O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti

13.2. IS - egri chizig‗i va uning tenglamasi 
IS-egri chizig‗i tovarlar xizmatlar bozorida foiz stavkasi R va 
daromadlar darajasi Y ning kombinasiyalarini xarakterlovchi, bir 
vaqtning o‗zida asosiy makroiqtisodiy ayniyat, iste‘mol, investitsiya va 
sof eksport funksiyalari qondiriladigan nuqtalarning geometrik 
joylashuvini xarakterlaydi. Bu egri chiziqning har bir nuqtasida 
investitsiyalar va jamg‗armalar o‗zaro teng bo‗ladi. 
IS-egri chizig‗ini Keyns xochi va investitsiya funksiyasi grafigi 
yordamida keltirib chiqarish mumkin. (13.1, 13.2 va 13.3-chizmalar.) 
 

---

173 
13.1-chizma. 
Keyns xochi 
E E=Y E1
ΔI E2 = E1 - 
ΔE(ΔI)
Y
R
R2
R1 
I IS
I2 I1 I Y2 Y1 Y
 
13.2-chizma.Investitsiya funksiyasi. 13.3-chizma. IS-egri chizigi 
Foiz stavkasining R1 dan R2ga qadar ko‗tarilishi investitsiyalar 
miqdorini I1 dan I2 ga qadar kamayishiga olib keladi. Bu haqiqiy 
xarajatlar egri chizig‗ini Ye1 dan Ye2 ga qadar pastga tomon ΔE = ΔI ga 
teng miqdorda surilishiga olib keladi. Oqibatda daromadlar miqdori Y1 
dan Y2 qadar ΔY =ΔE x m miqdorga pasayadi, bu yerda (m = 1/ (1-
b(1-T)+m‘)) . 
Demak tovarlar va xizmatlar bozorida daromadlar darajasi va foiz 
stavkasi dinamikasi o‗rtasida teskari bog‗liqlik mavjud. R o‗zgarmagan 
holda IS egri chizig‗ining o‗ngga yoki chapga siljishi quyidagi omillar 
ta‘sirida ro‗y beradi: 
- Iste‘mol xarajatlari darajasi; 
- Davlat xaridi darajasi; 
- Sof soliqlar (soliqlar - subsidiyalar - transfertlar); 

---

174 
- Investitsiyalar hajmining (R ning mavjud stavkasida) o‗zgarishi. 
IS tenglamasini iste‘mol, investitsiya va sof eksport funksiyalari 
tenglamalarini asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qo‗yib, uni R va Y ga 
nisbatan yechib topiladi. 
R ga nisbatan topilgan IS tenglamasi: 
a + e + g 1-b (1-t) + m` 1 b 
R = ------------- - -------------------- Y + ------- G - ------- Ta
d + n d + n d + n d + n 
bu yerda T = Ta + t Y 
Y ga nisbatan topilgan IS tenglamasi: 
a + e + g 1 b d+n 
Y = ----------------- - ------------------ G - ---------------- Ta - ----------
----------- R ,
1-b (1-t) + m` 1-b (1-t) + m` 1-b (1-t)+ m` 1-b (1-t) 
+ m` 
bu yerda T = Ta + t Y 
(1-b (1-t) + m`)/ (d+n) IS egri chizig‗ining Y o‗qiga nisbatan 
og‗ish burchagini ko‗rsatadi va fiskal hamda pul kredit siyosati 
samaradorligining nisbiy parametrlaridan biri hisoblanadi