O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi iskandar tuxliyev bahodirxon safarov
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Afanasiy Nikitin
«Uch dengiz osha sayohat» nomli ajoyib asar bitgan. Keyinroq, mashhur sayohatchilar – N. N. Mikluxo-Maklay (1846–1888), N. M. Perjevalskiy (1839– 1888), V. I. Bering (1681–1741) va boshqalar o‘z nomlarini sayohatchilar tarixida yozib qoldirganlar. 1. 4. Sayohat va turizm tushunchalarining mohiyati va ularning o‘zaro farqi Sayohat va turizm (travel and tourism) – bir-biriga yaqin tushuncha bo‘lib, ular inson hayot faoliyatining ma’lum bir tarzini ifodalaydi. Bu dam olish, faol yoki passiv ko‘ngil ochish, sport, atrof-muhitni anglash, savdo, fan, davolanish va boshqa ko‘plab jihatlarni qamrab oladi. Sayohat tushunchasi, odamlarning maqsadlaridan qat’i nazar, ularning makondan makonga erkin ko‘chib yurishini anglatadi hamda bu sayyohatchilarning turmush tarzi bo‘lib hisoblanadi. « Turist – jismoniy shaxsning doimiy istiqomat joyidan sog‘lomlashtirish, ma’rifiy, kasbiy-amaliy yoki boshqa maqsadlarda borilgan joyda (mamlakatda) haq to‘lanadigan faoliyat bilan shug‘ullanmagan holda uzog‘i bilan bir yil muddatga jo‘nab ketishi (sayohat qilishi)» 5 . Sayohatchi bu, birinchi navbatda, kasb bo‘lib, odamlarning kasbi yoki kun ko‘rish manbayi yo bo‘lmasa, sayohatda ishtirok etuvchilarning turmush tarziga aylanishi mumkin. Bu esa faoliyatning maqsadi bo‘lib, turizm maqsadlaridan farq qiladi. Bugungi kunda zamonaviy turizm asoschisi deb tan olingan baptist pastori Tomas Kuk birinchilardan bo‘lib sayohatchilarning ommaviy safar uyushtirishining mohiyati va foydaliligini anglab 5 O‘zbekiston Respublikasining «Turizm to‘g‘risida»gi Qonuni. yetdi hamda 1843- yilda u dastlabki temir yo‘l orqali turni tashkillashtirdi va muvaffaqiyatga erishdi. 1851- yilda u mamlakatning barcha burchagidan kelgan inglizlarning Parijdagi ko‘rgazmada ishtirok etishini tashkillashtirdi. U ko‘rgazmaga 165 ming kishini olib kelishga musharraf bo‘ldi. Ko‘rgazma turlari katta foyda keltirganligi sababli, Kuk 1865- yilda Angliyalik sayyohlarning Parijdagi Butunjahon ko‘rgazmasiga ommaviy ravishda tashrif buyurishlarini tashkil etdi. 1856- yildan boshlab Yevropa bo‘ylab turlar odatiy holga aylandi, Kukning turistik agentligi va uning filiallari tuzildi. Turistik kompaniyasining misli ko‘rilmagan muvaffaqiyatga erishganligini Kuk tomonidan sayyohlarga taklif etilgan katalogdan 8 mingdan ortiq mehmonxonalarning o‘rin olganligi ham tasdiqlaydi. 1870- yilda «Tomas Kuk» turistik firmasi mijozlari soni 500 ming kishiga yetdi. 1832- yilda Yevropa va Amerika qit’alari o‘rtasida muntazam kema katnovi yo‘lga qo‘yilgan bo‘lib, 1866- yilda Kuk AQSHga sayyohlarning dastlabki ikki guruhini jo‘natadi. Turlar uzoq muddatli bo‘lib, besh oygacha davom etgan. Tomas Kukning xizmatlaridan foydalangan amerikalik taniqli sayyohlardan biri Mark Tven bo‘lib, u oltmish kishidan iborat guruh tarkibida bo‘lgan va keyinchalik bu sayohat taassurotlarini qalamga olgan. Tomas Kuk 1872- yilda birinchilardan bo‘lib jahon bo‘ylab sayohat uyushtirishni taklif qilgan. Dastlabki 20 sayohatchi butun jahon bo‘ylab 220 kun davomida sayohat qilganlar. Tomas Kuk 1892- yilda vafot etgach, uning ishini o‘g‘illari va sheriklari davom ettirishgan. Kompaniya o‘z faoliyat sohasini kengaytirib, yirik moliyaviy institutga aylangan va sayohatchilar uchun yo‘l cheklari chiqara boshlagan. Bu esa o‘z mohiyatiga ko‘ra asr ixtirosi – xavfsiz pullar edi. Bugungi kunda «Tomas Kuk» kompaniyasi butun dunyoda 12000 dan ortiq turistik agentliklarga ega bo‘lib, yiliga 20 milliondan ortiq turistga xizmat ko‘rsatadi. Sayohatlardan hayotiy faoliyatning alohida jozibador usuli sifatida yangi shakl – turizm ajralib chiqqan bo‘lib, u o‘ziga xos xususiyatlar va hislatlari bilan tavsiflanadi. Sayohatlar va turizmning bir-biridan farqlarini ko‘rib chiqishda ushbu faoliyatning maqsadlari va moddiy ta’minotiga to‘xtalib o‘tish joiz. Sayohat va ekspeditsiyalarning asosiy qismi ma’lum bir maqsadlarga (savdo, fan, yangi yerlarni ochish, mahsulot reklamasi va hokazo) xizmat qilib, manfaatdor shaxslar, tashkilotlar, davlat va xususiy jamg‘armalar tomonidan moliyalashtiriladi Bugungi kunda bo‘sh vaqt va yetarli mablag‘ga ega bo‘lgan deyarli har bir shaxs jahon bo‘ylab turli transoprt vositalarida sayr qilishi, dunyoning inson qadami yetmagan joylariga tashrif buyurishi mumkin. Sarguzashtli turizmga ixtisoslashgan turistik firmalar Janubiy Amerika, Afrika va Osiyo bo‘ylab maxsus tayyorlangan avtomobillarda uzoq muddatli (30 haftagacha) qit’alararo sayohatlarni taklif qilmoqda. Buyuk yangi yer ochuvchilarning yo‘nalishlarini takrorlovchi, narxi 50 ming AQSH dollariga teng bo‘lgan 190 kunlik dengiz sayohatlari ham taklif etilmoqda. Turizmni uyushtirish va amalga oshirish bo‘yicha ma’lum bir sharoitlarda u turistik industriyasi korxonalari va turistik tashkilotlar tomonidan taqdim etiluvchi turistik xizmatlardan foydalanishni ko‘zda tutishi mumkin. Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|