O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta-maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti hayotiy faoliyat xavfsizligi kafedrasi yong’in va yonish-portlash xavfsizligi namangan-2022

2-ma’ruza. Yong’in chiqish, portlash xavfi bo’lgan obyektlardagi transport va kommunal tizimlardagi avariya va halokatlar.
Reja:


Ob’ektlardagi yong’in-texnika komissiyalari.
Yong’in-texnik tekshiruvlarning turlari.
Yong’in-texnik tekshiruvlarning maqsadlari va o’tkazish vaqtlari.
Саноат корхоналари ва бошқа объектлардаги ёнғин-техника комиссиялари tўғрисида
НИЗОМ
I. Умумий қоидалар
1. Саноат корхоналари, муассасалар ва ташкилотларнинг муҳандислик-техника ходимларини, хизматчиларини ёнғинга қарши профилактика тадбирларини ўтказишда қатнашишга жалб қилиш, объектларда, мулкчилик шаклларидан қатъи назар, ёнғинга қарши ҳимояни яхшилаш мақсадида ёнғин-техника комиссиялари ташкил этилади.
2. Ёнғин-техника комиссиялари маҳаллий шарт-шароитлардан келиб чиқиб, шунингдек, давлат ёнғин назорати органлари таклифига кўра саноат корхоналари, янги қурилаётган йирик объектларда, илмий-тадқиқот институтлари, ўқув юртлари, даволаш, соғломлаштириш, маданий-томоша муассасаларида, меҳмонхоналар, телерадио узатиш марказларида, йирик алоқа тармоқларида, аэропортлар ва темир йўл вокзалларида, жамоа хўжаликларида, қишлоқ хўжалиги корхоналарида ва бошқа объектларда ташкил этилади. Ёнғин-техника комиссиялари таркибига, одатда, бош муҳандис (раис), энергетик, технолог, механик, хавфсизлик техникаси муҳандиси, ёнғиндан сақлаш (дружинаси) бошлиғи, муҳандис-техник ходимлар ва корхона раҳбари хоҳишига кўра бошқа шахслар киритилади.
Комиссия таркибига касаба уюшмаси ташкилоти вакили киритилади.
3. Ёнғин-техника комиссиялари давлат ёнғин назорати маҳаллий органлари билан доимо алоқада бўлишлари керак.
4. Ёнғин-техника комиссиялари ўз амалий ишларида Ўзбекистон Республикаси ҳудудида амалда бўлган норматив ҳужжатларга ва мазкур Низомга амал қиладилар.
5. Ёнғин-техника комиссиялари корхоналар, муассасалар, ташкилотларда шу объект раҳбари буйруғи билан ташкил этилади.
II. Ёнғин-техника комиссияларининг асосий вазифалари
6. Қуйидагилар ёнғин-техника комиссияларининг асосий вазифалари ҳисобланади;
а) ишлаб чиқариш-технология жараёнлари, агрегатлар, қурилмалар, лабораториялар, устахоналар, омборлар, базалар ва шу кабилар ишидаги ёнғин, портлаш ёки аварияга олиб келиши мумкин бўлган бузилишларни аниқлаш ва бу бузилишларни бартараф этишга қаратилган чора-тадбирлар ишлаб чиқиш;
б) корхоналарнинг ёнғиндан сақлаш хизматига ёнғин-профилактика ишларини ташкил этиш ва ўтказишда, ишлаб чиқариш, омборхона, маъмурий ва бошқа бино ҳамда иншоотларда қаттиқ ёнғинга қарши тартибни ўрнатишда кўмаклашиш;
в) ёнғин хавфини камайтириш ва объектнинг ёнғинга қарши ҳимоясини яхшилашга оид рационализаторлик ва ихтирочилик ишини ташкил этиш;
г) ишчилар, хизматчилар ва муҳандис-техник ходимлар ўртасида ёнғинга қарши қоидаларга ҳамда ёнғинга қарши ўрнатилган тартибга риоя қилиш масалалари бўйича оммавий тушунтириш ишларини олиб бориш.
7. Ёнғин-техника комиссиялари қўйилган вазифаларни амалга ошириш учун:
а) корхонанинг барча ишлаб чиқариш, омборхона, маъмурий ва бошқа хизмат биноларини ишлаб чиқариш-технология жараёнлари, аппаратлар, агрегатлар, электр хўжалиги, иситиш, вентиляция тизимлари ва бошқа қурилмалардаги ёнғин чиқиши хавфи бўлган нуқсонларни аниқлаш мақсадида йилига камида 2—4 марта (корхонанинг ёнғин-портлаш хавфига кўра) муфассал кўрикдан ўтказишлари;
б) аниқланган камчиликларни бартараф этиш йўллари ва усулларини белгилаш, ёнғинга қарши зарур тадбирларнинг бажарилиши муддатларини белгилаш ва уларнинг бажарилишини назорат қилишлари;
в) ишчилар, хизматчилар, муҳандис-техник ходимларга ёнғинга қарши мавзуларда кўрсатмалар бериш, суҳбатлар ўтказиш ва маърузалар уюштиришлари;
г) раҳбарлар ҳузурида ва техникавий кенгашларда корхоналарнинг ёнғинга қарши ҳолатлари тўғрисидаги масалаларни муҳокамага қўйишлари;
д) корхонанинг цехлари, омборхоналари, лабораториялари ва бошқа объектлари учун ёнғин хавфсизлиги бўйича йўриқномалар, қоидалар ишлаб чиқишда фаол қатнашишлари;
е) корхоналарда ёнғиндан сақлаш мутахассислари, илмий-техник ходимлар, касаба уюшмалари ташкилотлари, меҳнаткашлар фаоллари иштирокида ҳам бутун корхона, ҳам унинг айрим участкалари, цехлари, омборхоналарида ёнғин хавфсизлиги масалалари бўйича ёнғин-техника конференциялари, семинарлар ва кенгашлар ўтказишлари;
ж) корхоналар цехлари, омборхоналари, турар жойларининг ёнғинга қарши ҳолати ва ёнғиндан сақлаш ҳамда кўнгилли ўт ўчириш дружиналарининг жанговар тайёргарлиги кўрик-танловларини ташкил этиш ва ўтказишлари, давлат ёнғин назорати органлари тавсия этган ёнғинга қарши тадбирларнинг бажарилишига эришишлари керак.
8. Зарур бўлган ҳолларда корхона раҳбари ёнғин-техника комиссиясига ёнғин хавфсизлигини таъминлаш билан боғлиқ бўлган бошқа тадбирларни ўтказишни ҳам топшириши мумкин.
III. Ёнғин-техника комиссиялари ишини ташкил этиш тартиби
9. Ёнғин-техника комиссиялари ўз ишини иш вақтида ташкил этади ва уни корхонанинг барча иш сменаларида олиб боради. Фавқулодда ҳолатлар (ёнғин, ҳалокат, авария, авария ҳолатлари ва шу кабилар)да ёнғин-техника комиссияси аъзолари объект раҳбарининг буйруғи билан куннинг исталган вақтида масалаларни ҳал этишга жалб қилинадилар.
10. Йирик саноат корхоналарида, умумобъект ёнғин-техника комиссияларидан ташқари, цех ёнғин-техника комиссиялари ташкил этилиши мумкин. Бу ҳолатда умумобъект ёнғин-техника комиссияси цех комиссиялари ишини назорат қилади ва уларга бошчилик қилади, бутун корхонанинг ёнғинга қарши аҳволини яхшилаш масалаларини ҳал этади ва ёнғин чиқиш хавфи кучли бўлган участкалар ҳамда ишлаб чиқариш-технология жараёни қурилмаларида ёнғиннинг олдини олиш чора-тадбирларини ишлаб чиқади.
11. Умумобъект ёнғин-техника комиссияси, қоидага кўра, ўз ишини қуйидаги ихтисослашган секциялар бўйича ташкил этади:
а) ишлаб чиқариш-технология жараёнида ва ишлаб чиқариш асбоб-ускуналарида ёнғин чиқиш хавфини камайтириш секцияси;
б) рационализаторлик ва ихтирочилик иши секцияси;
в) электр тармоқлари ва электр асбоб-ускуналаридан хавфсиз фойдаланиш секцияси;
г) ёнғинга қарши автоматика ва алоқа секцияси;
д) ёнғинга қарши сув таъминоти секцияси;
е) янги қурилиш ва реконструкция қилишдаги қурилиш нормалари ҳамда қоидаларида ёнғинга қарши талабларга риоя қилиш секцияси;
ж) вентиляция ва тутун чиқариш тизимларидан фойдаланишда ёнғинга қарши чора-тадбирларни ишлаб чиқиш секцияси;
з) турар жой секторида ёнғинга қарши чора-тадбирлар секцияси;
и) ёнғинга қарши тарғибот ва ташвиқот секцияси.
12. Ёнғин-техника комиссияси давлат ёнғин назорати кўрсатмаларида назарда тутилган чора-тадбирларни бекор қилиш ва ўзгартириш ҳуқуқига эга эмас,
Давлат ёнғин назорати чора-тадбирларини ўзгартириш ёки бекор қилиш зарур бўлган тақдирда комиссия ўз таклифларини корхона директорига тақдим этади. Директор бу масалани давлат ёнғин назорати органлари билан келишиб олади.
13. Ёнғин-техника комиссияси томонидан белгиланган ёнғинга қарши чора-тадбирлар далолатнома билан расмийлаштирилади ва у кенгайтирилган мажлисда кўриб чиқилгандан сўнг корхона раҳбари томонидан тасдиқланади ва улар белгиланган муддатларда бажарилиши керак.
14. Комиссия томонидан таклиф этилган ёнғинга қарши чора-тадбирларнинг бажарилишини кундалик назорат қилиш бевосита корхона ёнғиндан сақлаш хизмати (кўнгилли ўт ўчирувчилар дружиналари) бошлиғига ёки унинг ўрнида ишловчига юкланади.
15. Давлат ёнғин назорати маҳаллий органлари ёнғин-техника комиссиялари ишини вақт-вақти билан назорат қилишни амалга оширадилар ва уларга услубий ҳамда амалий ёрдам берадилар.
16. Объектни ёнғинга қарши намунали ҳолатга келтирганликлари учун ёнғин-техника комиссиялари аъзолари давлат ёнғин назорати ҳудудий ёки маҳаллий органининг тақдимномасига биноан объект раҳбари томонидан рағбатлантирилиши мумкин.
Конец формы

Yong’indan saqlash xizmati
Yong’indan saqlash xizmatining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
Yong’in profilaktikasini o’tkazish va Yong’in havfsizligi talablariga rioya qilishi ustidan nazoratni amalga oshirish;
•Yong’inlarni o’chirish, Yong’in zonasida qolgan odamlarni hamda yuridik va jismoniy shaxslarning mol-mulkini qutqarish.
Yong’indan saqlash xizmati kuchlari va vositalarining yong’inlar proflaktikasi hamda yong’inlarni o’chirish bilan bog’liq bo’lgan ishlarni bajarilishiga jalb qilinishiga, agar qonun hujjatlarida boshqacha qoida va nazarda tutilmagan bo’lsa, yo’l qo’yilmaydi.
Yong’indan saqlash xizmatining turlari
Yong’indan saqlash xizmati davlat, idoraviy va ko’ngilli Yong’indan saqlash xizmatlariga bo’linadi.
Davlat Yong’indan saqlash xizmati
Davlat Yong’indan saqlash xizmati yong’indan saqlash xizmatining asosiy turidir va Davlat yong’in xavfsizligi xizmati tamonidan amalga oshiriladi.
Davlat Yong’indan saqlash xizmatining bo’linmalari tumanlar, shaharlar va boshqa aholi punktlarida, o’ta muhum davlat ahamiyatiga molik yoki yortg’in va portlash xavfi yuqori bo’lgan ob’yektlarda belgilangan tartibda tashkil etiladi.
Davlat Yong’indan saqlash xavfsizligi xizmatining tuzilishi, vazefalari, funksiyalari, tashkil etilishi va faoliyat yuritish tartibi qonun hujjatlarida belgilanadi.
Davlat yong’in xavfsizligi xizmatining shaxsiy tarkibi
Davlat yong’in xavfsizligi xizmatining shaxsiy tarkibi tegishli shtat lavozimlaridaturgan:
Safdorlar,serjantlar va ofitserlar tarkibidan bo’lgan shaxslarni (xodimlami);
Maxsus unvonga ega bo’lmagan shaxslarni (xizmatchilarni) o’z ichiga oladi.
Davlat yong’in xavfsizligi xizmatining xodimlariga nisbatan ichki ishlar organlarida xizmatni o’tashni tartibga soluvchi nizomlar amal qiladi.
Davlat yong’in xavfsizligi xizmatining xizmatchilariga nisbatan mehnat to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan qoidalar amal qiladi.
Davlat yong’in xavfsizligi xizmatining shaxsiy tarkibi belgilangan namunadagi xizmat kiyimiga va farqlash belgilariga ega bo’ladi.
Davlat yong’in xavfsizligi xizmati shaxsiy tarkibini ijtimoiy himoya qilish chora- tadbirlari Davlat yong’n xavfsizligi xizmati shaxsiy tarkibining hayoti va sog’ligi davlat himoyasidadir hamda belgilangan tartibda davlat tomonidan majburiy sug’urta qilinishi lozim.
Idoraviy yong’indan saqlash xizmati
Idoraviy yong’idan saqlash xizmati vakolatli organlarda va tashkilotlarda ularga qarashli ob’ektlarning yong’n xavfsizligini ta’minlash uchun tashkil etiladi.
Idoraviy yong’indan saqlash xizmati boshqaruv organlari va bo’linmalaming faoliyatini tashkil etish ,shuningdek shaxsiy tarkibning xizmatni o’tash tartibi tegishli vakolatli organlar tashkilotlar tomonidan Davlat yong’in xavfsizligi xizmati bilan kelishilgan holda belgilanadi.
Ko’ngilli yong’indan saqlash xizmati
Ko’ngilli yong’indan saqlash xizmati fuqarolar jamoat xizmati birlashmalarining tashkilotlarda,aholi punktlari va boshqa hududlarda yong’in xavfsizligi chora-tadbirlarini ta’minlashda yong’inlarni o’chirishda ishtirok etishining shaklidir.
Ko’ngilli yong’indan saqlash xizmati bo’linmalari drujinalar va(yoki) komandalar tarzida ishtirok etiladi hamda tegishli ma’muriy-hududiy birlikning yong’in xavfsizligini ta’minlash tizimiga kiradi. Ko’ngilli yong’indan saqlash xizmati bo’linmalarini tashkil etish va ularning faoliyat yuritish tartibi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Davlat yong’in nazorati
Davlat yong’in nazorati vakolatli organlar tashkilotlar,ularning mansabdor shaxslari shuningdek fuqarolar tomonidan yong’n xavfsizligi talablariga rioya qilishni tekshirish va tekshiruv natijalari bo’yicha chora-tadbirlar ko’rish maqsadida amalga oshiriladigan nazoratdir.
Davlat yong’in nazorati O’zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining davlat yong’in nazorati organlari bo’lgan tegishli bo’linmalari tomonidan amalga oshiriladi.
O’zbekiston Respublikasi Mudofa vazrligining,O’zbekiston Respublikasi Milliy xavfsizlik xizmatining ob’yektlarida,o’rmon xo’jaligi hududlarida,kon qazilmalari va shaxta inshootlarida, portlovchi materiallar ishlab chiqarilayotganda, tashilayotganda, saqlanayotganda, ulardan foydalanayotganda va ular utilizatsiya qilinayotganda,sanoat uchun mo’ljallangan portlovchi materiallardan foydalanilgan holda portlash ishlarini olib boruvchi tashkilotlarda havo,suv,temiryo’l,avtomobil transporti hamda elektr transportidan foydalanilayotganda davlat yong’n nazoratini amalga oshirish tartibi Davlat yong’in xavfsizligi xizmati va tegishli vakolatli organlar o’rtasidagi kelishuvlar bilan belgilanadi.
O’zbekiston Respublikasining chet davlatlardagi diplomatik va boshqa vakolatxonalaridagi yong’in xavfsizligi talablariga rioya qilinishi ustidan davlat yong’in nazorati O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.
O’zbekiston Respublikasida akkreditatsiya qilingan deplamatik va boshqa chet’el vakolatxonalari egallab turgan ob’yektlarda yong’in xavfsizligi talablariga rioya qilinishi ustudan davlat yong’in nazorati ushbu muassasalar rasmiy vakilining O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi orqali qilgan yozma murojaatilar asosida davlat yong’in nazorati organlari tomonidan amalga oshiriladi.
Davlat yong’in nazorati organlari va mansabdor shaxslarning ro’yxati, vazifalari, huquq va majburiyatlari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tastiqlanadigan Davlat yong’in nazorati to’g’risidagi nizom bilan belgilanadi.
Idoraviy yong’in nazorati
Idoraviy yong’in nazorati idoraviy yong’indan saqlash xizmati, shuningdek qonu hujjatlarida vakolat berilgan mansabdor shaxslar tomonidan idoralarga qarashli tashkilotlarning yong’in xavfsizligi talablariga rioya qilinishi tekshirish va tekshiruv natejalari bo’yicha chora-tadbirlar ko’rish maqsadida amalga oshiriladigan nazoratdir.
Idoraviy yong’in nazorati vakolatli organlar tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi. Idoralarga qarashli tashkilotlarda yong’in xavfsizligi talablari yog’in kelib chiqishiga va odamlarning xavfsizligiga taxdid soladigan tarzda buzulganligi aniqlangan taqdirda, Idoraviy yong’indan saqlash xizmati alohida ishlab-chiqarishning, ishlab-chiqarish uchastkasining, agrigatning ishini, binodan, inshoatdan, xonadan foydalanishni, ayrim turdagi ishlarni bajarishni to’liq yoki qisman to’xtatib qo’yish huquqiga ega.
Nazorat savollari:

1. Yong’inning oldini olish choralarini ayting.

Davlat yong’in xavfsizligi xizmati nima ishni bajaradi?
Davlat yong’in xavfsizligi xizmatining shaxsiy tarkibi haqida nimalarni bilasizmi?