О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi

O‘qitishning guruhli shakli. AQSHda ta’lim bo‘yicha instruktorlar asosan guruh bilan ish olib borishni tavsiya etadilar. Zamonaviy tadqiqotlar o‘qitishning ushbu shakli o‘quvchilar orasidagi salbiy munosabatlarning oldini olishning samarali vositasi ekanligini ko‘rsatmoqda. Guruhda ishlash tajribasi tafakkur uslubini “biz va ular”dan “biz” ko‘rinishiga o‘zgartiradi.

Kichik guruhlarda ishlash yuzma-yuz ishlashni taqozo etadi. Shu sababli o‘tirish joylarini an’anaviy, ya’ni o'quvchilar o'zidan oldingi o‘quvchi boshining orqa tomonini va o'qituvchining yuzini ko‘ra oladigan holatda joylashtirish maqsadga muvofiq emas. O'quvchilarning o‘rnini o'zgartirish — guruhda muomala qilish imkonini beradigan kichik zonalar tashkil etish kerak bo‘ladi. Bunda kichik guruhlar va har bir guruhdagi o'quvchilar sonini hisobga olish lozim (uch, to‘rt, yetti va h.k. o‘quvchi).

Guruh bilan ishlashda o'quvchilar o‘rinlarini joylashtirishning quyidagi variantlari mavjud(2-rasm)

2-rasm

E’tibor berilishi lozim bo‘lgan navbatdagi masala, kichik guruhlarni shakllantirish jarayonini yaxshilab o‘rganib chiqishdan iborat. O’quvchilar guruhlarda nafaqat o'quv masalasini yecha olishlari, balki kommunikativ ko‘nikmalarni ham egallashlari va mustahkamlashlari zarur.

Kichik guruhlarni tashkil etishda o‘quvchilarning o‘z istaklariga ham qarash mumkin. Bunday yondashishning ijobiy tomoni o‘quvchilarning o‘zaro shaxsiy xayrxohliklarini hisobga olinishidir. Ba’zi salbiy jihatlari ham bor. Bunda kuch bo‘yicha bir-biriga teng bo‘lmagan guruhlar tashkil qilinishi mumkin. Bu esa hamkorlikda olib borilgan faoliyat natijalari ham keskin farq qilishiga olib keladi.

Guruhlarni shakllantirganda yechiladigan masalaning maz­munini ham e’tiborga olish lozim. Masalan, o‘qituvchi har bir guruhga yechilayotgan masalaga nisbatan nuqtai nazari qarama-qarshi bo‘lgan o‘quvchilarni kiritishi mumkin. Natijada masalani yechish jarayonidagi muhokama jonli va qiziqarli chiqadi. Yoki, aksincha, a’zolari bir sohaga qiziqishlari bilan tavsiflanuvchi gomogen guruhlarni tuzish ham mumkin.

Quyida sinf o'quvchilarini tez va qiziqarli tarzda kichik guruhlarga bo‘lish yo‘llaridan bir nechtasini keltirib o‘tamiz. Ushbu usullar sinfni har birida 6 tadan o‘quvchi bo‘lgan 6 ta kichik guruhlarga bo‘lishga imkon beradi. Guruhdagi o‘quvchilar sonini 5, 7 yoki 8 taga o‘zgartirib, sinfni 5, 7 yoki 8 ta guruhga ajratish ham mumkin.

• 
  Qog‘ozning kichik bo‘laklariga Al, A2, A3, A4, A5, A6, Bl, B2, B3, ... va hokazo belgilarni yozing. Stollarni A, B, D, E, F, G deb belgilang. Shundan so‘ng qog‘ozlarni ishtirokchilarga (o‘quvchilarga) tarqating va unda yozilgan harfli stol atrofiga o‘tirishni tavsiya eting.
  
• 
  6 ta rasm tayyorlang va har birini 6 ta bo‘lakka boiling. Bo'lakchalarni aralashtirib stol ustiga qo‘ying va ishtirokchidan (o'quvchidan) bittadan bo‘lakchani tanlab olishni iltimos qiling. Shundan so‘ng o‘quvchilar bo‘lakchaiarni birlashtirib, yaxlit rasmni hosil qilishlari va bitta stol atrofiga o'tirishlari kerak bo‘ladi.
  
• 
  Olti xil rangdan oltitadan (qizil, oq, qora, sariq, ko‘k, yashil), jami 36 ta kartochka tayyorlang. Sinfdagi o‘quvchining har biri o‘ziga yoqqan rangli kartochkani tanlab oladi va bir xil rangli kartochkani olgan o‘quvchilar bitta stol atrofiga o‘tirishadi.
  
• 
  Barcha o‘quvchilar 1, 2, 3, 4, 5, 6 raqamlar bo‘yicha tartib bilan sanaladi. Shundan so‘ng 1 raqamlilar bitta guruhga, 2 raqamlilar ikkinchi guruhga va h.k. birlashishadi.
  

`O‘qituvchi biror bir belgi bo‘yicha jamlangan predmedlar nomi yozilgan yoki rasmlari tushirilgan kartochkalarni oldindan tayyorlaydi. Masalan:

daraxtlar — olma, olcha, o'rik, nok, xurmo, shaftoli;

gullar — lola, atirgul, gladiolus, chinnigul, boychechak;

idish-tovoqlar — qozon, choynak, piyola, likopcha, qoshiq, cho‘mich va h.k. .

O‘quvchilar kartochkalarni tanlaydilar va belgilar bo‘yicha (daraxtlar, gullar, idish-tovoqlar va h.k.) guruhlarga birlashadilar.

Navbatdagi masala har bir kichik guruhning fikrini tinglashdir. Xo‘sh, ularning fikrini tinglashning qanday shakllari mavjud?

O’quv masalasi yechimining guruh a’zolari tomonidan taqdimoti (prezentatsiyasi) turli shakllarda amalga oshirilishi mumkin:

•