О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Titan asosidagi qotishmalar. Titan allotropik shakl о‟zgarishga ega, yuqori haroratda
(882,5 0 С) α→β faza о‟zgarishi sodir bо‟ladi. Titanning β modifikatsiyasi markazlashgan kub yacheykaga ega. Toza titanning 298 ± 2 0 K haroratdagi zichligi 4,505g/sm 3 ga, suyuqlanish harorati esa 1668,5 0 C ga teng. Azot, uglerod, kislorod va vodorod elementlari titanning mustahkamligini oshiradi, ammo payvand chokni hosil qilish xususiyatlari hamda korroziyaga qarshiligini kamaytiradi. Ayniqsa vodorodning ta„siri juda yomon, uning ta„sirida gidridlar hosil bо‟lib, titan juda mо‟rt bо‟lib qoladi. Shuning uchun titan tarkibidgi vodorodning miqdori 0,015% dan kо‟p bо‟lmasligi kerak. Plastik deformatsiyalangan titan qotishmalari (ВT5, ВT5-1) ga 670-800 0 C qayta kristallanish - yumshatish berilsa, ichki kuchlanishlar yо‟qolib, β-fazaning barqarorligi ortadi. Titan qotishmalari quyish uchun mо‟ljallangan (ВT5Л, ВT20Л, ВT21Л) yoki deformatsiyalanadigan (ВT5, ВT9, ВT16) turlarga bо‟linadi. Titan qotishmalarini mexanik xossalari bо‟yicha ham sinflarga bо‟lish mumkin: о‟rtacha va yuqori mustahkamlikka ega bо‟lgan, olovbardosh, yuqori plastiklikka ega bо‟lgan qotishmalar. Strukturasiga qarab titan qotishmalarini termik ishlash natijasida mustahkamligi oshadigan yoki oshmaydigan turlarga ham bо‟lish mumkin. Titan qotishmalari hozirgi vaqtda samolyotsozlikda, raketasozlikda, kemasozlikdagi javobgarligi katta bо‟lgan vositalarni yasashda juda qо‟l kelmoqda. Lekin titan qotishmalarining xossalarini yaxshilash bilan bog‟liq bо‟lgan muammolarning kо‟pi hali yechilgan emas. Antifriksion qotishmalar Mashina va mexanizmlarda ishlatiladigan sirpanish podshipniklarning qismlarini tayyorlash uchun qо‟llaniladigan qotishmalar podshipnikbop yoki antifriktsion qotishmalar deb ataladi. Antifriktsion materiallar sifatida kulrang chо‟yan, qalayli va qо‟rg‟oshinli bronzalar, kukunsimon materiallar va babbitlar ishlatiladi. Podshipniklar uchun antifriktsion kulrang chо‟yanning AСЧ1, AСЧ2 markalaridan foydalaniladi. Ammo, pо‟lat-cho‟yan juftida ishqalanish koeffitsienti ancha katta bо‟lganligi uchun chо‟yan vkladishlar tezyurar mashinalarda ishlatilmaydi. Og‟ir sharoitda ishlaydigan podshipniklar uchun bronza vkladishlardan foydalanish mumkin. Buning uchun Бр.OСЦ4-4-4, Бр.С30, Бр.OФ6,5-1,5 markali bronzalar ishlatiladi. Val yoki о‟q buynining imkoni boricha kam yeyilishi talab etilsa, oson suyuqlanuvchan (oq) antifriktsion qotishmalar - babbitlar ishlatiladi. Babbitlar podshipnikning ichki qismiga quyiladi. 34-rasmda Б83 markali babbitning mikrostrukturasi tasvirlangan. Oq antifriktsion qotishmalar - Pb-Sn-Sb, Sn-Sb, Pb-Sb tizimlaridagi qotishmalardir. |