O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. U. Raxmonov

Reaktiv quvvatni ishlab chiqarishni rostlash masalalari 
 
Kompensatsiyalash qurilmalarini (K.Q.) quvvatini rostlash elektr 
isrofini kamaytirish orqali qo‘shishga iqtisod qilish imkonini beradi va 
kuchlanishni rostlash vazifasini ham bajaradi. 
«K.Q.» ulangan va uzilganda kuchlanishni o‘zgarishi quyidagicha bo‘ladi: 

---

93 
kB
U
Х
Q
U
Q
K
3
.
.
10





yoki 
%
10
%
2
.
.
U
Х
Q
U
Q
K


bu yerda, U - fazalararo 6 kV kuchlanish.
X - berilgan nuqtadan manbaagacha bo‘lgan tarmoqning reaktiv 
qarshiligi, K.Q. quvvatini rostlashni bir necha usuli mavjud: avtomatik 
ravishda, telemexanika va telefon aloqani qo‘llash yordamida ko‘lda yoki 
dispetcherlik usuli bilan. 
Qo‘lda rostlash usulining kamchiligi asosan navbatchining diqqat 
bilan ishlashiga bog‘liq. Dispetcher orqali rostlash usuli esa sodda va 
ishonchli, buni telemexanizatsiyalashgan sanoat korxonalarda qo‘llash 
mumkin. K.Q. quvvatini rostlash quyidagi faktorlar asosida amalga 
oshirish mumkin: 
1) 
Nimstansiya shinalarida kuchlanish bo‘yicha rostlash. Bu asosan bir 
vaqtni o‘zida rostlash lozim bo‘lgan hollarda qo‘llaniladi; 
2) 
Yuklamaning toki orqali rostlash. Reaktiv quvvat iste’molining tez 
o‘zgaruvchan grafigiga ega qurilmalarda qo‘llaniladi; 
3) 
Reaktiv quvvat yo‘nalishi bo‘yicha rostlash. Uzoqda joylashgan alohida 
yakunlovchi nimstansiyalarda qo‘llaniladi; 
4) 
Kunlik vaqt bo‘yicha rostlash. Tarmoq reaktiv yuklamasining aniq va 
doimiy kunlik grafiklarida qo‘llaniladi. 
Boshkarish pog‘onalarining soni va quvvati, uzish va ulash ketma-
ketliklari korxonaning yuklama grafigi va energosistemaning topshirigiga 
bog‘liq ravishda aniqlanadi.