Ozbekiston respublikasi oliy va orta maxsus ta`lim vazirligi

 
 
Protsessorlar avlodi
IBM PC platformasining uzoq yillar davomida rivojlanishida protsessorlarning bir necha 
o„nlab avlodi almashdi, lekin ularning hammasi hozircha sakkiz avlodga joylashmoqda. Ma‟lumot 
uchun o„tgan avlodlarning qisqacha obzori. 
1. Birinchi avlod – IBM PC kompyuterlarida ishlagan Intel 8086 protsessorlaridir. Bugungi 
kunda bu kompyuterlar haqida gapirishga hojat yo„q. 
2. IBM PS AT 286 kompyuterlari ikkinchi avlod Intel 80286 protsessorlarida yig„ilar edi. 80-
yillar oxirida bunday kompyuterning narxi ikkita «Volga» avtomobili narxiga teng kelar edi, lekin 
bugun bu kompyuter sovg„aga olishga ham arzimaydi. Dasturaviy ta‟minotni tanlashga bo„lgan 
ovoragarchilik (ularni topish kundan-kunga qiyin bo„lib bormoqda) erishgan natijalarni oqlamaydi. 
3. Uchinchi avlod protsessorlari Intel 80386 da yig„ilgan IBM PC AT 386 kompyuterlarida 
bugunchalik ishlasa bo„ladi. Ular «elektron yozuvchi mashina» sifatida xizmat qilishi mumkin va 
Internetda chiday oladigan darajada ishlashni ta‟minlash qobiliyatiga ega. Lekin umumiy printsip 
mavjud: model qanchalik eskirgan bo„lsa, unga zarur bo„lgan dasturlarni topish shunchalik qiyin, 

---

42 
ularni sozlash shunchalik qiyin va buning uchun shunchalik ko„p bilim va tajriba zarur bo„ladi. Shu 
sababli, bunday eski kompyuterni sotib olishga tejalgan mablag„, ovoragarchilikka arzimaydi. 
4. To„rtinchi avlod protsessorlari Intel 80486 da yig„ilgan IBM PC AT 486 kompyuterlarida 
dasturlarning zamonaviy to„plami bilan bugun ishlasa bo„ladi, lekin bu dasturlar versiyalari ikki-uch 
avlodga eskirgan. Bu holda ham o„tmishga o„tib ketgan narsalarni o„rganishga vaqt sarflanadi, lekin 
bu foydadan holi emas. Olingan tajriba yangi dasturlarni va yangi kompyuterlarni o„zlashtirishda 
asqotadi. 
5. Beshinchi avlod protsessorlari (Intel Pentium 60 va Intel Pentium 66)da birinchi Pentium 
kompyuterlari yig„ilgan. Texnikaviy nuqtai nazardan bu kompyuterlar ko„p yangi narsalar berishgan 
bo„lsa ham, iste‟molchi nuqtai nazaridan to„rtinchi avlod protsessorlari haqida aytilgan gap bularga 
ham taalluqli. 
6. Oltinchi avlod protsessorlariga Intel Pentium 75, 90, 100 va 133 asosidagi modellar kiradi. 
Bugungi kunda ular eskirib bo„ldi, lekin ofis dasturlarida ishchi hujjatlarni ishlab chiqishga 
mo„ljallangan tizimlarda ishlashni davom ettirmoqdalar. Ular kompyuter o„yinlariga ham yaraydi, 
lekin hammasiga emas. Oltinchi avlod protsessorlari bazasida yig„ilgan kompyuterlarni yettinchi 
avlod protsessorlariga o„tkazib, operativ xotira hajmini orttirib, bikr disk, videokarta, tovush kartasi, 
CD-ROM diskovodlarini almashtirib, asta-sekin modernizatsiya qilish mumkin.
7. Bugungi kunda ishlayotgan protsessorlarimiz yettinchi avlodga taalluqli. Bu avlodni 
hozirgi paytda eskirgan Intel Pentium MMX, Intel Pentium II, Intel Pentium III, Intel Pentium IV va 
Intel Pentium Pro protsessorlari ochib berdi. 
Mikrosxemalarning eng katta kompaniyasi Willamette yadrosida 128 Kbayt ikkinchi daraja 
keshli ikkita yangi Intel 1,7 GGts Celeron protsessorini ishlab chiqdi. Yangi protsessorlar qimmat 
bo„lmagan personal kompyuterlarida foydalanish uchun mo„ljallangan. 
Takt chastotasi 1,7 GGts bo„lgan Intel Celeron protsessori 0,18-mikronli texnologiya 
bo„yicha ishlab chiqiladi va 400 MGts chastotada ishlaydigan shinani ta‟minlab turadi (5.1-rasm). 
Intel Celeron markaziy protsessorlari MS-DOS, Windows 3.1, Windows for Workgroups 3.11, 
Windows 98, Windows 95, OS/2, UnixWare, SCO UNIX, Windows NT, Windows 2000, 
OPENSTEP va Sun Solaris operatsion tizimlarida ishlaydigan dasturaviy ta‟minot bilan butunicha 
bir-biriga to„g„ri keladi (chiqishadi). 
5.1-rasm. Takt chastotasi 1,7 GGts bo„lgan Intel Celeron protsessori 
Ushbu qo„llanma yozilayotgan paytda sakkizinchi avlod protsessorlari – Intel Itanium va 
Intel Itanium 2 hamda AMD Opteron paydo bo„ldi. Bu – IBM PC uchun birinchi 64-razryadli 
protsessorlardir.
Intel kompaniyasi Intel Itanium 2 protsessorining unumdorligi haqida ma‟lumotlarni 
publikatsiya qildi. High-end serverlari va superkompyuterlar uchun mo„ljallangan bu protsessorning 
unumdorligi – Itanium protsessori unumdorligidan ikki marta yuqoridir. 
Yuqori ko„rsatkichlarga mikroarxitekturadagi yangiliklar va chip takt chastotasi oshirilishi 
hisobiga erishildi. Itanium 2 protsessori kristallda 3 Mbayt uchinchi darajali keshga ega, yangi 
protsessorning takt chastotasi 1 GGts. 

---

43 
Bitta Itanium 2 protsessori va E8870 chipseti bilan jihozlangan tizimlar Stream testida 
(xotiraning o„tkazuvchanlik qobiliyati) yuqori natijalar – taxminan 3,7 Gbayt/s – ko„rsatishi lozim, 
bu – Itanium protsessorli tizim ko„rsatkichlaridan 2,5 marta yuqoridir. 
Kompaniya vakillari Itanium ning keyingi avlodlari – Madison va Deerfield 2003 yil 
o„rtalarida, Montecito esa – 2004 yilda chiqishini ma‟lum qilishdi. 
2003 yil 22 aprelida AMD kompaniyasi Opteron server protsessorlarining yangi seriyasini 
taqdim qildi (5.2-rasm).
5.2-rasm. AMD Opteron 
Yangi chiplar x86-64 instruktsiyalari to„plamidan foydalanishadi va yangi 64-razryadli 
instruktsiyalarga maxsus optimallashtirilgan dasturaviy mahsulotlar bilan hamda x86 komandalar 
to„plami bazasidagi protsessorli kompyuterlar uchun mavjud 32-razryadli ilovalar bazasi bilan 
ishlash qobiliyatiga ega. 
AMD fikricha 32-razryadli dasturlarni to„laqonli qo„llab-quvvatlash Intel ga nisbatan bozor 
afzalligini ta‟minlashi kerak. Intel 64-razryadli Itanium protsessorlarini chiqarmoqda; ular hozirgi 
paytda keng tarqalgan dasturlar bilan yaxshi chiqishmaydi. 
Yangi protsessorlar oldingilariga nisbatan katta unumdorlikka ega. Bir protsessorli 
konfiguratsiyalar uchun Opteron 146 protsessorining eng katta unumdorligi – sekundda 7168 mln. 
nazariy operatsiyalar (MTOPS)dir, 144-modelda esa 6451 mln. MTOPS. Ikki protsessorli 
konfiguratsiyalarda Opteron 246 dagi kompyuter unumdorligi 13667 MTOPS, 244-modelda esa – 
12300 MTOPS. To„rtta Opteron 846 protsessordagi server sekundda 26667 mln. nazariy 
operatsiyalarni bajaradi, o„xshash Opteron 844 dagi mashinada esa – 24000 MTOPS.