O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Ishlab chiqarish diversifikatsiyasi
– bu qurilish korxonasi moliyaviy holati 
(ahvoli)ni mustahkamlash yoki sog’lomlashtirishning salohiyatli imkoniyatidir. 
Qurilish tashkiloti faoliyati sferasini uning asosiy profili bo’yicha kengaytirish 
ishlab chiqarish diversifikatsiyasining eng samarador yo’nalishi deb hisoblanadi. 
Bunday vaziyatda ishlab chiqarish bazasi ham ishchilar malakasi ham 
buyurtmachilar bilan ishbilarmon doiradagi aloqalar ham o’z qo’llanishini topadi. 
Bu o’z navbatida qurilish korxonasining o’zi uchun yangi bo’lgan bozor sektoriga 
chiqqandagi raqobatli salohiyatida o’z aksini topadi. Bundan tashqari nafaqat 
bozorda yangi partnyorlar va iste’molchilarni jalb qilish, balki avvalgilari bilan 
ham aloqalarni saqlab qolish imkoniyati vujudga keladi. 
Qurilish 
korxonalari 
tomonidan 
ularning 
an’anaviy, tor doirada 
ixtisoslashgan yo’nalishli faoliyatdan diversifikatsion faoliyatga o’tishida 

---

174 
uchraydigan har bir alohida vaziyatning asoslab berilishini taqoza etadi. Asoslash 
ishlab chiqarish diversifikatsiyasi maqsadlaridan kelib chiqadigan mezonlar 
bo’yicha amalga oshiriladi. 
Ko’plab qurilish korxonalarining og’ir moliyaviy ahvoli, ulardagi ortiqcha 
ishchilar soni korxonalarni ishlab chiqarish diversifikatsiyasi tomon yetaklaydi. 
Ushbu faoliyatning oxirgi maqsadlari quyidagilar: foydani maksimallashtirish, ish 
o’rinlarini saqlab qolish va yangilarini yaratish, korxona asosiy jamg’armasi 
(fondi)dan foydalanish darajasini oshirish, pudratishlari bozori va noqurilish 
bozorining yangi segmentlari o’zlashtirish. 
Bundan kelib chiqqan holda qurilish korxonasining ishlab chiqarish 
diversifikatsiyasiga o’tishini asoslaydigan mezonlar sifatida diversifikatsiya turiga 
bog’liq bo’lgan ko’rsatkichlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Ushbu 
mezonli 
ko’rsatkichlarning uchtasi: ishlab chiqarish diversifikatsiyasiga 
o’tishgacha bo’lgan kvartaldagi ko’rsatkichini; an’anaviy faoliyat turi davom 
ettirilgan vaziyatdagi ko’rsatkich rejaviy miqdorini; diversifikatsiya amalga 
oshirilgan vaziyatda bashorat qilinadigan ko’rsatkich miqdorini (kk
0
; kk
d
; kk
rej
) 
taqqoslash taqoza etiladi (12.1-jadvl).
Taqqoslash bazasi bo’lib diversifikatsiya amalga oshirilgandan keyingi
davrdagi mezon(kriteriya) ko’rsatkichi (KP
i
) xizmat qiladi. Ishlab chiqarish 
diversifikatsiyasi maqsadlariga bog’liq ravishda diversifikatsiya turliri va uni 
o’tkazish yaxshilanadi:
-
 
to’qqizta ko’rsatkich (rejali diversifikatsiya yaxshilanadi); 
-
 
bir nechta ko’rsatkichlar (majburiy diversifikatsiya) yaxshilanadi.