O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

kategorial shakl yasovchi
nokategorial shakl yasovchilar.
Kategorial shakl yasovchilar biror grammatik kategoriyaga xos shakllarni yasaydi. Otlardagi ko‘plik, fe'llardagi shaxs -son, zamon, mayl, nisbat shakllarini yasovchi qo‘shimchalar kategorial yasovchilardir. Masalan. bolalar so‘zidagi -lar ko‘plik kategoriyasini, boraman so‘zidagi -man shaxs -son kategoriyasini hosil qiladi.
Ma’lum biror grammatik kategoriyaga xos bo‘lmagan shakllarini hosil qiluvchi qo‘shimchalar nokategorial shakl yasovchilar hisoblanadi. Masalan, otlardagi kichraytish-erkalash qo‘shimchalari sonning ma'no turini hosil qiluvchi qo‘shimchalar, sifatdagi daraja, fe'lning xoslangan shakllari qo‘shimchalari
yasovchi nokategorial shakl qo‘shimchalardir. Nutqda so‘zlarni boshqa so‘zlar bilan munosabatini (bog‘lanishini) ta'minlaydigan qo‘shimchalar so‘z o‘zgartiruvchi qo‘shimchalar deyiladi. So‘z o‘zgartiruvchi qo‘shimchalar grammatik ma'no ifodalaydi. Shuning uchun bunday qo‘shimchalar sintaktik vazifa bajaradi. Masalan: Shohning qoshlari chimirilib, mo‘ylovlarini uchi pastga osilib qoldi. (P. Q.) Ushbu gapdagi so‘zlarni bog'lashda-ning, -larini, -i ,-ga qo‘shimchalarining muhim o‘rni bor. Agar gap tarkibidan shu qo‘shimchalar chiqarilib tashlansa, undagi so‘zlar o‘zaro bog'lanmaydi, natijada fikr ifodalanmaydi. Bu holat so‘z o‘zgartiruvchi qo‘shimchalarning grammatik ma'no-siga nisbatan ham sintaktik vazifasi muhim ekanligini ko‘rsatadi.
So‘z o‘zgartiruvchilarga otlardagi kelishik, egalik. Fe’llardagi shaxs-son qo‘shimchalari kiradi. Bu qo‘shimchalar xarakteriga ko‘ra ikki xil: turlovchi qo‘shimchalar, tuslovchi qo‘shimchalar.
Ot va otlashgan so‘zlarga qo‘shilib, ularni boshqa so‘zlar bilan birikishini ta'minlaydigan qo‘shimchalar turlovchi qo‘shimchalar deyiladi. Otlardagi egalik va kelishik qo‘shimchalari turlovchilardir.
Fe’llarga qo‘shilib shaxs -son ma'nosini ifodalovchi qo‘shimchalar tuslovchi qo‘shimchalar deyiladi. Fe'llardagi shaxs-son qo‘shimchalari tuslovchilardir.
So‘z o‘zgartiruvchi qo‘shimchalarining qo‘llanishi boshqa qo‘sliimchalarga nisbatan kengdir. Ular qaysi turkumga taaluqli bo‘lsa, shu turkumdagi barcha so‘zlarga qo‘shiladi. Masalan, uyning, uyim, uyga, bolaning, bolam, boladan, bordim, o‘qidim, ishladim kabi.Boshqa qo‘shimchalarda bu xususiyat nisbatan chegaralangan (otlardagi ko‘plik qo‘shimchasi bundan mustasno).