O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
SUBJECTS OF ABSTRACTS
344 DICTIONARY OF MAIN TERMS 348 LIST OF RECOMMENDED LITERATURE 355 9 KIRISh O‗zbekiston Respublikasi mustaqillikni qo‗lga kiritgandan so‗ng, ijtimoiy ishni kasbiy shakllantirish va rivojlantirish uchun sharoit tug‗ildi. Ko‗pgina mamlakatlarda ijtimoiy ish mustaqil faoliyat sifatida o‗tgan asrning boshlarida paydo bo‗ldi va uning oxiriga kelib, bir qator natijalarga erishdi. Uning rivojlanishi amaliyotdan nazariyaga, turli mamlakatlarda saxovat, ijtimoiy yordam va qo‗llab- quvvatlash hodisalarining paydo bo‗lishidan nazariya va amaliyotning hamda ijtimoiy ishning kasbiy faoliyat turi sifatida paydo bo‗lishi va rivojlanishiga olib keldi. Ijtimoiy ish – jamiyatda ijtimoiy barqarorlikni mustahkamdigan zarur kasbiy faoliyat bo‗lib, u hozirda davlat ijtimoiy siyosatini amalga oshirishga va aholining zaif guruhlari bilan bog‗liq ijtimoiy ish sifati hamda qulayligini oshirishga qaratilgan. Odatda davlat yordamga muhtoj aholiga ko‗maklashishda iqtisodiy, siyosiy, huquqiy, madaniy va boshqa institutlar orqali, ijtimoiy himoya va ijtimoiy qo‗llab- quvvatlash orqali amalga oshiradi. Lekin, faoliyatning alohida turi mavjud bo‗lib, bu ijtimoiy ishdir. Ijtimoiy ish bir vaqtning o‗zida ijtimoiy institut, kasbiy faoliyat shakli, ijtimoiy amaliyot, nazariy bilimlar sintezi va mustaqil o‗quv fani bo‗la oladi. Ijtimoiy ish nazariyasining diqqat markazida ijtimoiy ishchilar faoliyati turadi. Ushbu faoliyat samarali bo‗lishi uchun ijtimoiy ishchi insonlarga xos muammolar bilan to‗qnashganda, ularni hal qilish usullarini bilishi kerak. Ijtimoiy ishchi ijtimoiy ish nazariyasining asoslarini chuqur egallagan bo‗lib, uning predmeti va ob'ekti, tamoyillari va usullarini aniq farqlay oladi. Unga maxsus, kasbiy va ma'naviy-axloqiy, ya'ni ilmiy bilim hamda amaliy ko‗nikmalar, rahmdillik, hamdardlik, mas'uliyatlilik, bag‗rikenglik va insonparvarlik, fuqarolik va ijtimoiy adolat tuyg‗usi kabi sifatlar xosdir. Mamlakatda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish hamda fuqarolik jamiyatini shakllantirish konsepsiyasi rivojlangan demokratik, farovon 10 davlatlar qatoridan o‗rin egallash, xalqning hayoti uchun maqbul sharoitlarni ta'minlash vazifalarini qo‗yadi 1 . Bugungi kunda O‗zbekiston jamiyatida dolzarb va muhim ahamiyatga ega muammolardan biri samarali ijtimoiy himoya va aholining turli qatlamlarini qo‗llab-quvvatlash masalasidir. Buni muvaffaqiyatli hal etish uchun faoliyatning turli sohalaridagi mutaxasislar, jumladan ijtimoiy masalalarning turli nazariyalari hamda hal qilish usullarini egallagan professional ijtimoiy ishchilar kuchlarini birlashtirish zarur. O‗quv qo‗llanmaning asosiy vazifalaridan biri jahon sivilizatsiya makonida ishlab chiqilgan aholi zaif qatlamlarini qo‗llab-quvvatlash va himoya qilishning tarixiy amaliyotiga bir butun, maqsadli, tanqidiy va muhim munosabatlarni shakllantirish, ko‗rib chiqish, O‗zbekistonnning tarixiy xususiyatlari va ijtimoiy- iqtisodiy imkoniyatlarini hisobga olgan holda ijtimoiy muammolarni hal qilishda o‗z yo‗nalishini ishlab chiqish uchun ijtimoiy masalalarni hal qilishning xorij nazariyasi va amaliyotini o‗rganib chiqishdir. Ijtimoiy ish tarixi va nazariyasi bilan tanishish faqatgina uning paydo bo‗lishining siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy asoslari to‗g‗risida tushunchaga ega bo‗lish, amaliy ijtimoiy ishning ilmiy maktablari va nazariy modellari to‗g‗risida bilish imkonini beribgina qolmay, talablar, oila va bolalarni ijtimoiy himoyalash tizmi xodimlarining bu faoliyat sohasidagi tasavvurlarini kengaytirish, ijtimoiy ishning mahalliy amaliyoti kelgusi rivojlanish istiqbollarini aniqlash imkonini ham beradi. Qo‗llanma ikkita bo‗limdan iborat: «Ijtimoiy ish tarixi» va «Ijtimoiy ish nazariyasi». Birinchi bo‗limda ijtimoiy ishning kasb sifatida paydo bo‗lishining siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlari, ijtimoiy ish ilmiy maktablari va nazariy modellarining rivojlanishi, ijtimoiy soha xodimlarini tayyorlash xususiyatlari, turli mamlakatlarda aholini ijtimoiy muhofaza qilish modellari ko‗rib chiqiladi. 1 Karimov I.A. Mamlakatni modernizatsiya qilishni izchil davom ettirish – rivojlanishimizning hal qiluvchi omili. O‗zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 18 yilligiga bag‗ishlangan tantanalai marosimdagi ma'ruzasi. 07.12.2010 // O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti matbuot xizmati rasmiy sayti: http:/www..press-service..uz. 12. 12. 2010. 11 Ikkinchi bo‗limda ijtimoiy ish nazariyasi va usullari tahlil qilinib, aholi qatlamlari bilan bog‗liq ijtimoiy ish tajribasi ko‗rsatilib, oila va bolalar, yoshi katta va nogiron shaxslarga xizmatlar ko‗rsatuvchi muassasalalar batafsil ko‗rib o‗tilgan. Asosiy diqqat ijtimoiy xodimlarning kasbiy layoqatliligini shakllantirish, uning axloqiga etik me'yorlar masalalariga qaratilgan. Jahonda ijtimoiy ishda ulkan tajriba to‗plangan. Mahalliy tajriba ham juda kattadir. Ammo mamlakatdagi bugungi kundagi ijtimoiy holatning o‗zgarishi ijtimoiy ish konsepsiyasini asoslash va uni amaliyotga joriy qilishni talab etmoqda. Hayotning o‗zi ijtimoiy texnologiyalarni, ijtimoiy ishni tashkil etish va amalga oshirishda tushunarli va aniq usullarni ishlab chiqishni talab qilmoqda. Jahon tajribasi shundan dalolat beradiki, ko‗pgina mamlakatlarda ijtimoiy xodimlar faoliyatini hisobga olmasdan ijtimoiy taraqqiyot dasturlari, davlatning ijtimoiy siyosatini qabul qilinmaydi. Ko‗pgina odamlar ularning o‗zlari, oila a'zolari, do‗stlari hal qila olmaydigan muammolar bilan to‗qnash keladilar. Buning uchun maxsus ijtimoiy xodimlar talab qilinadi. Ijtimoiy xizmat psixologlar, shifokorlar, sotsiologlar, pedagoglar, huquqshunoslar, faylasuflar, shuningdek boshqa soha vakillarining kuchlarini birlashtirishni talab qiladi. Shunday qilib ruhshunoslar bu tadqiqotlarda inson shaxsi muammosi, pedagoglar- ularni tarbiyalash masalasi, sotsiologlar- ijtimoiy tuzilmalar muammolari, huquqshunoslar – kasbiy yordamning huquqiy bazasi, faylasuflar- uning eng umumiy muammolaridan manfaatdordirlar 2 . Boshqacha aytganda u kompleks muammolarni hal qilishda turli fan vakillarining hamkorligini nazarda tutuvchi fanlararo tadqiqot natijasi bo‗ladi. Mazkur kitob ―Ijtimoiy ish‖ (Oila va bolalar bilan ishlash) ta'lim yo‗nalishi oliy ta'lim muassasalari talabalari uchun ―Ijtimoiy ish tarixi va nazariyasi‖ o‗quv fani bo‗yicha davlat ta'lim standartlariga muvofiq keladi. Talabalar, o‗qituvchilar va ijtimoiy ish xodimlarining amaliy faoliyatida foydalanishga mo‗ljallangan. 2 Агапов Е.П. Ижтимоий хизмат маданий ҳодиса сифатида. – Ростов-на-Дону: нашриѐт Ростов давлат педагогика университети, 1999. – С. 104. |