O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulugʻbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

3.31-rasm. Spirit va Opportunity robotlari
79
79
 http://vex.examen-technolab.ru/lessons/unit_2_introduction_to_robotics/44/ 

---

267 
Missiya 1997 yil 4-iyul kuni Mars yuzasida boshlangan. Pathfinder 
nafaqat oʻzining toʻgʻridan-toʻgʻri vazifasini bajardi, balki juda katta 
miqdordagi toʻplangan ma’lumotlar bilan Yerga qaytib keldi va xizmat 
qilish muddatidan ilgarilab ketdi. 
Marsni oʻrganish robotlari (MER) Spirit va Opportunity 2003 yilning 
yozida Marsga yuborilgan va 2004 yil yanvarida qoʻngan. Ularning 
vazifasi sayyoraga insoniyat missiyasini yuborish umidida Marsda suv 
qoldiqlarini topish uchun koʻp miqdordagi toshlar va tuproqlarni oʻrganish 
va tasniflashdan iborat edi. 
Rejalashtirilgan missiyaning davomiyligi 90 kun boʻlsa-da, aslida 
olti yildan oshdi. Bu vaqt ichida Mars haqida son-sanoqsiz geologik 
ma’lumotlar toʻplandi. 
Kosmik kemaning robotlashgan qoʻli 
NASA mutaxassislari kosmik kemani loyihalashni birinchi marta 
boshlaganlarida, ular samoga juda kata yirik hajmdagi, ammo yuk va 
uskunalarni xavfsiz va samarali etkazib berish vazifasiga duch kelishdi. 
Masofadan boshqarish manipulyatsiyasi tizimi (RMS) yoki Kanadarm 
(Kanadaning masofadan boshqarish manipulyatori) 1981 yil 13 noyabrda 
birinchi kosmik sayohatni amalga oshirdi. 
3.32-rasm. Kosmik kemaning robotlashgan qoʻli 
Qoʻlda inson qoʻlini taqlid qiladigan oltita harakatlanuvchi boʻgʻin 
mavjud.(3.32-rasm) Ikki boʻgʻin elkada, biri tirsakda va yana uchtasi 
qoʻlda joylashgan. Qoʻlning oxirida tortish moslamasi oʻrnatilib, u kerakli 
yukni tortib oladi. Vaznsizlik holatida 586 ming funt yukni koʻtarib, ularni 

---

268 
juda aniqlik bilan joylashtirishga qodir. Qoʻlning Yer sathidagi umumiy 
ogʻirligi 994 funtni tashkil qiladi. 
RMS sun’iy yoʻldoshlarni uchirish va qidirish uchun ishlatilgan va 
kosmik teleskopni ta’mirlashda kosmonavtlarga bebaho yordam bergan. 
Kanadarmning kosmik kemadagi soʻnggi missiyasi 2011 yil iyul oyida 
boshlangan, robotning toʻqsoninchi missiyasi edi. 
Mobil aloqa tizimlari 
Mobil xizmat koʻrsatish tizimi (MSS) RMSga oʻxshash tizim boʻlib, 
Kanadarm-2 nomi bilan ham tanilgan. Tizim Xalqaro kosmik stantsiyaga 
ob’yekt manipulyatori sifatida oʻrnatilishi uchun yaratilgan. MSS Xalqaro 
fazo stantsiyasida oʻrnatilgan asbob-uskunalar va asboblarni saqlash, 
shuningdek stantsiya ichidagi oziq-ovqat va jihozlarni tashishga yordam 
berish uchun moʻljallangan. 
Dextre 
2008 yilda STS-123 kosmik missiyasining bir qismi sifatida 
Endeavor kosmik kemasi maxsus Dextre moslashuvchan qoʻlning soʻnggi 
qismini joylastirdi.