O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi

Kasb tanlashga yo’llashning mohiyati va mazmuni.
Kasb tanlashga yo‘llash - bu har bir shaxsning o‘ziga xos individual 
xususiyatlari va mehnat bozorining ehtiyojlarini hisobga olgan holda, o‘z kasbiy 
o‘rnini topishi uchun shaxsga ta‘sir etishning ilmiy asoslangan shakl, usul va 
vositalar tizimidir. U insonning kasbiy kiziqishi va imkoniyatlari xamda 
jamiyatning aniq bir kasbiy faoliyat turiga ehtiyojlarining mutanosibligiga 
erishishga yo‘naltirilgandir. Kasb tanlashga yo‘llash - mohiyat va samaradorlikni 
baholash ko‘rsatkichlariga ko‘ra ijtimoiy-iqtisodiy kategoriyadir. Kasbga 
yo‘naltirishni xal etish vazifalari bo‘yicha ijtimoiy-iqtisodiy, tibbiy-fiziologik va 
psixologik-pedagogik mohiyatga ega muammodir. Kasb tanlashga yo‘llash 
insonning qobiliyati va iqtidorini maqsadli rivojlantirishda, uning kasb mahorati, 
ish qobiliyati va salomatligini asrashga imkon yaratadi hamda aholini ijtimoiy 
himoyalash va uning bandligi sohasidagi davlat siyosatining muhim elementlaridan 
biri sifatida namoyon bo‘ladi. Kasb tanlashga yo‘llash shaxsning mehnat 
salohiyatidan samarali foydalanish, uning ijtimoiy va kasbiy faolligini oshirish 
xamda majburiy ishsizlikning oldini olishda muhim rol o‘ynaydi. Kasb tanlashga 
yo‘llash tadbirlari inson tomonidan o‘z kasbiy malakasini oshirishning qulay 
shakllarini izlash, ijtimoiy-iqtisodiy tashabbuskorlik, intellektual va mehnat 
mustaqilligini rivojlantiradi.
Yosh avlodni ongli ravishda kasb tanlashga tayyorlashga, uni har tomonlama 
barkamol rivojlantirishning shart-sharoiti sifatida qaraladi. Bu shaxsning ma‘naviy, 
aqliy, mehnat, estetik va jismoniy tarbiyasi, ya‘ni barcha o‘quv-tarbiya jarayoni 
bilan uzviy birlikda amalga oshiriladi.
Kasb tanlashga yo‘llash quyidagi qismlarni o‘z ichiga oladi: kasbiy axborot, 
kasbiy maslahat, kasbiy tanlov va saralash, kasbiy moslashish.

---

117 
Kasbiy axborot - ma‘lum bir kasbni egallash xoxishi bo‘lgan shaxsga, turli 
mutaxassisliklarni egallashning shakl va sharoitlariga, kasbiy malakalarning o‘sish 
imkoniyatlariga mehnat bozorining holati va ehtiyojiga, kasbiy qiziqishlarning 
shakllanishiga, shaxsning istak va ko‘nikmalariga quyilgan talablar hamda 
zamonaviy kasblarning istiqboli va mazmuni to‘g‘risidagi ma‘lumotlarni to‘plash, 
targ‘ibot qilish chora-tadbirlaridir.
Kasbiy maslahat - kasb tanlash yoki faoliyat turini o‘zgartirishda yordamga 
muhtoj bo‘lgan shaxsning individual-psixologik xususiyatlari, shaxsiy fazilatlari, 
kasbiy qiziqishlari, moyilligi, sog‘ligi va mehnat bozori ehtiyojlarini o‘rganish 
asosida psixologik-maslaxatchi bilan ilmiy tashkil etilgan o‘zaro muloqot 
tizimidan iborat.
Kasbiy tanlov va saralash - kasbiy faoliyatning alohida turlariga yaroqlilik 
darajasini aniqlashga yo‘naltirilgan shaxsning psixofiziologik xususiyatlari 
(tanlash) yoki aniq bir kasbga bo‘lgan psixofiziologik me‘yoriy talablar (saralash) 
asosida shaxsni har tomonlama o‘rganish tizimidir. Moslashish - ishlab chiqarishda 
kasbiy faoliyatning ijtimoiy-psixologik va tashkiliy-texnik sharoitlariga shaxsni 
moslashtirishga, uni muvofaqqiyatli ravishda kasbni egallashi uchun shart-
sharoitlarni yaratishga yo‘naltirilgan choralarning majmuaviy tizimidir.