O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti aniq va tabiiy fanlar fakulteti fizika yo’nalish 3-bosqich 9F-20-guruh talabasi abdusalomov zuhriddinning astrofizika fanidan tayyorlagan
Yüklə 0,56 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BOLOMETR
- TERMOELEMENT
- ETIBORINGGIZ UCHUN TASHSHAKKUR
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI DENOV TADBIRKORLIK VA PEDAGOGIKA INSTITUTI ANIQ VA TABIIY FANLAR FAKULTETI FIZIKA YO’NALISH 3-BOSQICH 9F-20-GURUH TALABASI ABDUSALOMOV ZUHRIDDINNING ASTROFIZIKA FANIDAN TAYYORLAGAN TAQDIMOTIMAVZU:ISSIQLIK PRYOMNIKLARIIssiqlik priyomnigi unga tushayotgan nurlanishni yutishi va issiqlik energiyasiga aylanishi natijasida uning elektr o'tkazuvchanligini o'zgarishini o'lchashga asoslangan keng spektral diapazondagi nurlanishni issiqlikka yoki uni elektr o'tkazuvchanlikni o'zgartirishga aylantirish mumkin. Issiqlik priyomniklarining bir necha turlari mavjud: bolometr, termoelement, issiqlik radiometri va boshqalarBolometr (yun. bole — nur t...metr) — nurlanish energiyasini oʻlchash uchun moʻljallangan asbob. Yutilayotgan nurlanish oqimi taʼsirida elektr karshiligi oʻzgaradigan termosezgir element ishiga asoslanganBolometr (yun. bole — nur t...metr) — nurlanish energiyasini oʻlchash uchun moʻljallangan asbob. Yutilayotgan nurlanish oqimi taʼsirida elektr karshiligi oʻzgaradigan termosezgir element ishiga asoslanganBOLOMETRBOLOMETRIssiqlik priyomniklari orasida bolometr eng sezgir priyomnik hisoblanadi. U fotorezistr singari nurlanish ta’sirida qarshilikning o’zgarishini o‘lchashga asoslangan. Fotorezistorda nurlanish ta’sirida uning elektr qarshiligi kamaysa, bolometrda, aksincha, ko'payadi. Bolometr, chetlarida elektr zanjirga ulash uchun m o‘lljallangan simlari chiqarilgan nurlanish yutuvchi yupqa (0,1 mkm) metallik folgadan iborat. Bolometr vakuumlangan idish ichiga joylashtiriladi. Ikkita bir xil bolometr uitston ko'prigimng yon qanotlariga o'rnatiladi va ularning biriga nurlanish tushiriladi, ikkinchisi esa, berk holatda bo'ladi, ya’ni nurlanish tushmaydi. Odatda, qo'llaniladigan va platina folgadan yasalgan bolometrlarda termoqarshilik koeffitsiyenti y=0,004 1/grad, ga teng. Yarim o'tkazgichdan tayyorlangan termistrlarda bu ko'rsatkich o 'n marta yuqori bo'ladi. Nurlanish ta’sirida uitston ko'prigida muvozanat buziladi va galvanometr orqali tok oqa boshlaydibu yerda i — zanjir bo'ylab oqayotgan tok, — galvanometr orqali oqayotgan tok va u kuchlantirilishi mumkin. Buning uchun u kuchaytirgichning to'riga (bazisiga) ulanishi kerak bo'ladi. Bunday bolometr yordamida amalda o'lchangan nuriy oqim 10'7 vt/sm2. Niobiynitritdan yasalgan va o 'ta yuqori o'tkazuvchanlik darajasigacha sovitilgan o'ta bolometr kuchaytirgichning bir gers o'tkazish polosasida 1 0 " vt quvvatni qayd qilishga imkon beradi. Germaniy kristalidan yasalgan Lou bolometri (yuzasi 4x4 mm1) temperaturasi 7^=2,15° К kriostat (sovitkich) ga joylashtirilganda kuchaytirgichning bir gers polosasiga to'g'ri keladigan 5-1013 vt/gts quvvatni qayd qila oladi. Bolometrni infraqizil nurlarda kvant chiqishi 100% gateng.TERMOELEMENTTERMOELEMENTBir-biriga yopishtirilgan ikki xil metall chegarasiga nurlanish tushganda hosil bo'ladigan termoelektrik elektr yurituvchi kuchni o'lchashga asoslangan priyomnik termoelement deb ataladi. Ikki xil yarim o'tkazgichni oltin suvi bilan yopishtirib yasalgan ТERMOELEMENT, odatda, vakuum idish ichiga joylashtiriladi va uning ozod uchlari ingichka sim lar bilan tashqi zanjirga ulanadi. Zanjirdagi tok temperaturani o'zgarishiga va term elementda hosil bo'ladigan elektr yurituvchi kuch (EYuK) ga proporsional bo'ladi.Tellur+vismut juftligidan yasalgan Тermoelement 3,6-10-4 volt/grad EYuK beradi. Eng yaxshi Тermoelementning sezgirligi 10 volt/vatt ga teng. Bunday Тermoelementlar voltni o'lchay oladigan eng yaxshi galvanom etr yordam ida 2.5vt quvvatni qayd qilishga imkon beradi. Agar Тermoelement tokini o ‘zgaruvchan tokka aylantirib u kuchaytirgichga berilsa, Тermoelementning sezgirligi yana bir necha marta oshadi. Infraqizil nurlanish o'lchash uchun issiqlik priyom niklaridan o'tadigani yo'q. Bunday hollarda, ular monoxromatik priyomnik sifatida qo'llaniladilarTellur+vismut juftligidan yasalgan Тermoelement 3,6-10-4 volt/grad EYuK beradi. Eng yaxshi Тermoelementning sezgirligi 10 volt/vatt ga teng. Bunday Тermoelementlar voltni o'lchay oladigan eng yaxshi galvanom etr yordam ida 2.5vt quvvatni qayd qilishga imkon beradi. Agar Тermoelement tokini o ‘zgaruvchan tokka aylantirib u kuchaytirgichga berilsa, Тermoelementning sezgirligi yana bir necha marta oshadi. Infraqizil nurlanish o'lchash uchun issiqlik priyom niklaridan o'tadigani yo'q. Bunday hollarda, ular monoxromatik priyomnik sifatida qo'llaniladilarETIBORINGGIZ UCHUN TASHSHAKKURETIBORINGGIZ UCHUN TASHSHAKKURYüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|