O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

2-masala.
 
Tezliklar reduktori (3.71-shakl): a) qoʻzgʻalmas shesternya 1 dan; 
b) 2 va 3 juft gʻildiraklar oʻrnatilgan krivoshipdan tashkil topib, ular yetaklovchi 
AC val bilan tishlashib turibdilar (2 va 1 gʻildiraklar ichki ilashishda 
qatnashmoqda); v) yetaklanuvchi BD valga oʻrnatilgan tishli gʻildirak -4 dan 
iborat. Gʻildiraklarning tishlari soni: z
1
=120, z
2
=40, z
3
=30, z
4
=50. Yetaklovchi 
valning aylanishlar soni n
A
=1500 ayl/min. Yetaklanuvchi B valning bir minutdagi 
aylanishlar soni aniqlansin. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.71-shakl. 

---

183 
Yechish:
Burchakli tezliklarning absolyut qiymatlarini: AC val bilan 
krivoshipning 

A
, BD val bilan 4 gʻildirakning 

B
, 2 va 3 (ular bir birlariga 
mahkamlangan) gʻildiraklarning 

23
, harflar bilan belgilaymiz. 1 tishli gʻildirak 
qoʻzgʻalmaydi, shuning uchun 

1
=0 boʻladi. Mexanizmni oʻzining tekisligida 
Ax
1
y
1
oʻqlar biilan birgalikda -

A
burchakli tezlik bilan aylantiramiz. Bunday 
harakatda krivoship qoʻzgʻalmas boʻladi (

A
=0) va tishli gʻildiraklarning burchakli 
tezliklari Villis formulasiga asosan quyidagicha yoziladi, 
~

1
=0-

A
, 
~

23
=

23
-

A
, 
~

4
=

B
-

A 
1 va 2 hamda 3 va 4 gʻildiraklar uchun (3.113) formulaga asosan 
tenglamalar tuzamiz, 
~

1
/
~

23
=z
2
/z
1
;
~

23
/
~

4
=-z
4
/z
3
. 
Ushbu tenglamalarni bir birlariga koʻpaytiramiz, natijada 
~

1
/
~

4
=-z
2

z
4
/z
1

z
3
yoki

A
/(

B
-

A
)=z
2

z
4
/z
1

z
3
Aylanishlar soni n -ayl/min burchakli tezlik 

-ga proportsional ekanligiga 
asoslanib, n
B
=(1+z
1
z
3
/z
2
z
4
)n
A
=4200 ayl/min boʻlar ekan.