O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulugʻbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

4.2-rasm. Raqamli transformatsiyaning asosiy yoʻnalishlari 
Raqamli transformatsiya strategiyasini amalga oshirishda asosiy 
vazifalardan biri oʻzgarish yoʻlidagi barcha jarayonlarning oʻzaro 
bogʻliqligi. 
Endi har bir yoʻnalishni qisqacha koʻrib chiqaylik: 
Ma’lumotlarga asoslangan boshqaruv 
Ma’lumotlar bilan ishlash (Big Data, Data Analytics, Data Science) 
endi bu nafaqat tendentsiya, balki ishlaydigan vositadir, ularsiz zamonaviy 
kompaniyaning ishini tasavvur qilib boʻlmaydi. Ma’lumotlarga asoslanib, 
bugungi kunda u xaridorlarning xatti-harakatlarini modellashtiradi, ishlab 
chiqarish zanjirlarini optimallashtiradi, talabni bashorat qiladi, imtiyozlarni 
shakllantiradi va, albatta, mahsulot va xizmatlarni ma’lum iste’molchiga 
moslashtiradi. 
Koʻpgina kompaniyalar ma’lumotlarga asoslangan (
data-driven) 
yondashuvni - ma’lumotlar asosida qaror qabul qilishni qoʻllab-
quvvatlamoqda. Vaqt birligida koʻp miqdordagi ma’lumotlar va 
ob’yektlarni tahlil qilish uchun neyron tarmoqlari, mashinali oʻqish va 
boshqa sun’iy intellekt algoritmlari qoʻllaniladi. Ular tahlil jarayonini 
sezilarli darajada tezlashtirishga va insonning ishi bilan solishtirganda xato 
qilish ehtimolini kamaytirishga yordam beradi. 
Biznes-
jarayonlarni 
raqamlashtirish 
Ma'lumotlarga 
asoslangan 
boshqaruv 
Xaridorning 
markazlashuvi 
Qiymatlarni 
boshqarish 
Raqamli 
infratuzilma 
Raqamli 
hamkorlik 
Innovasiya 
bilan ishlash 
Raqamli 
madaniyat va 
layoqatni 
rivojlantirish 

---

316 
Ma’lumotlar evolyutsiyasining asosiy bosqichlari kompaniyalarning 
IT-infratuzilmasini rivojlantirishdagi uchta asosiy davr: ma’lumotlarni 
toʻplash va tahlil qilish, saralash va segmentatsiya, ichki va tashqi 
manbalardan ma’lumotlarni boyitish, kompaniyaning mahsulotlari va 
xizmatlarini moslashtirish uchun ma’lumotlardan foydalanishni qamrab 
oladi. Uch bosqichning hammasi juda mashaqqatli va muhimdir, shuning 
uchun ular ma’lum bir vaqtni olishi mumkin, raqamli transformatsiya 
strategiyasini shakllantirishda buni e’tiborga olish kerak. 
Xaridorning markazlashuvi 
Bu kompaniya ishini tashkil qilishning yangi tamoyilidir. Agar 
klassik yondashuvda kompaniyalar umumiy bozor va uning ehtiyojlarini 
hisobga olgan holda mahsulot va xizmatlarni yaratsa, mijozga 
yoʻnaltirilgan modelda butun mahsulot mijoz va uning ehtiyojlari atrofida 
ichlab chiqariladi. Ya’ni, xaridor markaziy oʻrinni egallaydi. 
Ushbu yondashuv jarayonlarni raqamlashtirish va chuqur tahlil 
tizimlarini 
joriy 
etish 
natijasida 
paydo 
boʻldi. 
Bu 
raqamli 
transformatsiyaning muhim yoʻnalishlaridan biri boʻlgan iste’molchini 
tushunish va uning xulq-atvor xususiyatlarini oʻrganishdir. Elektron 
kanallarning jadal rivojlanishi raqobat muhitini oshiradi va yoʻqotishlarni 
oldini olish va yangi sotuvlar uchun kurashish uchun kompaniyalarni 
individuallashgan ishlab chiqishga majbur qiladi. Mijoz oʻz vaqtida, qulay 
va tezda mahsulot yoki xizmatni taqdim etadigan joyga intiladi. 
Bugungi kunda tovar nafaqat mahsulot yoki ma’lum bir xizmat, balki 
tashkilot bilan oʻzaro munosabatlarning toʻliq jarayonini anglatadi. 
Masalan, M. kompaniyasi uchun video mahsuloti faqat sovutgich emas, 
balki mijozning keyingi xarid uchun qaytib kelishini oʻz ichiga olgan 
oʻzaro ta’sirning butun zanjiridir. Hatto shunday “mijoz tajribasi 
menejmenti” kabi dolzarb ekspertiza mavjud – bu kompaniya, uning 
xizmatlari va xizmatlari bilan ishlash jarayonida mijoz oladigan jarayonlar 
va taassurotlar toʻplamidir.