
American Farm Bureau Federation. 2004 Annual Meeting Highlights. Accessed January 26, 2004. 
50
Ryan S.,DeBord K., McClellan K. Agritourism in Pennsylvania: An Industry Assessment. Pennsylvania, 2006.22 p. 
51
Kloeze, J.W. The Benefits of Rural Tourism, the Role of the State, and the Aspects of Training and Co-operation / 
J.W Kloeze. Formal Speech held at the Central and East-European Federation for the Promotion of the Green-Soft-
Rural Tourism Conference «Rural Tourism Development in Bulgaria and in the Balkan Countries», Karlovo. – 1994. 
52
Rátz, T. Rural Tourism and Sustainable Development in Hungary / T. Rátz, , L. Puczkó // «Rural Tourism 
Management: Sustainable Options» International Conference, Conference Proceedings / D. Hall, L. O'Hanlon eds.; 
Scottish Agricultural College, Auchincruive, Ayr, Scotland, UK. – 1998. – P. 450-464. 

---

89 
"agroturizm" tushunchasini izohlash va talqin etishda o'zgaruvchanlik mavjud. 
Mutaxassislarning aksariyati "agroturizm" va "qishloq turizmi" tushunchalari 
o'rtasida jiddiy tafovutni ko'rishmaydi. T.A. Makarova agroturizmni "yashil" yoki 
ekologik turizmning modifikatsiyalaridan biri deb hisoblaydi
53
Shunday qilib, zamonaviy ilmiy adabiyotlarda "qishloq turizm" atamasini tahlil 
qilish shuni ko'rsatadiki, ko'pchilik mualliflar "agroturizm" va "agroekoturizm" kabi 
tushunchalarni ushbu ta'rifning sinonimi sifatida keltirishadi. Ba’zi olimlar alohida 
mustaqil ikki yo’nalish sifatida qaraydilar. Ushbu vaziyat bilan hamma mualliflar 
ham rozi bo'lmagani uchun, "qishloq turizm" atamasi aniqlashtiriladi va 
takomillashadi deb taxmin qilish mumkin. 
Jahon turizm industriyasining jadal rivojlanib borayotgan segmentlaridan biri 
bo’lgan qishloq turizmiga iste’molchilar ehtiyojning yuqoriligini, turistik biznesning 
eng mashhur sohalaridan biri ekanligini quyidagi sabablar izohlaydi:

moliyaviy – eng arzon turizm turlaridan biri hisoblanadi; 

iqtisodiy – asosan qishloq xo'jaligi faoliyati bilan shug'ullanadigan keng 
qishloq joylarini jahon iqtisodiyotiga jadal jalb qilish imkoniyati;

ijtimoiy – o'n millionlab ish o'rinlarini yaratish, mintaqaviy va mahalliy 
darajada mehnat resurslarini mustahkam band qilish; 

infratuzilmaviy – qishloq joylarini ishlab chiqarish va noishlab chiqarish 
infratuzilmasining global va mintaqaviy tarmoqlariga jalb qilish; 

ekologik – agrar sektorda atrof-muhitga bo’lgan texnogen ta’sir o'ta 
shaharlashgan hududlarning o'xshash ko'rsatkichlaridan bir necha barobar 
pastdir; 

estetik – nisbatan ibtidoiy tabiiy qishloq xo'jaligi manzaralari, ularning 
jozibador o’ziga xos jihatlari bizning "ruhiy va ma'naviy kuch-quvvat 
manbaimiz" uchun ajoyib imkoniyatdir; 

balneologik – ushbu turdagi landshaftlar o’zining ekologik toza tarkibi tufayli 
potentsial iste'molchilar uchun sog'lomlashtirish va davolash funktsiyalarni 
bajaradi
54
. 

innovatsion – qishloq joylarida bir-biriga o’xshamagan, mavjud tabbiy 
resurslar asosida yangi turistik mahsulotlarni yaratish va taklif etish 
53
Макарова Т.А., Омельченко А.Д. Сельский туризм как вектор развития природоориентированного вида 
путешествий (на примере Астраханской области) //Актуальные проблемы развития сельского (аграрного) 
туризма в условиях современных геополитических и социально-экономических вызовов: тезисы Всерос. 
конф. (Астрахань). – Астрахань, 2017. – С. 184-188.C.187. 
54
Арцыбашев Д.В., Алюшин Р.Е., Воинова Н.Е. Предпосылки развития агротуризма на территории курской 
области // Экспериментальные и теоретические исследования в современной науке: сб. ст. по матер. VIII 
междунар. науч.-практ. конф. № 8(8). – Новосибирск: СибАК, 2017. – С. 25-31.

---

90