O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

12.9 - rasm. Kuchlanish qiymatining o‘zgartirgich chastotasiga bog‘liqligi 
Yuritmani boshqarish bilan bog‘liq bo‘lgan barcha parametrlar kontroller 
xotirasiga dasturlovchi qurilma yoki personal kompyuter yordamida kiritiladi. 
Zarurat bo‘lganda AP – 140 o‘zgartirgichi elektryuritmaning tormozlanish 
rejimini ta’minlashi mumkin. Buning uchun o‘zgarmas tok zanjirida TK 
tranzistorli kalit va razryadli qarshilik R
torm 
ko‘zda tutilgan. Motorning 
tormozlanish energiyasi filtr kondensatorida to‘planadi va unda kuchlanish 
ko‘payishini yuzaga keltiradi. C
f 
kondensatorda kuchlanish ma’lum qiymatga 
yetgandaTK kalit ochiladi va ortiqcha zaryad R
torm 
tormozlash qarshiligiga 
uzatiladi R
cheg 
qarshiligi o‘zgarmas tok zanjirida o‘zgartirgichni tarmoqqa ulaganda 
filtr sig‘imi zaryad tokini qiymatini cheklaydi. Undan keyin R
cheg 
qarshiligi 
shuntlanadi. 
AP – 140 tuzilmasi quyidagi himoyalarga ega: 
- iste’mol bo‘yicha ortiqcha kuchlanishdan. 
- iste’mol kuchlanishining pasayib ketishidan. 
- yuklamadagi qisqa tutashuvdan. 

---

349 
- fazaning yerga ulanib qolishidan. 
-motorning qizishidan. 
- motorning ag‘darilishidan. 
- ortiqcha yuklanishdan. 
- boshqarish xatoliklaridan. 
12.7.
 
Nazorat uchun savollar. 
 
1.
Elektr yuritmaga qo‘yiladigan umumiy talablarni sanab bering. 
2.
Elektr yuritmaning yuklanish diagrammasi nimani anglatadi? 
3.
Ishlab chiqarish mexanizmi yuklanish diagrammasidan nimasi bilan farq 
qiladi? 
4.
Elektr motorning quvvati qanday ko‘rsatkichlarga asosan hisoblanadi? 
5.
Elektr motorning massasi va o‘lchamlari uning qanday nominal 
parametrlariga bog‘liq bo‘ladi? 
6.
Motor himoyasi sinflarini sanang va ularga mos ravishda qizish haroratini 
ayting. 
7.
Motorning ekvivalent toki tushunchasiga ta’rif bering. 
8.
Motorning takrorlanuvchi – qisqa vaqtli rejimi qanday parametrlar bilan 
xarakterli? 
9.
Rostlanadigan elektr yuritma tizimida elektr motorni ta’minlash uchun yarim 
o‘tkazgichli o‘zgartirgichlar qanday parametrlar asosida tanlanadi? 
10.
Elektr yuritmani loyixalash bosqichlarini aytib bering. 
11.
Nima uchun rostlanadigan elektr yuritmalarni tanlashga va ishlatishga 
xarakat qilinadi?