Absolyut xatolik. Faraz qilaylik,
X – biror sonning aniq qiymati,
x – uning
taqribiy qiymati bo‘lsin. Taqribiy sonning
xatoligi uning aniq va taqribiy qiymatlari
orasidagi ayirmaga teng:
x X x
(bu yozuv argument orttirmasi tushunchasi
bilan bir xil). Taqribiy sonning
absolyut xatoligi uning aniq va taqribiy qiymatlari
orasidagi ayirmaning moduliga teng:
x X x
)
(
. Ammo ko‘pincha
X – aniq
qiymat hamma vaqt ham ma’lum bo‘lmaydi, shuning uchun absolyut xatolik o‘rniga
absolyut xatolik chegarasi tushunchasi ishlatiladi:
x x X x
)
(
. Ko‘rinib
turibdiki,
x
son
)
(
x
absolyut xatolikka teng yoki uning qiymatidan oshadi va bu
son
chegaraviy absolyut xatolik (
x
) deb ataladi. Shunga ko‘ra ko‘pincha ushbu
x x X
yoki
)
(
x x X
yozuvdan foydalaniladi, boshqacha aytganda
X – aniq
qiymat ushbu
x x x X x
intervalda yotadi. Masalan,
003
,
0
213
,
1
X yoki
)
003
,
0
(
213
,
1
X yoki
3
10
3
213
,
1
X yozuvni
X 003
,
0
213
,
1
003
,
0
213
,
1
yoki
216
,
1
210
,
1
X deb tushunish kerak.
Shuni ta’kidlash lozimki, absolyut xatolik natijani to‘la xarakterlamaydi.
Masalan, 1) 1 mm absolyut xatolik Toshkentdan Nyu-Yorkkacha bo‘lgan masofani
baholashda ahamiyatsiz va qattiq jismning molekulalari orasidagi masofani topishda
esa bu bema’ni xulosa. 2)
l uzunlikdagi boltni 0,5 sm va 0,1 sm bo‘lakli metrli
lineykalarda o‘lchanganda
l
3,5 sm natija olindi. Topilgan 3,5 sm uzunlikning
chetlanishi modul jihatidan 0,5 sm dan (
l –3,5
≤ 0,5), ikkinchi holda esa 0,1 sm dan
(
l –3,5
≤ 0,1) oshmasligi lozim. Agar bu natija shtangensirkul bilan o‘lchashdan
olinganda edi, u holda
l –3,5
≤ 0,01 bo‘lar edi.
