O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus talim vazirligi toshkent moliya instituti

2.3 Menejment boshqaruv maktablari namoyondalarining boshqaruv prinsiplari.

Anri Fayol tamoyillari (1841-1925).

A.Fayol Boshqaruv faning rivojlanishiga salmoqli hissa qo’shgan fransuz olimilaridandir. U Fransiyadagi ko’mir qazib oluvchi yirik kampaniyani boshqargan. A.Fayol ozining boy amaliy tajribasini "Umumiy va sanoat boshqaruvi" (1916 y.) nomli kitobida umumlashtirgan. Uning ilgari surgan quyidagi Boshqaruv g’oyalari hozirgi kunda ham oz ahamiyatini yo’qotmagan A.Fayol boshqaruvni:

• 
  kelajakni ko’ruvchi;
  
• 
  faoliyatni tashkillashtiruvchi;
  
• 
  tashkilotni idora qiluvchi;
  
• 
  faoliyat turlarini muvofiqlashtiruvchi;
  
• 
  qaror va buyruqlarning bajarilishini nazorat qiluvchi kuchli qurol deb ataydi.
  

Bu fikrlar hozirgi kunda ham boshqarish fani asosida yotadi.

Anri Fayolning boshqarish tamoyillari:

1. 
   Mehnat taqsimoti. Ihtisoslashuv natijasida kop miqdorda va yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqariladi. Bunga e'tibor qaratilishi lozim bolgan maqsadlar sonini keskin qisqartirish evaziga erishiladi.
   
2. 
   Vakolat va mas'uliyat. Vakolat - bu buyruy berish uchun berilgan huquq.
   

Mas'uliyat esa buning aksi. qayerda vakolat berilgan bo’lsa, usha erda mas'uliyat vujudga keladi.

3. 
   Intizom. Intizom rahbar bilan hodim o’rtasida o’zaro hurmatni, quloq solishni talab qiladi. Shartnomalarning so’zsiz bajarilishini taqozo etadi.
   
4. 
   Yakkaboshchilik. Hodim bevosita boshliqidan buyruq olishi kerak.
   
5. 
   Yonalishni bir hilligi. Yagona maqsad doirasida faoliyat korsatayetgan har bir guruh, yagona reja asosida ishlashi va bita rahbarga ega bolishi kerak.
   
6. 
   Shahsiy manfaatlarni umumiy manfaatlarga bo’ysundirish. Alohida hodim yoki guruhning manfaatlari bir-biriga zid kelmasligi kerak.
   
7. 
   Hodimlarni taqdirlash . Hodimlarning ishonchini qozonish va ularning hamdardligini oshirish uchun ularga adolat yuzasidan barcha mehnatiga haq tolash lozim.
   
8. 
   Markazlashish. Barcha ishlarni markazdan turib boshqarish.
   
9. 
   Boshqarishdagi ierarxiya. Bunda quyi daraja yuqoridan nazorat qilinadi va yuqoriga boysunadi.
   
10. 
    Tartib. Hamma o’z o’rnida bolishi va o’z burchini ado etishi lozim.
    
11. 
    Adolat. Tashkilotda adolatning hukm surishi - bu qonunning
    

ustuvorligi bilan rahmdillikning uyg’unlashuvi.

12. 
    Hodim uchun ish joyining doimiyligi. Yuqori darajadagi qo’nimsizlik tashkilot faoliyati samaradorligini pasaytiradi. O’z ish joyini mustahkam egasi bolish harakatida bo’lgan oddiy rahbar bir joyda muqim ishlashni istamaydigan iste'dodli rahbardan ming chandon yaxshi.
    
13. 
    Tashabbus. Tashabbus - bu tom ma'noda rejani ishlab chiqish va uning o’z vaqtida bajarilishini ta'minlashdir.
    
14. 
    Korparativ ruh. Ittifoq - bu kuch. U esa hodimlar o’rtasidagi jamjihatlikning va manfaatlarning hamoxanglashuvi natijasi bolishi mumkin.