r=i*100% - foiz stavkasi; R – to‘lovlarni talab etilgan hajmi; n – to‘lovlarning umumiy soni.
Olingan formulani avtomobil sotib olish misoliga tatbiq etamiz. Sonlarni qo‘ygan holda
K = 5000; r = 1%; n = 3 · 12 = 36, Kalkulator orqali to‘lov hajmini osongina topamiz R = 166,07.
Ta’kidlash joizki, to‘lovlarning umumiy qiymati quyidagicha: 73 36 · 166,07 = 5978,52,
Ya’ni, 5000 ga teng avtomobilning narxi ancha (sezilarli) o‘rtadi.
Bu ko‘rsatkich bankning «manfaati» dir.
Agar zayom shartlari bo‘yicha qarzdor qarzni muddat oxirida bir martalik to‘lov shaklida to‘lash majburiyatini o‘z zimmasiga oladigan bo‘lsa, unda buni ta’minlash choralarini ko‘rib qo‘yishi kerak. Katta hajmdagi qarzdorlikda odatiy chora sifatida qarzdorning navbatdagi badalidan foizlar hisoblanadigan qarz to‘lash fondini (masalan, maxsus bank hisobvarag‘i) yaratishdir. Shunday qilib, qarzdor qarzni qaytarish uchun doimiy ravishda investitsiya qilish imkoniyatiga ega. Shubhasiz, jamg‘armaning miqdori, qarzning oxiriga kelib fondda to‘plangan foizlar bilan birga, uning miqdoriga teng bo‘lishi kerak. Badallar vaqt bo‘yicha doimiy yoki o‘zgaruvchan bo‘lishi mumkin. Muayyan zayom shartlaridan kelib chiqqan holda favqulodda to‘lovlar hajmini va ularni tashkil etuvchi elementlarini aniqlash vazifasi qo‘yiladi.
3.4.2-misol. 100000 sh.b. miqdoridagi kredit yiliga 12 % miqdorida besh yilga beriladi. Kredit bo‘yicha foizlar har yarim yil oxirida to‘lanishi kerak. Agar jamg‘armaga to‘langan to‘lovlar bo‘yicha foizlar yillik 8 % miqdorida hisoblanadigan bo‘lsa, qarzni qaytarish jamg‘armasiga kerakli to‘lov miqdorini toping. Uchinchi yil oxiriga kelib jamg‘armaning hajmi qancha bo‘ladi?
