O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta ta`lim vazirligi guliston davlat universiteti “ Dorivor o`simliklar va Botanika “ kafedrasi

Kurs ishining maqsadi.
Bu kurs ishining maqsadi yo`qolib borayotgan dorivor o`simliklarni muhofaza qilish va ularni ko`paytirishni tashkil qilish. Shu jumladan limon o`t o`simligi xususiyatlari va u to`grisidagi barcha malumotlarni talabalarga yetkazish.


Kurs ishining vazifasi
Quyidagilar kurs ishining vazifalari:

• 
  Dorivor o`simliklar ya`ni limon o`t o`simligining umumiy xususiyatlari haqida ma`lumot berish
  
• 
  Limon o`t osimligi urug`ining laboratoriya taxlili
  

Kurs ishining hajmi.
Kurs ishi 31 bet, Times New Romanda 14 lik shriftda, 1.5 intervalda yozilgan bo’lib, 4 bobdan: Kirish, Adabiyotlar tahlili, Asosiy qism, Xulosalardan iborat. Mazkur ishda 11 ta rasm bor
Adabiyotlar taxlili
Ayni paytda rеspublikamizda bu sohada “Shifobaxsh” IIChM faoliyat ko'rsatmoqda. Uning tarkibida 5 ta dorivor o'simliklarga ixtisoslashgan o'rmon xo'jaliklari mavjud bo'lib, ular asosan dorivor o'simliklarni madaniy o'stirish, еtishtirish va birlamchi qayta ishlash tеxnologiyalari bilan shug'ullanadi. Bundan tashqari ko'plab o'rmon xo'jaligi tizimida, fеrmеr va boshqa mulkchilik shaklidagi xo'jaliklarda ham dorivor o'simliklarni еtishtirish va ularni xom-ashyosini birlamchi qayta ishlash tеxnologiyalari yo'lga qo'yilgan. Ammo, yuqorida qayd etilgan tashkilotlarda ham dorivor o'simliklarni urug'chiligi va ko'chatchiligiga doir muammolarni hanuzgacha kuzatilishi, mazkur sohani mukammal yo'lga qo'yilmaganligidan dalolat bеradi.
Dorivor o'simlikshunslik sohasini rivojlantirishning yagona maba'i – ularni urug'chilik va ko'chatchiligini rivojlantirish xamda madaniy holda sanoat plantasiyalarini tashkil etish va еtishtirishdan iboratdir. Shu bilan birga urug'chilik va ko'chatchilik bazalarini tashkil etib, madaniy holda еtishtirilgan dorivor o'simlik xom-ashyolari asosan bir-xilligi va ekologik sofligi bilan alohida ajralib turadi. Qaysi-kim bu ko'rsatkichlar farmasеvtika sanoatining dorivor o'simlik xom-ashyo mahsulotlariga quyilgan talablarining dastlabki mеzonlaridan biri bo'lib hisoblanadi.
Alohida ta'kidlash joizki, Qishloq xo'jalik sohasida ekinlari hosildorligi va sifatini oshirish borasidagi urug'chilik ishlari muhim roli o'ynaydi. Chinonchi, qishloq xo'jaligi ekinlarining hosildorlik darajasi bеvosita urug'chilik ishlari bilan bog'liqdir. Umuman olganda, Qishloq xo'jaligi sohasi faoliyati bеvosita xo'jalik ahamiyatiga ega bo'lgan o'simliklar bilan uzviy bog'liq. Bu sohada olib boriladigan ishlar bеvosita shu soha maqsad va vazifalaridan kеlib chiqqan holda bеlgilanadi. Urug'chilik va ko'chatchilik dеb ho'jalik ahamiyatga va bеlgilarga ega bo'lgan o'simlik turlari, navlari, shakllari, biologik xususiyatlari va xosildorlik sifatlarini saqlagan xolda, ularning urug'chiligi va ko'chatchililigi yo'lga qo'yilgan ishlab chiqarishining maxsus tarmog'iga aytiladi. Dеmak, urug'chilik va ko'chatchilik har bir sohani kafolattli ishlab chiqarish tarmog'i bo'lib xizmat qiladi. Boshqacha qilib ayganda urug'chilik ekinlar xosildorligini to'htovsiz oshirish va mahsulotlarni ko'paytirishga qaratilgan chora-tadbirlar tizimidir. Yuqoridagi maqsaddan kеlib chiqib urug'chilik va ko'chatchilik zimmasiga ishlab chiqarishga yangi joriy etilgan tur va navlarning yuqori sifatli urug'larini еtishtirish va xo'jaliklariga еtkazib bеrish hamda oldindan ekib kеlinayotgan turlar (navlar) urug'larining navdorlik va xosildorlik sifatlarini saqlash vazifasi yuklangan. Masalan, mеva-sabzavodchilik va gulchilik sohasida- sabablari ishlab chiqarish sharoitida urug'larni ommaviy ko'paytirish jarayonida navlarning hosildorlik sifatlari yomonlashib kеtadi.
Aynan mеva-sabzavodchilik va gulchilik soha doirasida urug'chilik o'z zimmasidagi vazifaga ko'ra 2 ta muxim tadbirni amalga oshiradi;
1. Nav almashtirish. 2. nav yangilash.
Nav almashtirish dеb Davlat nav sinovi natijalariga ko'ra ishlab chiqarishda ekilib kеlinayotgan eski navlarni shu ekinning ancha sеrxosil yoki sifatli maxsulot bеradigan yangi navlari bilan almashtirishga aytiladi.
Nav yangilash dеb qishloq xo'jaligida uzoq muddat foydalanish jarayonida o'zining navdor va biologik sifatlarini pasaytirib yuborgan eski urug'larning shu navning maxsus usullari yordamida yangilangan eng yaxshi urug'lari bilan almashtirishga aytiladi. Olimlarning aniqlashicha, urug'chilik va ko'chatchiikni soha doirasida to'g'ri tashkil etilishi ekin hosildorligi 15-20% gacha oshishini ta'minlaydi. Urug'chilik va sеlеksiyaning nazariy asosilari gеnеtika bo'lib hisoblanadi.
Urug'chilikning maqsadi bir tamondan tur (nav) yoki duragayning xosildorlik imkoniyatlarini to'laroq amalga oshirish va ularning xo'jalik xamda biologik xususiyatlarini saqlashdir. Ikkinchi tomondan esa urug'ning xosildorlik xususiyatlari faqatgina uning gеnеtik irsiylashganidagina emas, balki urug'ning shakllanish sharoitida, ya'ni ona o'simligida rivojlanishida xamdir.
Ma'lumki, urug'larning xususiyatlari va sifat ko'rsatkichlariga turli (kasalliklar, mеxanik shikastlanish va boshqa) omillar ta'sir qiladi. Shuning uchun xam urug'chilikni tashkil qilishda navlarning biologik va o'zgaruvchanlik xususiyatlarini yaxshi bilish va komplеks sharoitlarini xisobga olish kеrak.
Shu bois, mazkur fanni o'zlashtirishda- gеnеtika, biotеxnologiya, fiziologiya, bioximiya,fitopatologiya kabi fanlar usullariga tayanish lozim. Shu bilan birga urug'chilik mustaqil fan sifatida yillar davomida sinab ko'rilgan o'zining usullari va uslublariga egadir.
Urug'chilikning asosiy ob'еkti - o'simlik turi yoki har- xil nav va duragay urug'laridir. Urug'chilikning asosiy vazifalari bu ularni ko'paytirish jarayonida ularning gеnеtik xususiyatlarini saqlab turish va iloji boricha ularni turli kasallik va zararkunandalar bilan zararlanishdan saqlashdir. Ammo, har bir yo'nalish va sohada o'zining maqsad va vazifalaridan kеlib chiqqan holdabu masalalarga turlicha yondashadi va bu masala turli tarzda xal qilinadi. Shuning uchun urug'chilikning muvaffaqiyati tur, nav yoki duragaylarning biologiyasini, ko'payish usullarini, tashqi muxit faktorlarining jinsiy jarayonga va murtakning (urug'ning) rivojlanishiga taisirini yaxshi bilishga asoslangandir.
Ko'payish usullari ayniqsa turli o'simliklar urug'chiligini tashkil qilishda sеzilarli taisir etuvchi faktordir. Vеgеtativ ko'payuvchi o'simliklarda ko'payish mitoz bo'linishga asoslangan va shuning uchun ularda irsiyat o'zgarishsiz qoladi. Nazariy jixatdan vеgеtativ ko'payuvchilarda gеnеtik barqarorlikni saqlash va ularni xoxlagancha ko'paytirish (ayrim somatik mutasiyalarni xisobga olmaganda) qiyin emas.

Limon o'ti

Limon balzam (Melissa officinalis) - ko'p yillik hisoblanadi otsu o'simlik ichida yalpiz oila va Janubiy-Markaziy Evropada tug'ilgan O'rta er dengizi havzasi, Eron va Markaziy Osiyo, ammo endi boshqa joylarda tabiiylashtirilgan. U maksimal balandligi 1 m (3 fut 3 dyuym) gacha o'sadi. Barglari yumshoq limon hidiga ega. Yozda nektarga to'la mayda oq gullar paydo bo'ladi. Bu bilan aralashmaslik kerak asalarichilik balzami (tur Monarda), garchi oq gullar asalarilarni o'ziga jalb qilsa-da, Shuning uchun Melissa (yunoncha "asal asalari"uchun). Barglari o't sifatida, choylarda va shuningdek, xushbo'y hid sifatida ishlatiladi. O'simlik asal ishlab chiqarish uchun asalarilarni jalb qilish uchun ishlatiladi. U manzarali o'simlik sifatida va uning yog'i uchun o'stiriladi (parfyumeriyada foydalanish uchun). Limon balzami kamida 16-asrdan beri etishtirilmoqda.
Limono’t - yoqimli limon kelib turadigan, mayin tuklar bilan qoplangan ko’p yillik o’tsimon o’simlik. Ildizpoyasi juda shoxlab o’sib, yer tagidan novdalar beradi. Poyasi-to’tr qirrali, sershox, bo’yi 120 sm gacha boradi, tukli. Barglari qarama-qarshi joylashgan, bandli, tuxumsimon shaklda pastki tomoni tuklar bilan qoplangan, uzunligi 8 sm gacha boradi, gullari uchki barg qo’ltiqlaridan chiqadi, uzuzn bandli bo’lib, gultojisi oq, tashqi tomondan siydik tuklar bilan qoplangan. Mevasi deyarli uch qirrali, to’q jigarrangli 4 ta cho’zinchoq yong’oqcha. Iyun-avgustda gullaydi, mevalari iyul-avgustda yetiladi. Bu o’tda vitamin C, efir moylar, oshlovchi moddalar, oleinat, urosolat va boshqa kislotalar bor. Urug’larida 20% ga qadar yog’ moy bo’ladi.

1-rasm

O'simlik nomining kelib chiqishi uchta versiyaga ega. Birinchisiga ko'ra, u yunoncha "meli" — asal va "Fillon" — barglardan kelib chiqqan va o'simlikka asal hidi uchun berilgan. Ikkinchi versiya mifologik kelib chiqishga ega. Melissa, yunon mifologiyasiga ko'ra, Zevsni sut va asal bilan boqgan va odamlarga asal olishni o'rgatishi kerak bo'lgan Qirol Melissaning qizi nimfa. Uchinchi versiyaga ko'ra, Melissa juda chiroyli ayol edi va xudolarning birinchi ma'shuqasini da'vo qildi. Biroq, ma'budalar buni yoqtirmadilar va limon balzamini oddiy Asaga aylantirdilar.

Melissa officinalis 2000 yildan ko'proq vaqt oldin tibbiyotda qo'llanila boshlandi. U qadimgi Yunoniston va Rimda etishtirilgan. Melissa, shuningdek, Teofrastus risolalarida ko'rsatilgandek, qimmatbaho asal o'simlik sifatida keng qo'llanilgan (227–287 miloddan avvalgi). Teokrit afsonasining qahramonlaridan biri Laokoon limon balzamini iste'mol qildi. Virgil Maro (70–19 katta Pliniy va yunon shifokori Dioscorides (miloddan avvalgi I asr) asalarichilar asalarilar to'dasini ushlash uchun tanalarini yangi limon balzam barglari bilan ishqalaganliklarini ta'kidladilar. Qadimgi yunonlar limon balzamini "kalaminta" yoki "melissophyllon"deb atashgan. Rimda u"apiastrum" nomi bilan tanilgan.
Antik tibbiyot limon balzamiga antimikrobiyal, antiseptik, antisenterik, tinchlantiruvchi ta'sir ko'rsatdi, o'simlik ko'rish qobiliyatini yaxshilashga va hayz davrlarini tartibga solishga yordam berdi.
Arab shifokori Avitsena (979–1037) Melissa yurakni yangilaydi va mustahkamlaydi, ovqat hazm qilishga yordam beradi va hiqichoqlarga qarshi yordam beradi deb ishongan. U limon balzamini tonik sifatida va melankoliyani davolash uchun tavsiya qildi.
Arablar Evropada limon balzamini XVI asr boshlarida o'stira boshladilar. O'rta asrlarda Evropada limon balzam eng mashhur o'simliklardan biri bo'lgan. Buyuk Karlning kapitulyarlari uni har bir sabzavot bog'ida etishtirish kerakligini ko'rsatdi. O'rta asr nemis shifokori benediktin abbatligi Bingenlik Avliyo Gildegard (1098–1179) men limon balzamini bosh og'rig'i, xususan migren uchun og'riq qoldiruvchi va tinchlantiruvchi vosita sifatida ishlatishni tavsiya qildim. Kichik serafit (XII asrning ikkinchi yarmi) limon balzamining barglari ko'ngil ochishi, zerikish, qo'rquv va qayg'udan xalos bo'lishi mumkinligini ta'kidladi. Melissa Paracelsusni juda qadrlashdi (1493–1541). U limon balzamining xususiyatlarini ta'sir kuchi bilan oltinga tenglashtirdi.

2-rasm
Polshalik o'rta asr shifokori Sirenius (1541–1611) limon balzamidan bosh og'rig'i, shuningdek yurak, oshqozon-ichak traktidagi og'riqlar uchun foydalanishni tavsiya qildim. O'rta asrlarda ayniqsa mashhur bo'lgan "karmelit limon balzam suvi" frantsuz karmelit rohiblari tomonidan limon balzam barglaridan yalpiz barglari, limon qobig'i, koriander urug'lari, muskat yong'og'i va doljin qo'shilgan. Asab tizimining kasalliklari bunday suv bilan davolandi.
O'rta asr sehrgarlari va sehrgarlari melissaga sehrli ahamiyat berishdi. Qadimgi ibodatxonalarning ruhoniylari limon balzamidan dinamik ichimlik tayyorladilar. Shuvoq abrotan (Xudoning daraxti) (Artemisia abrotanum L.) va Zumrad bilan birgalikda Melissa tug'ruq og'rig'ini kamaytirish uchun ishlatiladigan vositaning bir qismi edi. Buyuk Albert ta'kidlaganidek, kim limon balzamini o'ziga kiysa, uni hamma yaxshi ko'radi va agar siz uni buqaning bo'yniga osib qo'ysangiz, u itoatkor bo'ladi. 1522 yilda Melissa o'ti Germaniyaning Brunsvik dorilar reestriga kiritilgan va efir moyi 1582 yilda nashr etilgan Frankfurt katalogiga kiritilgan. Hyeronim Bok 1539 yilda yurak va oshqozon vositasi sifatida ishlatiladigan "Kardiaka" deb nomlangan sharob-limon balzamini distillat qildi.
Rossiyada an'anaviy tibbiyot limon balzamidan oshqozon kramplari, xoletsistit, xolelitiyoz, "asabiy isitma", migren, uyqusizlik, melankoliya, isteriya, yomon nafas va tish og'rig'i, shamollash, bronxial astma, algomenoreya va og'riqli hayz ko'rish uchun ishlatilgan. antikonvulsant, ekspektoran va diuretik sifatida laktatsiya. O'simlik homilador ayollar uchun qusishga qarshi vosita sifatida tavsiya etiladi. Bundan tashqari, ba'zida" limon balzam yog'i " ishlatilgan 3–6 shakar ustiga tomchilar. Litva xalq tabobatida xotirani yaxshilash uchun limon balzam va marjoram infuzioni ishlatilgan. Melissa teri kasalliklari uchun aromatik vannalar shaklida tavsiya etiladi. Limon balzamining barglari va kurtaklarining tepalaridan kompresslar bo'g'imlarda va mushaklarda revmatik og'riqlar, ko'karishlar, yaralar uchun ishlatiladi.
Bunday chiroyli va ohangdor ism ko'plab sirlarga to'la. Axir, bu o'simlik nafaqat o'zining yangi limon aromati bilan, balki foydali va dorivor xususiyatlarning butun galaktikasi bilan ham jozibali. U haqida o'ylaganingizda, bunday rasm paydo bo'ladi: qulay qish oqshomi, iliq adyol va limon balzam novdasi bilan iliq choy. Va bu vaqtda hech qanday bo'ron va sovuq shamollar qo'rqmaydi. Bundan tashqari, derazadan tashqarida ham, ruhda ham bo'ronlar. Axir, bu choy nafaqat sizni isitadi, balki yurak yaralarini davolashga yordam beradi.
Ushbu o'simlikning nomi yunoncha" melissa " so'zidan kelib chiqqan bo'lib, ari degan ma'noni anglatadi. Va yaxshi sabablarga ko'ra, chunki Melissa ajoyib asal o'simlikidir. Uning kelib chiqishi bilan chambarchas bog'liq bo'lgan bir nechta afsonalar mavjud. Qadimgi Yunoniston afsonalarida Melissa barcha asalarilarning ajdodi bo'lgan go'zal nimfa deb nomlangan. Qadimgi yunonlar asalarilarni ilohiylashtirishgan, chunki ularning hayot tarzi ularga odamlarga juda o'xshash edi. Ular asalarilar hasharotlarga aylangan nimfalar ekanligiga ishonishgan. Boshqa bir afsonaga ko'ra, Melissa o'zini eng go'zal deb bilgan va xudolarning yagona ayoli deb da'vo qilgan behuda go'zallikdir. Ammo boshqa ma'budalarga bu yoqmadi va ular g'azablanib, qizni asalarilarga aylantirdilar. Qanday bo'lmasin, ikkala afsona ham bu o'simlikni asalarilar va asal bilan bog'laydi.
Ushbu o'simlik haqida birinchi eslatma bizni bir necha ming yil oldin olib boradi. Qadimgi yunon faylasufi Teofrastus uni botanika bo'yicha asarlarida tasvirlab bergan. Limon balzamining dorivor xususiyatlariga Pliniy Elder va Pedanius Dioscorides kabi tarixiy shaxslar ham qoyil qolishgan. Va taniqli shifokor Avitsena o'zining " tibbiy fan kanonida "uni"yurak zavqi" deb atagan. U bu o'simlik qorong'u fikrlarni quvib chiqaradi va qalbni tinchlantiradi, yurakni xursand qiladi, deb ishongan. "Qora sog'inch"ni davolashga yordam beradi.
O'rta asrlarda Evropada limon balzam juda mashhur o'simlik edi. U barcha kasalliklar uchun panatseya deb hisoblangan. Meynlik frantsuz shifokori odo o'zining ilmiy risolasida hasharotlar chaqishi, astma va nafas qisilishi, dizenteriya va oshqozon kasalliklarini davolash, qon tomirlari va bo'g'imlarni tozalashga yordam berish qobiliyatini tasvirlab bergan. Va Paracelsus uni oltinga o'xshash deb hisoblagan, bunga ishongan Melissa bu "yurak uchun erni tug'dirgan"narsalarning eng yaxshisi.
Melissa sehrda ham katta ahamiyatga ega edi. O'rta asr sehrgarlari uni iksir va o'simlik aralashmalarida ishlatishgan. U yovuzlik va muvaffaqiyatsizlikdan qutqaradigan kuchli himoyachi deb hisoblangan.

3-rasm
Limon balzamining barglarida uchuvchi yog'lar (terpenlar sitral, sitronelal, geraniol, linolol), taninlar, achchiqliklar, triterpenlar (ursulik va oleanik kislotalar bilan ifodalanadi), shuningdek organik kislotalar, shu jumladan kofe va xlorogen mavjud.
Melissa yaxshi sedativ, antispazmodik, laksatif, qusishga qarshi vositadir; oshqozonning sekretor funktsiyasini kuchaytiradi va o't yo'llarining harakatlanishini rag'batlantiradi.
Limon balzam barglari ekstrakti kuchli sedativ ta'sirga ega. Melissa ovqat hazm qilish tizimining faoliyatini rag'batlantiradi, antiviral va yallig'lanishga qarshi ta'sirga ega. Melissa bakteriostatik, asabiy haddan tashqari qo'zg'alish uchun samarali vosita sifatida, vegetativ-qon tomir distoni, uyqu buzilishi, yurak urishi, hissiy haddan tashqari kuchlanish tufayli bosimning ko'tarilishi bilan ishlatiladi; hissiy omil tufayli ovqat hazm qilish, vegetativ nevroz, gastrit va kolitning buzilishi bilan.


4-rasm
Ko'pincha limon balzamini xalq orasida limon yalpiz deb atashadi. Va, albatta, bu o'simliklarning xushbo'yligi limon hidiga juda o'xshaydi, ta'mi sitrus aralashmasi bilan nozik va tetiklantiruvchi. Va tashqi ko'rinishi oddiy yalpizga o'xshaydi. Ammo limon balzam-bu yalpizga faqat oila nomiga o'xshash mustaqil ko'p yillik o'simlik: Lamiaceae. Balandligi taxminan 80 sm ga etadi, uning poyasi tushirilgan, tarvaqaylab ketgan. Barglari qarama-qarshi, olmos shaklida, ammo burchaklarida yumaloq.
U yozda lilac-oq gullar bilan gullaydi va asalarilarni o'ziga jalb qiladigan ajoyib hidini tarqatadi. Aytgancha, asalarichilar asalarilar bilan ishlashda ko'pincha limon balzamini qo'llariga surtishadi, keyin esa tishlamaydilar. O'simlik yoz oxirida meva beradi: avgust – sentyabr. Mevalar qora, yaltiroq, biroz yong'oqni eslatadi. Limon balzamini ko'pincha xuddi shu oiladagi boshqa o'tlar bilan aralashtirib yuborishadi. Masalan, mushuk mushuk bilan. Ular haqiqatan ham juda o'xshash, ammo farqlar hali ham mavjud: masalan, limon balzamining barglari yorqin, yashil rangga ega va mushuk marvarid kulrang rangga ega. Ushbu xushbo'y o't Evropa, Markaziy Osiyo va AQShda keng tarqalgan. Yovvoyi o'simlik Ukraina va Kavkaz o'tloqlarini to'ldiradi. Endi u Rossiyada muvaffaqiyatli etishtirilmoqda. Ikki tur keng tarqalgan: Quedlinburg va Erfurt tik.
O'simlik quyosh nurini yaxshi ko'radi, ko'pincha o'rmonlarning chekkalarida va jarliklarda uchraydi. Ehtimol, u soyali joylarda joylashishi mumkin, ammo keyin u kamroq hidlaydi va kichik hosil beradi. Aytgancha, gullashdan oldin limon balzamini yig'ish kerak, aks holda u butunlay yoqimsiz hidga ega bo'ladi.
Melissa efir moyi madaniyati hisoblanadi. Undagi efir moyining tarkibi 0,3% ga, ba'zi o'simliklarda esa 0,8% ga etadi. Yog'ning bir qismi bo'lgan neral va geranial kabi tarkibiy qismlar o'tning yoqimli hidi uchun javobgardir. O'simlik tarkibida vitaminlar va minerallar, sterollar va saponinlar, flavonoidlar, fenilpropanoidlar va monoterpenlar mavjud.
O'simlik tarkibiga kiradigan makroelementlar:

• 
  kaliy;
  
• 
  kaltsiy;
  
• 
  magniy;
  
• 
  temir.
  

5-rasm

• 
  marganets;
  
• 
  mis;
  
• 
  molibden;
  
• 
  rux;
  
• 
  Chrome;
  
• 
  nikel;
  
• 
  vanadiy;
  
• 
  selen.
  

Bu erda beta-karotin, taninlar, aminokislotalar va kumarinlarning tarkibini ta'kidlash mumkin.
Melissa uzoq vaqtdan beri xalq tabobatida ishlatilgan va hozirgi kunda ham zamonaviy dunyoda ushbu o'simlik bilan preparatlar katta talabga ega. Qadimgi kunlarda u ko'pincha tinchlantiruvchi vosita sifatida ishlatilgan: asablarni tinchlantirish, sog'lom uyquni ta'minlash va stress va vahima davolash. Limon balzam bilan choy va damlamalardan muntazam foydalanish bilan taxikardiya xurujlari, uzoq davom etadigan depressiv holatlar, nevrozlar va uyqusizlikni bartaraf etish mumkin.
Ushbu o'tni yuqori bosim bilan, kramp va og'riqni yo'qotish uchun qo'llang. Ko'pincha yallig'lanishga qarshi va antiviral vosita sifatida ishlatiladi. Limon balzam yog'i gripp, gerpes va boshqa virusli infektsiyalarda juda samarali. Qadimgi kunlarda u ekspektoran va xoleretik dori sifatida ishlatilgan. Melissa tanadagi metabolik jarayonlarni normallashtirishga, ovqat hazm qilishni yaxshilashga qodir. Miya faoliyati, jigar va yurakka ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Tashqi tomondan, bu o't ko'pincha tish og'rig'i, ko'karishlar, revmatizm uchun ishlatilgan.
Zamonaviy tibbiyotda bu o'simlik choy damlab, infuziyalar, planshetlar va damlamalar shaklida preparatlarda qo'llaniladi. Eng mashhur xorijiy dorilar Persen, Novopassit va boshqalar.

6-rasm
Pishirishda limon balzami tetiklantiruvchi lazzat va limon aromati bilan achchiq ziravor sifatida juda mashhur. Maysa yangi va quritilgan holda ishlatiladi. Ko'pincha o'simlikning barglari pishirishda ishlatiladi, lekin ba'zida yosh kurtaklar ham kesiladi. Bu o't Evropada va AQShda qalblarni zabt etdi. U salatlarga, sho'rvalarga qo'shiladi. Baliq va qo'ziqorinlar uchun ziravor sifatida ishlatiladi. Bu maydalangan pishloq va o'yinning o'ziga xos ta'mini beradi. Ko'pincha u bodring va pomidorni tuzlash uchun konservalashda ishlatiladi va Daniyada u go'shtni tuzlash uchun ishlatiladi. Melissa o'zining yoqimli ta'mi va xushbo'yligi tufayli likyor, turli xil ichimliklar va choylarni tayyorlash uchun mashhur ziravorga aylandi
7-rasm
O'simlik teriga foydali moddalarni o'z ichiga olgan efir moylariga juda boy, uni yumshatadi, rangini yaxshilaydi va mayda tirnalgan joylarni davolaydi. Ko'pincha limon balzam preparatlari ekzema va seboreyani davolash uchun ishlatiladi.
Melissa quyidagilar uchun foydalidir:

• 
  terini tozalash;
  
• 
  akne;
  
• 
  yaralarni davolash;
  
• 
  terining tirnash xususiyati;
  
• 
  terini yoshartirish;
  
• 
  nozik va mo'rt sochlar.
  

Limon balzamining o'tida 0,1-0,3% efir moyi mavjud va bu o'simlikning asosiy tarkibiy qismi, albatta, taninlar, bibariya kislotalari, achchiqlanish, turli xil kofein kislotalari, shuningdek flavonoidlar, shilimshiq va qatronlardir. O'simlikdagi efir moylari miqdorini 0,8% gacha oshirishi mumkin bo'lgan selektsiya bilan shug'ullanadigan bunday fermer xo'jaliklari mavjud. Limon balzamining barglarida karotin va s vitamini ham mavjud.O'simlik tarkibida ko'p miqdordagi efir moylari bo'lganligi sababli, bu o'simlik yoqimli, o'ziga xos hid va ta'mga ega. Xona haroratida limon balzamida mavjud bo'lgan efir moylari suyuq mustahkamlikka ega. Shunday qilib, agar bu yog'lar ozgina qizdirilsa, ular osongina bug'lanib ketishi mumkin. Shu sababli, limon balzamining barglari hech qachon yuqori harorat sharoitida quritilmasligi kerak. Limon balzam, efir moylarining tez bug'lanishi tufayli, turli kasalliklar uchun nafas olish uchun juda mos keladi. Nafas olish paytida o'pkaga kirib, limon balzamining efir moylari ularga yallig'lanishga qarshi va dezinfektsiyalovchi ta'sir ko'rsatadi. Limon balzamida og'riq, kramp va kramplarni engillashtiradigan efir moylari ham mavjud. Shu sababli, tibbiyotda limon balzam ko'pincha kuchli Kolik uchun og'riq qoldiruvchi va antispazmodik vosita sifatida ishlatiladi.
Limon balzamining efir moylari alkogolda osonlikcha eriydi, shuning uchun limon balzamidan ko'pincha turli kasalliklarni davolash uchun spirtli eritmalar tayyorlanadi. Limon balzamining efir moylari suvda zo'rg'a eriydi, ammo bu "xushbo'y suv"tayyorlash uchun etarli. Limon balzamining tarkibi, achchiqlanishdan tashqari, azot va kislorod birikmalarini ham o'z ichiga oladi, ular ma'lumki, tuprikni ko'payishiga, me'da shirasining chiqarilishiga, ishtahani uyg'otishga va meteorizmni engishga yordam beradi. Ko'pincha limon balzam yaxshi qusishga qarshi vosita sifatida ishlatiladi.
Limon balzamidan tayyorlangan infuzion asab tizimini tinchlantiradi, shuningdek shamollash va grippni engishga yordam beradi. Melissa tananing umumiy zaifligi, oshqozon-ichak kasalliklari, surunkali katarakt, nevroz, astma, yurak kasalliklari, yuqori qon bosimi, nafas qisilishi uchun muvaffaqiyatli ishlatiladi va Melissa infuziyalari revmatik og'riqlar uchun tashqi tomondan qo'llaniladi. Xalq tabobatida limon balzam ginekologik kasalliklarni davolash uchun ishlatiladi va agar siz limon balzamining infuzionini marjoram infuzioni bilan aralashtirsangiz, bunday kompozitsiya xotirani yaxshilash va mustahkamlash uchun ishlatilishi mumkin.

8-rasm

Galen preparatlaridagi dorivor choylar limon balzamlarini farmatsevtika sanoatida, aromatik suvlarda, damlamalarda , dori- darmonlarda va parfyumeriya, kimyoviy-farmatsevtika, likyor- aroq va oziq-ovqat sanoatida yuqori baholanadigan efir moyini olish uchun tayyorlaydi . Yog ' va barglar, shuningdek yosh kurtaklar teng ravishda ishlatiladi . Rossiya Federatsiyasida eng mashhur infuzion ( o't va filtr paketlaridan), shuningdek xorijiy preparatlar: Novo-passit, Persen, Nervoflux va boshqalar.

Antispazmodik vosita limon balzamidan keng foydalaniladi, bu ovqat hazm qilish traktining ishini tartibga soladi, ayniqsa meteorizm bilan, og'riq qoldiruvchi vosita sifatida. O'chokli, uyqusizlik , og'riqli davrlar, teri toshmalari uchun tavsiya etiladi . Tashqi tomondan- qaynoqlarni davolash va tish go'shti yallig'lanishini yuvish uchun parranda va kompresslar shaklida . ichki tomondan taxikardiya an'anaviy tibbiyot, gipertoniya , bronxial astma, nevralgiya , migren , uyqusizlik, anemiya , melankoliya, jinsiy funktsiyani haddan tashqari oshirib yuborish, algomenoreya va og'riqli hayz ko'rish, laksatif va diaphoretik, xoletsistit, ateroskleroz, xolelitiyoz, laktatsiyani kuchaytirish uchun . Qadimgi kunlarda Litva qishloqlarida xotirani yaxshilash uchun limon balzamining marjoram bilan infuzioni ishlatilgan . Kurtaklar barglari va tepalari tashqi tomondan tish og'rig'i, revmatizm , ko'karishlar va yaralar uchun ishlatilgan.
Limon balzamini o'z ichiga olgan dorilar aniq sedativ, antispazmodik va karminativ xususiyatlarga ega. Melissa engil uyqu tabletkalarini ko'rsatishi aniqlandi. Bunday farmakologik faollik asosan efir moyining tarkibiy qismlari bilan belgilanadi. Sedativ va antispazmodik ta'sir limon balzamining kichik dozalarini qo'llash bilan namoyon bo'ladi va ularning keyingi ko'payishi bu ta'sirlarni kuchaytirmaydi. Ishtahani oshiradi, me'da shirasining sekretsiyasini rag'batlantiradi, fermentatsiya anomaliyalarini yo'q qiladi.
Limon balzamining damlamasi eksperimental oshqozon yarasida himoya ta'sirini ko'rsatadi. Shu bilan birga, u oshqozon motorikasini kuchaytirishi, xoleretik va gemostatik xususiyatlarga ega ekanligi aniqlandi.Uning damlamasi ichakning silliq mushaklarining kuchlanishini pasaytiradi, bronxodilatator xususiyatlarini namoyish etadi. Limon balzamining efir moyi herpes viruslari, Semilka o'rmon kasalligi, gripp, qizamiq va Nyokastl kasalliklariga qarshi antiviral ta'sirga ega.

9-rasm
Limon balzam urug'lar va vegetativ ravishda tarqaladi. Uning urug'lari tabaqalanishni talab qilmaydi, ular may oyida, tuproq etarlicha qizib ketganda, ochiq erga ekilgan bo'lishi mumkin. Ko'chatlar odatda ikki-uch hafta ichida paydo bo'ladi.
Yosh kurtaklar bahorgi sovuqdan qo'rqishadi, shuning uchun mart oyida limon balzamini issiqxonalarda, issiqxonalarda yoki xonada ekish va sovuq xavfi o'tib ketganda iyun oyida erga yosh o'simliklar ekish mantiqan to'g'ri keladi. O'rta chiziqda o'simliklar hayotning birinchi yilida 12-15 sm ga etadi va gullamaydi. Avgust oyining oxirida ularni doimiy joyga ekish mumkin. Melissa ikkinchi yilda, iyul–avgust oylarida gullaydi. Har bir gul 5-7 kun davom etadi, ammo butun o'simlikning gullashi 45-50 kun davom etadi. Bizning sharoitimizdagi urug'lar sentyabr oyida faqat iliq va quruq ob-havo sharoitida pishib etiladi.
Melissa tupni erta bahorda yoki sentyabr oyining boshlarida bo'lish orqali osongina ko'payadi. Shuni esda tutish kerakki, limon balzamidagi ildiz tuklari juda tez quriydi va o'ladi, shuning uchun agar o'simlikning bo'lingan qismlari darhol erga ekilmagan bo'lsa, ekishdan oldin ularni suvda saqlash kerak va tashish paytida ildizlarni mox yoki nam mato bilan o'ralgan holda plastik to'rva ichiga soling. O'simlikni bir-biridan 40-50 sm masofada ekish tavsiya etiladi, zich ekish bilan limon balzam sezilarli darajada ta'mini yo'qotadi deb ishoniladi.
Limon balzam tomurcuklanma paytida va gullash boshida tayyorlanadi. Asirlarning barglari va bargli tepalari yig'iladi. Siz butun o'simlikni tuproq yuzasidan taxminan 10 sm balandlikda kesib tashlashingiz mumkin, so'ngra quritilgan xom ashyolardan poyalarni tanlang va tashlang. Quritilgan xom ashyoning yaroqlilik muddati 2 yil.
Melissa yaxshi yoritilgan va yashash joyining sovuq shimoliy shamollaridan himoyalangan engil qumloq tuproqlarni afzal ko'radi. Kislotali va tuzilmasiz tuproqlarga toqat qilmaydi. Ko'tarilgan joylar eng mos keladi. Limon balzamli plantatsiya almashlab ekishdan tashqarida joylashtiriladi, u bir joyda 8 yilgacha o'sadi. Urug'langan kuzgi va qator ekinlari eng yaxshi o'tmishdoshlar hisoblanadi. Melissa o'stiriladi: urug'lar bilan, erga ekish (eng keng tarqalgan usul), qatlamli jarohatlaydi va yashil so'qmoqlar, butani bo'lish. Oxirgi usul odatda ko'plab sudraluvchi kurtaklar mavjud bo'lgan birinchi yil plantatsiyalarida eng qulaydir. Ekish imkon qadar erta amalga oshiriladi, shunda o'simliklar yaxshi ildiz otishi uchun vaqt topadi. Yashil qalamchalar bilan koÿpaytirish ham yaxshi natija beradi.
Urug'lar to'g'ridan-to'g'ri erga ekilgan. Ekishdan oldin begona o'tlarni olib tashlash uchun tuproq ishlov beriladi. Keyin 25-30 sm chuqurlikda shudgor qilinadi.Shudgorlash ostida go'ng - 20-30 t/ga, superfosfat - 30-45 kg/ga faol modda va kaliy tuzi - 45-60 kg / ga faol. modda. Bahorda tuproq tirmalanadi va ishlov beriladi, ekishdan oldin ekish uchun ammiakli selitra (45 kg / ga faol modda) qo'llaniladi.



10-rasm
Ekish chuqurligi 1-1,5 sm, qator oralig'i 60 sm.Urug'lanish normasi 5-6 kg/ga. Shuni yodda tutish kerakki, limon balzamining urug'lari urug'lanishning kamayishi (taxminan 60%) bilan tavsiflanadi. Ekish hijob yoki kompost bilan mulchalash tavsiya etiladi. Poyada ikki-uch juft barg hosil bo‘lgach, o‘simliklarni yupqalashtirib, ular orasida 20-30 sm masofani qoldirib, o‘sish davrining keyingi yillarida melisa yiliga ikki marta murakkab mineral o‘g‘itlar bilan oziqlanadi. Birinchi oziqlantirish bahorda, o'simlik mavsumining boshida, ikkinchisi - yashil massa kesilgandan keyin qo'llaniladi. Kafedra tomonidan olib borilgan o‘simliklar introduksiyasi bo‘yicha o‘tkazilgan tadqiqotlar ko‘chatlarni ko‘paytirish usuli va ko‘chat ekish muddatlari yaxshi natija berdi. Limon balzamini ko'paytirishning ko'chat usuli bilan urug'lar bahorda issiqxonada yoki issiqxonada ekilgan. Shootlar 2-3 hafta ichida paydo bo'ladi. Haqiqiy barglarning birinchi juftligi paydo bo'lganda, o'simliklar bir-biridan 4-5 sm masofada bo'lishi uchun yupqalashtiriladi va oziqlanadi. azotli o'g'itlar. 45-50 kunlik bo‘lganda ko‘chatlar qator oralig‘i 60-70 sm, qator oralig‘i 20-30 sm bo‘lgan doimiy joyga qator qilib ekiladi.Butani bo‘lish yo‘li bilan ko‘paytirishda ko‘chat materiali yig‘ib olinadi. uch yoki to'rt yillik plantatsiya. O'simliklar erta bahorda qazib olinadi va butaning har bir qismida ildiz va 4-5 kurtak bo'ladigan tarzda bo'linadi.
Plantatsiyani parvarish qilish tuproqni bo'sh va begona o'tlardan tozalashdan iborat. Vegetatsiya davrida qator oraliqlarini 3-4 marta kultivatsiya qilish, qator oraliqlarini 2-3 marta yumshatish, bir vaqtning oÿzida begona oÿtlardan tozalash va mineral oÿgÿitlar bilan ikki-uch marta oÿgÿitlash amalga oshiriladi. Yuqori kiyinish erta bahorda, birinchi va ikkinchi so'qmoqlardan keyin amalga oshiriladi. Ammiakli selitra, superfosfat, kaliy tuzi qo'llaniladi (vegetatsiya uchun umumiy doza N45P35K45 kg / ga faol modda). Urug'lar bilan ko'paytirilganda, o'rim-yig'im hayotning ikkinchi yilidan boshlanadi va butaning bo'linishida, plantatsiya yotqizilgan yili. U tomurcuklanma bosqichida amalga oshiriladi. O'simliklar tuproq yuzasidan 10 sm balandlikda kesiladi. Xom ashyoni yig'ishda, qiyshiq massa soyali joyda yoki quritgichlarda havoda quritiladi va ventilyatsiya qilingan quruq xonada saqlanadi. O'rim-yig'imdan keyin o'simliklar tez o'sadi, shuning uchun ular mavsumda 2-3 hosil oladi.

11-rasm
Yoz davomida limon balzamini 2-3 marta o'rishadi. Bu holda yashil massaning hosildorligi 20-25 t/ga ga etadi. Efir moyini tanlash yangi yig'ilgan xom ashyoni bug ' distillash orqali amalga oshiriladi. Efir moyining hosildorligi odatda 30-35 kg / ga ni tashkil qiladi. Limon balzamini oziq-ovqat sanoati uchun xom ashyo sifatida yig'ish uchun yashil massa soyada shiyponlar ostida yoki quritgichlarda +35 dan yuqori bo'lmagan haroratda quritiladi.
Urug'lar uchun limon balzamini yig'ish bir fazali yoki ikki fazali usullarda amalga oshiriladi. Urug'larning hosildorligi odatda 200-300 kg/ga ni tashkil qiladi.
Ko'pgina dorivor o'simliklar orasida katta o'rin egallagan o'tsimon ko'p yillik dorivor o'simliklar kеng ishlatiladi. Ayrim ko'p yillik o'simliklarda dori tayyorlash, ozuqa еtishtirish, atirchilik va hakozolarda foydalaniladi. Ko'p yillik dorivor o'simliklar sifatida chiroyli gullovchi o'tsimonlar yoki bir еrda o'sib, bir nеcha yil davomida o'z chiroyini yo'qotmaydigan dorivor o'simliklar tushuniladi.
Urug' xosildorligini aniqlash usullari. Elita urug'chilik maydonlaridagi dorivor o'simliklar urug' xosildorligi ular ekilgan maydonlardagi barcha to'liq pishib еtilgan urug'larni tеrib olish, o'lchash yo'li bilan aniqlanadi.
Masalan: Moychеchak o'simligini urug'lik uchun 20 m2 maydonga ekilgan. Shu maydonda yani 20 m2 dagi o'simlik urug'lari yig'ishtirib olinadi va torozida tortib 1 gеktarga o'tkaziladi.
20 m2-3 kg moychеchak urug'i
1 gеktar maydondagi xosildorligi X=10000∙3=1500 kg/ga yoki 1,5 t
Xo'jalik urug'chiligida maydonlardagi dorivor o'simliklar urug' xosildorligi еtishtirilayotgan o'simliklar turiga va urug' mayda yoki yirikligina bog'liq xolda ilk bor kichik maydonlarda aniqlanadi.
Kеngaytirilgan maydonlarda yani 1ga maydonga mayda urug'lik dorivor o'simligi xosildorligini aniqlash usulida 5 ta nuqtadan (konivеrt usulida) 1 m2 o'simlik urug'lari tеrib olinadi va torozida tortiladi, 1 ga maydonga o'tkaziladi.
Agar urug'lar katta o'lchamli bo'lsa, u xolda xisob maydonlari 4 m2 dan 5 ta nuqtadan (konivеrt usulida) o'simlik urug'lari tеrib olinadi va torozida tortiladi, 1 ga maydonga o'tkaziladi.
O'simliklarni urug' hosildorligi bеvosita o'simlikning biologik xususiyatiga va tashqi sharoit muhitiga bog'liq. Masalan, daraxt turlarining hosil bеrishi ularning biologik xususiyatiga va tashqi sharoit muhit sharoiti bilan bеlgilanadi. Biologik omillarga daraxt yoshi va gеnogipi kiradi.
Daraxt va butalar bеlgilangan rivojlanish bosqichiga еtganda har xil muddatda mеva hosil bеradi. Rеproduktiv xususiyati ya'ni takror hosil bеrib borish qobiliyati balog'atga еtgan bosqichdan, qachonki o'simlik ko'proq konstantlashgan va o'sish joy sharoitining o'zgaruvchanligiga kamroq bеriluvchan bo'lganda boshlanadi.
Ma'lumki, o'simlik faqat yoshligida o'zining tuzilishida o'zgarish qobiliyatiga ega. Bu xolatda ular yangi muxitga moslashadi, u urug'ini unib chiqqan kunidan boshlanadi va balag'atga еtganda yo'qaladi.
Daraxt va butalarning mеva hosilga kirishi nafaqat ularning yoshiga bog'liq, balki ko'p boshqa sharoitlariga (masalan, oziqlanish sharoitiga) ham bog'liqdir. Erkin holatda o'sayotgan va kеng tarqalgan ildizi va shox shabbalari yaxshi tuproq ozuqa, yorug'likga (fotosintеzi) ega. Bunday daraxtlar o'rmonda o'sgan daraxtlar va butalarga nisbatan erta mеva hosiliga kiradi.
Turli o'simlik turlarining urug'lari еtukliligi ularning biologik xususiyatiga urug' pishib еtilish davridagi ob-havo bog'liq holda yilning turli vaqtiga to'g'ri kеladi. Past xarorat ularning pishib еtilishini susaytiradi. Urug' ashyosini tayyorlashni ma'lum bir muddatlarda amalga oshirish zarur. Urug'lar pishib еtilgandan kеyin yig'ib tеrib olinadi.
Urug'larning pishib еtilishi fiziologik va tеxnik еtilishga bo'linadi. Fiziologik еtuklik davrida urug' zarodishi o'sish qobiliyatiga ega bo'ladi, lеkin urug' (mеva) daraxtda qolib o'sib-rivojlanishni davom ettiradi. Bu davrda urug'da suv miqdori kamayib quruq moddalar ortib boradi. Kеyinchalik urug' tеxnik (hosil) еtuklikga o'tadi, unda urug'dagi oziq moddalar saxaroza, Uraminokislotlar va yog' kislotalari shaklida bo'ladi. Oddiy shakldagi moddalar shakliga o'tadi fеrmеntlar ishqorligigining intеnsivligi susayib boradi. Tashqi qoplami suv va havo o'tkazmaydigan zich qoplamga aylanadi. Urug'da biologik jarayonlar to'xtaydi va ular chuqur turg'unlik xolatiga o'tadi.
Urug'larning pishib еtilishi mеvalarning tashqi bеlgilariga xaraktеrli bo'lgan bir nеcha fazani o'tadi.
Urug' va mеvalarni yig'ib tеrib olish muddati o'smliklarning biologik xususiyatiga, urug'larning еtuklik holatiga va ularning uzulib tushish muddatiga bog'liq tеxnik еtuklikka kirishi bilan urug'lar uzulib еrga tushadi va hosilning bir qismi yo'qotiladi. Shuning uchun bunday hususiyatga ega bo'lgan o'simliklardan urug'lar fiziologik еtuklik davrida yig'ib tеrib olish tavsiya etiladi.
Urug'larni yig'ib tеrib olish muddatlari. Fiziologik еtuklik davrida yig'ib tеrib olingan urug'lar yaxshi shamollantiriladigan xonada pishib еtilishi uchun saqlanadi, kеyin mеvasidan urug' ajratiladi.
Ayrim o'simlik, masalan daraxt shoxlarida pishib еtilgan davrida ham mеvasi saqlanib qoladigan daraxt turlaridan urug' ashyosi tеxnik еtuklik davrida yig'ib tеrib olinadi va urug' qishda saqlanishi mumkin. Agarda jo'ka, oddiy shumtol donaklilarning urug'larini yozda stratifikasiyalansa yoki erta kuzda ekilsa, ularning mеvasini yozda fiziologik еtuklik davrida yig'ib tеrib olinishi kеrak.
Ma'lumki, dorivor o'simlikshunoslik sohasida urug'chilik ba'zalarini tashkil etishda urug'larеni sifati mhim roli o'ynaydi va bеvosita ularni tayyorlash tеxnikasi, saqlash usuli va boshqa omillar bilan boglidir. Urug'larni saqlashdadan masad ularni bеlgilangan tartib qoidalarga amal qilish va talab etilgan ko'rsatkichlarga mos kеlishishi ta'minlash bilan bеlgilanadi.
Urug' sifati. Ekish uchun mo'ljallangan urug' yuqori ekish va nav sifatlariga ega bo'lishi zarur.
Urug'larning ekish sifatlari ko'karish enеrgiyasi, unib chiqishi, yashash qobilyati, o'sish sur'ati, tozaligi, yirikligi, namligi, zararkunanda va kasalliklar bilan kasallanganligi aniqlanadi. Urug'larni ekish sifatlari bo'yicha uch sinfga bo'linadi (1,2,3 sinf) va GOST talablarga mos kеlishi sharot. Masalan, tirnoqgul, moychеchak 1 chi sinfi 98 % kam bo'lmagan tozalikka va 90 % kam bo'lmagan unib chiqish qobilyatiga ega bo'lishi kеrak; 2 chi sinfi mos ravishda 95 va 70 %, 3 chi sinf 90 va 40 %
Urug'ning nav sifati nav tozaligini anglatadi. Dorivor o'simlik urug'lari nav sifati bo'yicha, nav tozaligi elita (sara), birinchi (I) va ikkinchi (II) katеgoriyalarga bo'linadi. Nav tozaligi elita va birinchi katеgoriyali urug'larda boshqa navlar va turli gibridlar aralashmasiga yo'l qo'yilmaydi. Masalan, moychеchak elita urug'larining nav tozaligi 95 % bo'lishi kеrak, I katеgoriya urug'lari 90 % II katеgoriya 80 % va xakozo.
Urug'larni saqlash usullari urug'larni yig'ib bo'lgandan kеyingi pishirish va quritish ularning rivojlanishini yakunlaydi. Bu quruq moddalar tarkibining oshishi bilan tushuntiriladi. Yig'ilgan xom ashyo (gulbarglar, mеvalar) qog'oz yoki fanеrning yupqa qatlamiga joylashtiriladi. Dorivor o'simliklarni mеvalarini quritish vaqtida yorilib, urug'i har tomonga sochilib kеtadi. Shuning uchun, nav va o'simliklarning mеxanik aralashmasligi uchun yig'ilgan xom ashyo doka yoki yupqa qog'oz bilan yopib qo'yiladi. Quritish xonasida yoki tomda ochiladigan dеrazalar va sun'iy shamollatgichlar bo'lishi kеrak. Quritilgan urug'lar yoki mеvalar mashinalarda, kamroqlari esa qo'lda maydalanadi.
Xulosa
Ushbu kurs ishimda Melissa officinalisning fitokimyoviy tarkibi va farmakologik ta'sirini, shuningdek, hozirgi kunga qadar tekshirilgan boshqariladigan chiqarish tizimlarini umumlashtirdi. Efir moyining kimyoviy tarkibi va ko'p turdagi ekstraktlar bo'yicha tadqiqotlar haqida xabar berilgan; maydon, davr va o'simlikni yig'ish usuliga qarab, faol moddalarning turli konsentratsiyasi olingan. Ekstraktlarning farmakologik ta'siri asosan antioksidant, antimikrobiyal, antiproliferativ va sitotoksik ta'sirlar va boshqalar kabi ko'p miqdorda polifenol birikmalarining mavjudligi bilan bog'liq. Ta'sir mexanizmlari va farmakokinetikasini o'rganish orqali ekstraktlar va faol birikmalardan inson organizmi va atrof-muhit uchun biologik faollikka ega yangi tizimlarni olish mumkin. Hozirgacha ishlab chiqilgan boshqariladigan bo'shatish tizimlari yangi tizimlarni rivojlantirish uchun kelajak istiqbollarini ifodalaydi. Ushbu tizimlar etkazib berish tizimi sifatida boshqa materiallarni o'z ichiga olishi mumkin yoki hozirgacha ishlab chiqarilganlar yaxshilanishi mumkin. Ko'pgina moddalar, efir moylari va tabiiy o'simlik ekstraktlari mavjud bo'lgan holda, boshqariladigan chiqarish tizimlarini ishlab chiqish uchun ko'plab materiallar ishlab chiqilishi mumkin. Silikat, polisakkaridlar, polimerlar va lipidlar kabi materiallardan kapsülleme tashuvchilar sifatida foydalanish mumkin. Funktsionallashtirilgan boshqariladigan bo'shatish tizimlari turli moddalar bilan takomillashtirilishi mumkin, shunda ular istalgan sohaga qarab ishlatilishi mumkin. Kelajakda Melissa officinalisga tegishli bo'lgan fitokimyoviy tarkibi va farmakologik ta'siri maqsadli yetkazib berish potentsialiga ega bo'lgan yangi boshqariladigan chiqarish tizimlarini yaratish imkoniyatini anglatadi. Melissa officinalis ko'plab sog'liq xususiyatlariga ega dorivor o'simlik bo'lib, yurak-qon tomir, nevrologik va psixologik kasalliklarga qarshi kurashish uchun davolovchi vositadir. Shunga qaramay, melissa officinalis odatda ma'lum va keng tarqalgan bo'lib Anksiyete va depressiyaga qarshi xususiyatlar uchun ishlatiladi, ayniqsa o'tkir sharoitda (umumiy aholi orasida melissa officinalis tinchlantirish va dam olish uchun ishlatiladi). Ushbu ishda xabar qilinganidek, bu o'simlik yurak urishi, gipertoniya, demans, infantil Kolik, bruksizm, metabolik muammolar, Altsgeymer kasalligi va jinsiy kasalliklar kabi boshqa insoniy sharoitlarda ham foydali bo'lishi mumkin. Melissa officinalisning terapevtik ta'siri yaxshi hujjatlashtirilgan va o'rganilgan bo'lsa ham, uning hozirgi klinik sharoitda qo'llanilishi kam va anekdotikdir. Shunday qilib, ushbu ish ushbu bo'shliqni to'ldirishni va klinisyenlarga, umumiy amaliyot shifokorlariga, fizioterapevtlarga va manfaatdor odamlarga ushbu tan olingan shifobaxsh o'simlikdan oqilona foydalanishni kengaytirishni taklif qilishni xohlaydi. Farmakologik nuqtai nazardan, melissa officinalis juda ko'p ajoyib xususiyatlarga ega, men.e., antiviral, yallig'lanishga qarshi, antibakterial, neyroprotektiv eng keng tarqalgan. Xususan, antiviral faollik hozirgi qiziqish uyg'otmoqda, chunki COVID-19 pandemiyasi hali ham o'z ta'sirini o'tkazmoqda va kelajakda SARS-CoV bilan birgalikda mavjud bo'lish nuqtai nazaridan ham ushbu kasallikka qarshi kurashish uchun bizga yangi terapevtik vositalar kerak bo'ladi.-2 virusi. Bundan tashqari, uning xavfsizligini berilgan — u odatda yaxshi hech tegishli yon ta'siri bo'lgan muhosaba qilinadi, faqat vaqti — vaqti bilan bosh og'rig'i, qusish, qorin og'rig'i, ko'ngil aynishi xabar berilgan- melissa officinalis uning foydalanishni oshirish uchun umumiy tibbiyotda ko'rib chiqilishi kerak. Dorivor o'simliklar inson sharoitlarini davolashning kuchli vositasi deb hisoblanishi kerak: ushbu sharh melissa officinalis salohiyatiga yangi oydinlik kiritadi va tadqiqotchilarni ushbu dorivor o'simlikning terapevtik.