O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

Kalsinatsiyalangan soda ishlab chiqarish asosida har xil mahsulotlarining kam chiqindili kombinatsiyali olish texnologiyasi
Reja:
1. Kalsinatsiyalangan soda ishlab chiqarish tarixi.

2. Sodaning xalq xojaligidagi qollanilishi.

3. Sol`ve usulida soda ishlab chiqarishning printsipial sxemasi

1.1.Kalsinatsiyalangan soda ishlab chiqarish tarixi

Soda (natriy karbonat) qadimgi davrlardan ma`lum bolgan. Soda dengiz osimliklar kullari va tabiy sodaviy kollardan olingan.

1775 yilda fransuz olimi Leblan sanoatda kuyidagi usul boyicha soda ishlab chiqarishni taklif etgan:
2NaCl + H₂SO₄  Na₂SO₄ + 2HCl
Na₂SO₄ + CuCO₃ + 2C  Na₂CO₃ + CuS + 2CO₂
Hosil bolgan qattiq moddadan suv yuvish usuli bilan soda eritmasi olingan. Eritmani bug`latish natijasida kattiq soda ishlab chiqarilgan.
1865 yilda bel`giyali muxandis Sol`ve soda ishlab chiqarishning ammiakli usulini amalga oshirgan:
NaCl + NH<sub>3</sub> + CO<sub>2</sub> + H<sub>2</sub>O  NaHCO<sub>3</sub> + NH<sub>4</sub>Cl
2NaHCO<sub>3</sub>  Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> + CO<sub>2</sub>+ H<sub>2</sub>O
Leblan usuliga nisbatan Sol`ve usuli quydagi ijobiy tomonlaridan iborat:

1. Maxsulotning sifati yuqori, toza soda hosil buladi.

   
   

2. Ishlab chiqarish jarayoninging uzliksizligi

   
   

3. Mexnat sharoitlari yaxshilanishi va ish kuchi kam sarflanishi

   
   

4. Elektroenergiya va yoqilg`ilarning kamrok sarflanishi

   
   

Ozbekiston Respublikasini xalq xojaligi uchun sodaga talab katta bolmoqda. Hozirgi kunda soda xorijiy davlatlardan katta miqdordagi valyuta bilan inport qilinadi. Shuning uchun Qoraqolpog`iston Respublikasi Qong`irot shahrida soda zavodi qurilmoqda. Bu zavod ham soddani Sol`ve usulida ishlab chiqaradi.

Yuqoridagi usullardan tashqari sodani natriy gidrooksididan olish mumkin:
2NaOH+CO₂Na₂CO₃+H₂O
Rossiyada soda nefelin tabiiy rudasidan ham olish usuli mavjud. Bu ruda tarkibida asosan nefelin bolib (3Na₂OK₂O4Al₂O₃9SiO₂), undan alyuminiy oksid, potash va tsement mahsulotlari ham ishlab chiqariladi.


1.2. Sodaning xalq xojaligidagi qollanilishi.
Soda xalq xojaligida kop saholarda qollaniladi va shuning uchun bu mahsulot kop miqdorda ishlab chiqariladi. Hozirgi kunda jahon boicha 30 mln. t dan ortiq soda ishlab chiqarilmoqda.
Ozbekiston Respublikasida bir yilda 120000 tn miqdorida sodaga talab bor.