O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o. Suyunov, D. Norboyeva, A. Shonazarov, O‘. Zubaydullayev
Yüklə 0,9 Mb.
|
|
1– guruh uchun tarqatma material.
Xarakter Shaxsning individualligi temperament singari xarakterda ham namoyon bo’ladi. Xarakter – bu shaxsning faoliyat va muloqoti jarayonida tarkib topadigan va namoyon bo’ladigan individual xususiyatlari bo’lib, individ uchun u tipik xulk-atvor hislatlari bo’lib hisoblanadi. Kishining shaxsi u nima qilayotgani bilan emas, balki uni qanday bajarayotgani bilan xarakterlanadi. Xarakter kishi shaxsining yunalishini belgilaydigan ijtimoiy munosabatlarga bog’liq bo’ladi. Masalan, kishining jamiyatdagi yuqori mavqyei, amali unda takabburlik, kekkayganlik, riyokorlik, ta’magirlik, munofiqlik kabi salbiy hislatlarni shakllanishiga olib kelishi mumkin. Aksincha, oddiy mexnatkash kishida jamiyatdagi mavqyeiga qarab fidokorlik, maqsadga intilganlik, jasurlik, kamtarlik, mexnatsevarlik kabi ijobiy hislatlarning shakllanishiga olib keladi. 166
Inson shaxsining xarakteri hamisha ko’pqirralidir. Unda Alohida xususiyatlar yoki tomonlar ajratilib ko’rsatilishi mumkin, lekin ular bir- birlaridan ajratilgan, Alohida xolda bo’lmaydi, balki ma’lum darajada xarakterning barkaror tuzilishini tashkil etgan xolda uzaro boglik bo’ladi. Xarakterning strukturasi uning ayrim xususiyatlari o’rtasidagi konuniy bogliklikda namoyon bo’ladi. Agar kishi kurkok bo’lsa, u tashabbuskorlik, kat’iylik va mustaqillik, fidokorlik va oliyximmatlilik fazilatlariga ega bo’lmaydi, deb aytish uchun asoslar bor. Shu bilan birga xarakteri bo’yicha kurkok kishidan itoatkorlik va xushomadguylikni, kuchli kishiga nisbatan konformlilikni, kizgonchilikni, sotkinlikni, ishonchsizlik va extiyotkorlikni ko’tish mumkin. Xarakterning xususiyatlari orasida ayrimlari asosiy, yetakchi bo’lib, uning namoyon bo’lishining butun kompleksini rivojlantirishning umumiy yunalishini belgilab beradi. Ular bilan bir qatorda ikkinchi darajali xususiyatlar ham borki, ayrim xollarda ular asosiy deb belgilanishi, boshqalarida esa ular bilan uygunlashmasligi ham mumkin. Xarakter subyektning birgalikdagi faoliyatga qay tarzda faol jalb qilinishiga qarab xatti-harakatlarda va ishlarda namoyon Bular ekan, ham faoliyat mazmuniga, ham qiyinchilikning muvaffaqiyatli yoki muvaffaqqiyatsiz bartaraf etilishiga, ham asosiy xayotiy maqsadlarga erishishda uzoq va yaqin istiqbollarga bog’lik bo’lib qoladi. Shunday qilib xarakterning tarkib topishida kishining tevarak-atrofidagi muxitga va o’z-o’ziga, boshqa kishiga qanday munosabatda bo’lishi muxim hisoblanadi. Shu bilan birga bu munosabatlar xarakterning eng muxim xususiyatlarini tasniflash uchun asos bo’ladi. Yuqoridagilardan kelib chiqib xarakterning to’rtta sistemasini farqlash mumkin: 1. Jamoaga va ayrim odamlarga bo’lgan munosabatlarni ifodalovchi xarakter xususiyatlari: yaxshilik, mexribonlik, talabchanlik, takabburlik va boshqalar. 2. Mexnatga bo’lgan munosabatni ifodalovchi xarakter hislatlari: mexnatsevarlik, vijdonlilik, inga mas’uliyat bilan karash, boshlagan ishni oxiriga yetkazish, yalkovlik, mas’uliyatsizlik kabilar. 3. Narsalarga bo’lgan munosabatlarni ifodalovchi xarakter hislatlari: ozodalik yoki ifloslik, narsalarni ayab ishlatish yoki ayamaslik, ularga nisbatan extiyotkorlik yoki aksincha kabilar. 4. Odamning o’z-o’ziga bo’lgan munosabatlarini ifodalovchi xarakter hislatlari: izzat-nafslilik, uz sha’nini extiyot qilish, kamtarlik, o’ziga ortikcha baxo bermaslik yoki shuxratparastlik, magrurlik, dimogdorlik, uzini kata olish kabilar. Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|