50
sotish rentabelligi yoki foyda marjasi masalan, soliqlar va foizlar toʻlangunga
qadar foyda, sof foyda koʻrsatkichlari bilan birgalikda foydalanish samaraliroq
hisoblanadi.
Xalqaro amaliyotda keng doirada qoʻllaniladigan yana bir koeffitsient
korxona qiymati (
Enterprise Value – EV
)ning soliqlar, foizlar va amortizatsiya
chegirilgunga qadar foyda (Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and
Amortization –
EBITDA
)ga nisbati koʻrsatkichi hisoblanadi.
EV/EBITDA
eng past
koʻrsatkichli aksiyalar sotib olish uchun nomzod aksiyalar hisoblanadi.
Mazkur koʻrsatkichning afzalliklari sifatida quyidagilarni koʻrsatish
mumkin:
- zarar bilan ishlayotgan korxonalarni aniqlashga xizmat qilishi mumkin;
- qarz mablagʻlari hisobiga qoʻshib olishni baholashda foydalanish uchun
qulay;
- qarz mablagʻlari hisobiga moliyalashtirish, amortizatsiya siyosati, soliq
siyosati va boshqalar turli xil darajada boʻlgan korxonalarni oʻzaro taqqoslash
imkonini beradi.
Amaliyotda mazkur koʻrsatkichni hisoblashning turli xil yondashuvlari amal
qiladi. Ulardan eng keng qoʻllaniladigani quyidagi formula boʻyicha amalga
oshiriladi:
𝐸𝑉
𝐸𝐵𝐼𝑇𝐷𝐴
=
𝑀𝑉(𝐸) + 𝑀𝑉(𝐷) − 𝐶
𝐸𝐵𝐼𝑇𝐷𝐴
bu erda MV(E), MV(D) – mos ravishda korxona xususiy kapitali va qarz
kapitalining bozor qiymati;
C – balansdagi pul mablagʻlari va ularning ekvivalentlari.
Yuqorida keltirilgan formulaga muvofiq korxona qiymati uning xususiy
kapitali va qarz kapitali yigʻindisidan pul mablagʻlarini ayirish orqali aniqlanadi.
Bunday yondashuv aksiyalar bozor qiymatini hisobga olgan holda korxona
qiymatining tarkibiy elementlari nisbatan toʻliq kartinasini koʻrish imkonini beradi.
Shubhasiz butun korxonani naqd pulga sotib olishda investor uning barcha
majburiyatlarni oʻziga olishga yoki birdaniga toʻlashga majbur boʻladi. Korxona
qiymatini aniqlashda pul mablagʻlari va ularning ekvivalentlarini chegirishdan
maqsad korxonani xarid qilishda balansdagi pul mablagʻi oʻzgarmas qolishi bilan
izohlanadi.
Umuman yuqorida keltirib oʻtilgan aksiyalarni baholash modellarining
barchasi ham oʻziga xos afzalliklar va kamchiliklarga ega. Shunday ekan
investitsion faoliyatni amalga oshirish uchun korxonalar aksiyalarini baholashda
koʻrib chiqilgan modellar va koeffitsientlarning bir nechtasidan foydalanish va
oʻrtachasini olish maqsadga muvofiq, deb oʻylaymiz.
Dostları ilə paylaş: