O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Nazorat savollar. 
1.Gaz xromatografiyasida miqdor analiz asosan qaysi kattaliklar orqali 
amalga oshiriladi . 
2.Planar xromatografiyasida miqdor analiz asosan qaysi kattaliklar 
orqali amalga oshiriladi . 

---

101 
3.Xromatogrammaning yuzasining xisoblash tenglamasini yozing . 
4.Miqdor analizning turlarini ko„rsating. 
5.Chiziqli graduirovka usulining moxiyatini tushuntiring. 
6.Ichki normallash usulining moxiyatini tushuntiring. 
7.Ichki standartlar usulining moxiyatini tushuntiring. 
8.Tuzatish koeffitsiyenti nima va uning qiymati amaliyatda qanday 
aniqlanadi . 
9.Detektorlarning sezuvchanligi nima sababdan turli sinf moddalariga 
to„rlicha. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

102 
IV BOB. ION-ALMASHININSH XROMATOGRAFIYASI 
 
4.1. Ion –almashinish xromatografiyasining nazariy asoslari 
 
Ion-almashinish xromatografiyasi harakatli faza tarkibidagi 
ionlarning stexiometrik nisbatda harakatsiz faza tarkibidagi ionlar bilan 
almashinish hodisasiga asoslangan. Harakatsiz faza sifatida qattiq yoki 
suyuq moddalar ishlatilishi mumkin. Ionitlar yoki ion-almashuvchilar 
deb, harakatchan ionlarni almashinuvchi xossaga ega bo„lgan 
moddalarga aytiladi. Ionitlarda asosiy jarayon ion-almashinish 
hisoblanadi, lekin shu bilan birga adsorbsiya hodisasi ham bo„lishi 
mumkin. 
Birinchi sintetik ionitlar 1930 yillarda ishlab chiqildi. Birinchi 
marotaba ionlarning ion-almashinish xromatografiyasi yordamida 
ajratish 1947 yil T.B.Gapon, E.N. Gapon va F.M. Shemyakinlar 
tomonidan amalga oshirildi. 
Almanishuvchi ionlarning zaryadiga qarab kationitlar (kation-
almashinuvchilar) va anionitlar (anion-almashinuvchilar)ga bo„linadi. 
Amfoter ionitlar tarkibida ham kislota va ham asos xossasiga ega 
bo„lgan guruhlar mavjud bo„ladi. Monofunksional ion-almashuvchi 
tarkibida faqat bir xil (kislota yoki asos) ko„p funksional ion-
almashuvchida esa turli kislotali (masalan 
) yoki asosli 
guruhlar mavjud bo„ladi.