O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi



Yüklə 0,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə75/95
tarix02.01.2022
ölçüsü0,61 Mb.
#43036
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   95
izhtimoij psixologiya

ASOSIY QISM: 

Insoniy munosabatlar psixologiyasi.   

Insoniy  munosabatlar  shunday  o‗zaro  ta‘sir  jarayonlariki,  unda  shaxslaro 

munosabatlar shakllanadi va namoyon bo‗ladi. Bunday jarayon dastlab odamlar o‗rtasida 

ro‗y  beradigan  fikrlar,  xis  -  kedinmalar,  tashvishu  -  quvondlar  almashinuvini  nazarda 

tutadi. Odamlar muloqatda bo‗lishgani sari, ular o‗rtasidagi munosabatlar tajribasi ortgan 

sari ular o‗rtasida umumiylik, o‗xshashlik va uyђunlik kabi sifatlar paydo bo‗ladiki, ular 

bir  -  birlarini  bir  qarashda  tushunadigan  yoki  ―yarimta  jumladan‖  ham  fikr  ayon 

bo‗ladigan  bo‗lib  qoladi,  ayrim  xollarda  esa  ana  shunday  muloqotning  tig‗izligi  teskari 

reaksiyalarni  -  bir  -  biridan  dardash,  gapiradigan  gapning  qolmasligi  kabi  vaziyatni 

keltirib  chiqaradi.  Masalan,  oila  muhiti  va  undagi  munosabatlar  ana  shunday  tig‗iz 

munosabatlarga  kiradi.  Faqat  bunday  tiђizlik  oilaning  barda  a‘zolari  o‗rtasida  emas, 

uning ayrim a‘zolari o‗rtasida bo‗lishi mumkin (ona - bola, qaynona - kelin va x-zo). 

O‗zaro munosabatlarga kirishayotgan tomonlar munosabatdan ko‗zlaydigan asosiy 

maqsadlari - o‗zaro til  topishish, bir  - birini tushunishdir. Bu jarayonning  murakkabligi, 

kerak  bo‗lsa,  ―jozibasi‖,  betakrorligi  shundaki,  o‗zaro  bir  xil  til  topishish  yoki 

tomonlarning aynan  bir xil o‗ylashlari va gapirishlari mumkin emas. Agar ana shunday 

vaziyatni tasavvur qiladigan bo‗lsak, bunday muloqot eng samarasiz, eng beta‘sir bo‗lgan 

bo‗lar  edi.  Masalan,  tasavvur  qiling,  uzoq  vaqt  ko‗rishmay  qolgan  do‗stingizni  ko‗rib 

qoldingiz  .  Siz  undan  xol  -  ahvol  so‗radingiz,  lekin  u  tashabbusni  sizga  berib,  nimaiki 

demang,  sizni  ma‘qullab,  gapingizni  qaytarib  turibdi.  Bunday  muloqat  juda  bemaza 

bo‗lgan  va  siz  ikkindi  marta  o‗sha  odam  bilan  iloji  borida  rasman  salom  -  alikni  bajo 

keltirib o‗tib ketavergan bo‗lardingiz. Ya‘ni, muloqot faoliyati shunday shart - sharoitki, 

unda  har  bir  shaxsning  individualligi,  betakrorligi,  bilimlar  va  tasavvurlarning  xilma  - 

xilligi namoyon bo‗ladi va shunisi bilan u insoniyatni asrlar davomida o‗ziga jalb etadi. 

Har  qanday  faoliyatdan  zerikish,  dardash  mumkin,  faqat  odam  muloqotdan, 

ayniqsa,  uning  norasmiy  samimiy, bevosita shaklidan  dardamaydi,  yaxshi suhbatdoshlar 

doimo ma‘naviy jihatdan rag‗batlantiriladilar.  

XX1  asr  bo‗sag‗asida  odamning  eng  tabiiy  bo‗lgan  muloqotga  ehtiyoji,  uning 

sirlaridan  xabardor  bo‗lish  va  o‗zgalarga  samarali  ta‘sir  eta  olishga  bo‗lgan  intilishi 

yanada oshdi va buning qator sabablari bor. 

Birindidan,  industrial  jamiyatdan  axborotlar  jamiyatiga  o‗tib  bormoqdamiz. 

Axborotlarning ko‗pligi aynan inson manfaatiga aloqador ma‘lumotlarni saralash, u bilan 

to‗g‗ri  munosabatda  bo‗lishni  taqozo  etdi.  Axborot  XX1  asrda  eng  nodir  kapitalga 

aylanadi  va  bu  o‗z  navbatida  insonlarga  zarur  axborotlar  uzatilishi  tezligi  va  tempini 

o‗zgartiradi. 

Ikkindidan,  turli  kasb  -  faoliyat  sohasida  ishlayotgan  odamlar  guruhining 

ko‗payishi,  ular  o‗rtasida  munosabatlar  va  aloqaninng  dolzarbligi  axborotlar  tig‗iz 

sharoitda oddiygina muloqotni emas, balki professional, bilimdonlik asosidagi muloqotni 




talab qiladi. Umuman, XX1 asrning korporatsiyalar asri bo‗ladi, deb bashorat qilayotgan 

iqtisoddilar  ham  bu  korporatsiya  insonlarning  o‗zaro  til  topishlariga  qaratilgan 

malakalarning rivojlangan, mukammal bo‗lishi haqida gapirmoqdalar. Undan tashqari, bu 

kabi korporativ aloqa ko‗p xollarda bevosita yuzma - yuz emas, balki zamonaviy texnik 

vositalar - uyali aloqa, fakslar, elektron podta, Internet kabilar yordamida aniq va lo‗nda 

fikrlarni  uzatishni  nazarda  tutadi.  Bu  ham  o‗ziga  xos  muloqot  malakalarining  ataylab 

shakllantirilishini taqozo etadi. 

Udindidan, oxirgi paytlarda shunday kasb - xunarlar soni ortdiki, ular sotsionomik 

guruh  kasblar  deb  atalib,  ularda  ―odam  -  odam‖  dialogi  faoliyatning  samarasini 

belgilaydi.  Masalan,  pedagogik  faoliyat,  boshqaruv  tizimi,  turli  xil  xizmatlar  (servis), 

marketing  va  boshqalar  shular  jumlasidandir.  Bunday  sharoitlarda  odamlarning  ataylab 

muloqot bilimdonligining oshirilishi mehnat mahsulini belgilaydi. 

Shuning  uchun  ham  muloqot,  uning  tabiati,  texnikasi  va  strategiyasi,  muloqotga 

o‗rgatish  (sotsial  psixologik  trening)  masalalari  bilan  shug‗ullanuvdi  fanlarning  ham 

jamiyatdagi o‗rni va salohiyati keskin oshdi. 


Yüklə 0,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   95




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2025
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin