O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Homiylik o‗z g‗oyasi bo‗yicha sovg‗a berish yoki ehson qilishga mos 
keladi, ammo umuman turlicha ma'noni anglatadi. Homiylik deganda yuridik yoki 
jismoniy shaxsning boshqa jismoniy yoki yuridik shaxsning faoliyatiga uning 
tovarlari homiyligi to‗g‗risida homiylik yordami oluvchining ma'lum qilish 
tushuniladi. Homiylik yordami shartnoma tuzishni aks ettirib, bunda homiy qaysi 
xizmatlarni ko‗rsatish orqali yordamni taqdim etishi ko‗rsatiladi.
Xayriyaning homiylikdan farqi shartnoma va oluvchining majburiy javob 
harakati talab etilmasligidir. Filantropiya – (grekchadan insonlarga muhabbat) 
dastlab xayrixoxlik, insonlarga xayrixoxlik bilan munosabatda bo‗lish bilan 
belgilanib, bugungi kunda filantropiya deganda individual xayriya tushuniladi. 
Ijtimoiy adabiyotlarda filantropiya muhtojlarga yordam sifatida tushuntiriladi.
4
. 
Juda ko‗p tadqiqotchilar xayriya va filantropiya tushunchalari o‗rtasida farq yo‗q 
deb hisoblaydilar, ularni to‗liq bir xil deb fikr bildiradilar.
4
Катта изоҳли ижтимоий луғат. 2- том. – М.: АСТ, Вече, 1999; Т.2. 

---

15 
Xayriya faoliyatining tarkibiy qismi homiylik bo‗lib, birinchi navbatda 
tashkiliy ko‗mak jamiyatda ta'sirga va ma'lum mablag‗ga ega shaxslar tomonidan 
ko‗rsatiladi.
Ijtimoiy yordam ob'ekti va sub'ektini farqlash kerak. Yordam ob'ektiga unga 
muhtoj uning oluvchisi, sub'ektda esa yordam manbasi kiradi. Ijtimoiy yordam 
sub'ektining xususiyatiga ko‗ra asosiy turlari quyidagilar: xususiy (individual), 
guruh, jamoa, davlat. 
Umumiy ta'minot –rus tilida ijtimoiy yordam munosabatlarida paydo 
bo‗lgan maxsus atama bo‗lib, o‗z panohiga olish so‗zi kimgadir g‗amxo‗rlik qilish, 
unga qayg‗uriy ma'nolarini anglatadi. Kimnidir o‗z otalig‗iga olish bu unga 
boshpana va oziq-ovqat berishdir. Bu oddiy insoniy ehtiyojlarni qondirishdagi 
ijtimoiy yordamning oddiy shaklidir. Umumiy ta'minot kasallikyu keksalik va 
boshqa sabablarga ko‗ra o‗zini ta'minlash imkoniga ega bo‗lmagan shaxslarga 
qaratilgan xayriya tashkilotlari va tadbirlari majmuidir.
5
. 
Tarixda ikkita asosiy g‗amxo‗rlik qilish tizimi mavjud: ochiq va yopiq. 
Ochiq tizim muhtojlarga yordam berishning tartibga solinmagan, xaotik shakli 
bo‗lib, shaxsiy ishtirok va xoxish asosida bo‗ladi. (masalan, sadaqa). Yopiq tizim- 
ixtisoslashgan xayriya tashkilotlari, qonun bilan tartibga solingan faoliyat va ish 
tartibi, maqsadli va doimiy yordam ko‗rsatishdir. (bolalar uylari, kasalxonalar, 
nogironlik uylari, ishxonalar.). Vaqt davomida g‗amxo‗rlik qilishning ikkita tizimi 
paydo bo‗lishining aniq mazmuni va shakllari rivojlanishning umumiy darajasiga 
bog‗liq holda o‗zgarib turadi.
Barcha rivojlangan mamlakatlarda nochorlar va yordamga muhtoj kasallar 
to‗g‗risida g‗amxo‗rlik parlament va keluvchilar asosida bo‗ladi. Angliyada 17-
asrdan boshlab bu maqsadlar uchun keluvchi a'zolardan nochorlar uchun alohida 
soliq undirilgan. Umumiy qoidaga ko‗ra G‗arbiy yevropada har bir parlament 
o‗zining mehnatga qobiliyatsiz a'zolarini boqishi va davolashi kerak bo‗lgan,