O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
10.4. Masshtab qo„yish va ifodalash. 
Tanlangan obyektning yangi masshtabini qo‗yishda obyektning dastlabki 
o‗lchovlari foizlar ko‗rinishida beriladi. Berilgan obyektning o‗lchovini bilish uchun 
instrumentlar panelidan SKALE VA MIRROR tugmachalarini bosilgandan keyingi 
kelib chiqqan atributlar paneli va boshqarish elementlari yordamida ko‗rib olish 
mumkin. Kelib chiqqan ifodalash va masshtab ko‗rsatkichlarini tasvirlovchi ilova 
oynasi quyidagi rasmda berilgan:
Kiritilgan matn yoki tasvirlar koeffitsiyentlar maydoni deb ataluvchi H va V 
qatorlar orqali bajariladi
Yuqoridagi misolimizda ajratilgan obyekt va ularda masshtab qo‗yish 
ko‗rsatilgan: 
a) rasmda 130 foizlik proportsional masshtabli; 
b) rasmda 150 foizlik proportsional masshtabli; 

---

147 
v) rasmda balandligi buyicha -150 foiz masshtabli; 
g) rasmda eni buyicha -150 foiz masshtabli. 
Hisoblagichlar bilan ishlaganda kerakli masshtablar kiritilib yoki blokirovka 
tugmachalari orqali kerakli qiymatlar ko‗rsatilib «Enter» tugmasi bosiladi yoki ilova 
oynasidagi «apple» tugmachasi bosiladi.
Masshtablash koeffitsiyentlari manfiy qiymatlar bilan berilganda yuqoridagi 
tasvirdagidek obyektning mavhum akslari hosil bo‗ladi. Hisoblagichlarning o‗ng 
tomonida joylashgan tugmalar yordamida manfiy qiymatlarni ham kiritish imkoniyati 
mavjud. Bu mavhum obyektlarni tez tuzish imkonini beradi.
10.5. Obyektlar formasini tahrirlash instrumentlari. 
Grafikali tasvirli obyektlarni tuzishda badiiy forma xossalarini birdaniga 
tasvirlash oson emas. Tasvirlarning fragmentlarini kuyishda qalam, o‗chirg‗ich kabi 
uskunalardan foydalanish ancha imkoniyat yaratadi. 
Bu dasturning afzalliklaridan biri oldindan tuzilgan obyektning formasini 
o‗zgartirishdir. Ularni yangidan tuzishga imkoniyat tug‗ilmaydi. Xar qanday formani 
o‗zgarishini kadamma-kadam silliqlik bilan bajarish mumkin. 
Obyekt formalarini o‗gartirish amallarining ko‗pchiligini panel instrumentida 
keltirilgan SHAPE (forma) instrumenti bajaradi.
Instrument Erazer (o‗chirg‗ich) murakkab obrazda tuzilgan obyektlarning 
yaroqsiz qismini o‗chirish uchun ishlatiladi. 
Knife (olmars) instrumenti egri chiziqlarni teng ikkiga bo‗ladi. 
Free transform (ixtiyoriy o‗zgarish) instrumenti yuqorida aytilgan 
obyektlarni Transformation oynasi yordamisiz sichqoncha ko‗rsatkichi orqali 
o‗zgartirishga yordam beradi. Lekin bu variant ancha murakkabligi sababli oldingi 
variantlarda ishlash afzalrokdir