O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi guliston davlat universiteti san`atshunoslik fakulteti

a b с

8-chizma

a) H va V ga 45' burchakdagi to‘g‘ri chiziq kesmasi uni to‘g‘ri to‘rtburchak shakl ekanligini isbotlaydi. (8-chizma, a) .

b) katetlari o‘zaro teng uchburhcak orqali uni yarimta kub ekanligidan dalolat beradi (8-chizma, b).
c) olddan va ustdan ko‘rinishlariga teng kvadrat yordamida u kub ekanligi aniqlanmoqda (8-chizma, c).

1. 
   misol. 9-chizmada ikki elementli modelning olddan va ustdan ko‘rinishlari berilgan. Uning yondan ko‘rinishi orqali va qanday jism ekanligi aniqlansin. Uning chpdan ko‘rinishlaridan ma'lum bo‘lishicha u olti xil ko‘rinishda qismi qirilgan kub ekanligi ma'lum bo‘lmoqda (9-chizma, a, b, c, d. e, f).
   

Detalning berilgan ko‘rinishlariga qarab uning modelini yasashdan oldin oddiy qisqich (skrepka)dan bittasini olib (10-chizma, a) ichidagi qismini tashqarisidagi qismi bilan to‘g‘ri burchak (90⁰) hosil bo‘lguncha qayriladi. (10- chizma, b). shu vaziyatdagi olddan, ustdan va chapdan ko‘rinishlarini chizib qisqich bilan solishtiriladi. Qisqichni shu holatda saqlab, tik (vertikal) vaziyatdagi qismining har bir uchi 10-chizma, c dagi kabi gorizontal holatga buklab keltiriladi. Shunda qisqichdan yana bitta ko‘rinishdagi model yasalgan bo‘ladi va ular o‘zaro solishtirilib ko‘riladi. Qisqichning ushbu ko‘rinishini o‘zgartirmasdan yana bitta model yasab ko‘riladi (10-chizma, d). Bu yerda qiqich uchta ko‘rinishagi modelga qanday aylantirilganligi bilan tanishib chiqiladi. Simdan model yasashni tavsiya etiladi. Kubning qirralarini yasashda ular orqali ikkinchi bor sim o‘tmasligi lozim, ya'ni ikki qatorli simli qirraga yo‘l qo‘ymasligi kerak.
10-chizma.

Simdan yasalgan modelning ko‘rinishlari bo‘yicha uning yaqqol tasvirini chizishda eng oldin kubning yaqqol tasviri bajarib olinadi va ushbu yaqqol tasvirda kub yoqlarida va qirralarida sim qismlari tasvirlari izlab topiladi. Bu yerda kubning qirralarida sim qismlari ikki marta takrorlanmasligi lozim.

1-misol. Simdan yasalgan modelning ko‘rinishlari berilgan (11-chizma, a). uning chapdan kovrinishi yaqqol tasviri aniqlansin.
Yechash. 1. kubning yaqqol tasviri chiziladi.

2. 
   kubning yaqqol tasvirida simning qaysi qirralarida ekanligi belgilab chiqiladi va kontur chiziqda belgilab olinadi.
   

modelning uchinchi (chapdan) ko‘rinishi yaqqol tasviri berilgan ko‘rinishlari o‘zaro solishtirilib aniqlanadi.