O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti Ekologiya va geografiya kafedrasi

A₀–cho`kmaningnisbiyhajmi, % ;
Э–tiniqlashsamaradorligi, %.

Cho`kmaningnisbiyhajmiquyidagiformulabilanhisoblanadi:

 (1)

bu yerdaa - silindrgahosilbo`lgancho`kmaninghajmi, ml.

V- eritmaningumumiyhajmi, ml.

Tiniqlashsamaradorligiquyidagiformulabilanhisoblanadi:

 (2)

bu yerda D₀ - koagulyantlashdan oldin oqova suvning loyqaligi yoki uningoptik

zichligi;
D_k - koagulyantlashdan keyin oqova suvning loyqaligi yoki uning optik
zichligi.
Agar tadqiqotlar davomida maksimal tiniqlash samaradorligiga erishilmasa (ya`ni tiniqlash samaradorligi va PH orasidagi bog’liqlik egri chiziqlari bir tomonga qarab ortib boraversa), unda silindrlarga ishqor va kislota ko`proq qo`shib, tajribalarni takrorlash kerak.
OlingannatijalarasosidatiniqlashsamaradorliginingPH gabog’liqlikgrafigichiziladi.


C-variant.Koagulyantningmaqbulmiqdorinianiqlash


Keraklireaktivlarvamateriallar:oqovasuvnamunalari, 0,1n H₂SO₄, 0,1n NaOH eritmalari, koagulyantvaflokulyant eritmalari.
Tajhizotlar: o`lchov silindrlari, pipetkalar, Snyollen silindri, fotoelektro-kallorimetr (FEK).


Ishnibajarishtartibi

Oldingi variantdan farqli o`laroq, ushbu variantda oqova suvning vodorod ko`rsatkichinimaqbul qiymatini doimiy saqlagan holda, qo`llanilgan koagulyant (flokulyant) miqdorining koagulyasiyalash ta`siri tadqiq etiladi.

Oqova suvining vodorod ko`rsatkichi (PH) ni doimiy (o`zgarmas holda) saqlab qolish uchun, 1-silindrdan tashqari, boshqa beshta silindrdagi oqova suvlariga ishqor yoki kislota eritmalari to PH=7,5 – 8,0 yetgunga qadar, qo`shiladi. Har bir silindrdagi suvning PH aniqlanadi. Keyin silindrga 0,5 Dk, 0,75 Dk, 1,0 Dk, 1,5 Dk, 2 Dk miqdorida koagulyant (flokulyant) qo`shiladi.
bu yerdaDk–oldinA-variantdao`tkazilgantajribanatijalarigayaxshimoskeluvchikoagulyantmiqdori (dozasi).
BarchasilindrlardagisuvlarningPHdoimiysaqlanishilozim. Buning uchun silindirlarga PH=7,5–8,0 ga yetgunga qadar, kislotayokiishqor eritmasidanqo`shimchasolinadi. So`ngra silindrlardagi eritmalar yaxshilabaralashtiriladiva 20 daqiqagatindirishuchunqo`yiladi. Pag’alarning hosil bo`lishi va cho`kishi kuzatilib boriladi. Cho`kmaning hajmi o`lchanadi va suvning yuqori qatlamidan namuna olib, uning loyqaligi aniqlanadi.
Oldingi B-variantda bajarilgan ishlar takrorlanadi, ya`ni olingan natijalar jadvalga yoziladi va ular asosida tiniqlash samaradorligi yoki cho`kma hajmining koagulyant miqdoriga bog’liqlik grafigi chiziladi (1) va (2) formulalardan foydalanib, A₀ va Э hisoblanadi.


Sinov savollari

1. 
   Kaogulyantlash deganda, siz nimani tushunasiz?
   
2. 
   Suvni tozalash tezligiga qaysi omillar ta`sir ko`rsatadi?
   
3. 
   Qaysi moddalar kaogulyant bo`la oladi?
   
4. 
   Flokulyant nima?
   
5. 
   Cho`kmaning nisbiy hajmi qaysi formula yordamida hisoblanadi?
   
6. 
   Suvni tiniqlash samaradorligi qaysi formula yordamida hisoblanadi?