O’zbekiston respublikasi o’rta maxsu va oliy ta’lim vazirligi

TO’SH SUYAGINING CHEKLANGAN SINISHI

To’sh suyagini sinishi ko’p uchramaydi. To’sh soxasiga to’ridan-to’ri zarba berilganda yoki bosilganda sodir bo’ladi. Ko’prok sopi bilan tanasi birlashgan joyida sinish yuz beradi, odatda tana qismi orqaga siljiydi. To’sh singanda oldingi ko’ks oraligi kletchatkasiga kon kuyilishi kuzatiladi. Bunda nafas olganda va paypaslaganda kuchayadigan kagtik okrik, nafasshshg qiyinlashuvi, \avo etishmasliga, stianoz, ba’zan bo’tilish kuzatiladi. Singan joyda shish, shakl buzilishi va gematoma aniqlanadi. Yondan olingan rentgenogrammada bo’laklarning siljishi natijasida to’shning shakli buzilganligi aniqlanadi. Odatda, singan to’sh suyagi bo’laklari oldingi -orqaga siljiydi. Bunda distal bo’lagi esa oldinga va pastga siljigan bo’ladi. Bo’laklarning yonga siljishi juda kam uchraydi.

To’shning sinishi, qovuralarning sinishi, umurtkalarning shikastlanishi bilan birga bo’lishi mumkin. Shuningdek yurak shikastlanishi mumkin, shuning uchun ko’kragi oir shikastlangan bemorlarda elektrokardiogramma kshshnishi kerak Miokard lat eyishi klinikasi perikard etishmovchiligi yoki infarqtga o’xshab utishi xam mumkin. Perikard bo’shligiga krn kuyilganda yurak tonlarining buzilishi, chegaralarining kengayishi, rentgenogrammada yurak shakliningo’zgarishi aniqlanadi.

Ko’krakning yopiq shikastlanishlarida ba’zan yurakning lat eyishi kuzatiladi va yurakfaoliyatiningjiddiy buzilishi bilan bemorning oir axvolda bo’lishiga sabab bo’ladi. Yurak shikastlanganda morfologik o’zgarishlardan perikard va miokardga kon kuyilishi, ba’zan ularning yorilishi aniqlanadi.

Bunda klinik belgilari har xil bo’ladi. Shikastlanishdan keyingi birinchi soatlarda diagnostikasi qiyin, chunki ko’krak kafasi devorlarining plevra va o’pkani shikastlanish belgilari birinchi o’rinda turadi. Lekin taxikardiya, yurak faoliyatining ritmi va o’tkazuvchanligi buzilib, ekstrasistoliya, gipotoniya kuzatilishi vrachni diagnoz qo’yishda chukurrok fikrlashga yo’llaydi. Yuragi lat egan bemorlarning rangi okargan, ba’zan akrostionoz, x.ansirash bo’ladi. Yurak chegaralarining kengayishi va yurak tonlarining bo’gikdigi aniqlanishi mumkin. Elektrokardiografiya ma’lumot beruvchi diagnostik usul bo’lib, unda ritmi va o’tkazuvchanligi buzilishining xar xil turlari, R va T tishlari pasayishi, T tishining ikki fazaliligi va inversiyasi kuzatiladi.

Ko’kragi lat egan va bitta qovurasi singan bemorlarga birinchi vrachlik yordami berish analgetiklarni qilish bilan chegaralanadi. Ko’krak qafasining xarakatini cheklaydigan xech kanday bolamlar ko’yilmaydi. Yoshi 60 dan oshgan shaxslar shikastlanish xarakteri va okirlik darajasidan kat’iy nazar travmatologik bo’limlarga jo’natilishi shart.

Ko’krak shikastlanib nafas olishning oir buzilishi kuzatilganda uninGhsababini aniqlash, shuningdek yukori nafas yo’llari o’tkazuvchanligini aniqlash kerak Yuqori nafas yo’llarining o’tkazuvchanligi buzilganda ularni tozalab, xavo o’tkazuvchi nay qo’yish kerak Ba’zan birinchi vrachlik yordamini berishda traxeyani intubastiya qilish, nafas olishiga yordam berish va boshqariladigan nafas oldirish, kislorod berish kerak bo’lib koladi.

D a v o l a sh. Ko’krak qafasining yopiq shikastlanishlarida ko’pincha konservativ usullar qo’llaniladi. Ko’krak kyafasi lat eganda okrikni qoldiradigan dorilar (novokain blokadasi, analgin) tayinlash bilan kifoyalaniladi. Oriq. uzoq, vaktgacha yo’qrlmasa fizioterapiya qo’llaniladi. Teri ostida, mushaklar orasida gematomalar bo’lsa, ularni punkstiya qilinib olib tashlanadi. Ivib kalgan klonim katta bo’lmagan kesmalar orqali olinib, kesmalar qayta tikib ko’yiladi.

Krbirralar singanda xozir xech qanday bolam qo’llanilmaydi. Chunki ularning o’zi buzilgan ko’krak kafasi ekskursiyasini yanada cheklab ko’yadi. Kobirgalarning asoratsiz sinishida singan joylarni kayta (2-3 marta) novokain (1% - 10 ml) blokadasi qilish keng tarqalgan. Ular oriqni olib, ko’krak qafasining normal ekskursiyasi tiklanishiga imkon beradi. Nafas olish chukurlashib, o’pka ventilyastiyasi yaxshilanadi, bu esa shikastlangandan so’nggi pnevmoniya rivojlanishining oldini oladi. Krbirgalar singanda 4-5 kun turmay yotish tavsiya qilinadi. Balgam chikaruvchi dorilar va nafas gimnastikasi orkali davolash usullari belgilanadi. Siniq, 3-4 xaftada bitadi. Mexnat qilish kobiliyati 5 xaftadan so’ngtiklanadi.

Ko’p kovurgalar singanda singan joyni novokain blokadasi qilishdan tashqari, 0,5% novokain eritmasi bilan paravertebral blokadasi ham qilinadi, u singan qovuralarda yuqori va pastda joylashgan kovurgalarni ham o’z ichiga oladi. Nafas olishning oir buzilishi A.V.Vishnevskiy bo’yicha vagosimpatik blokadasi uchun ko’rsatma xisoblanadi (244-rasm).

Vagosimpatik blokadaning texnikasi. Shikastlangan chalkanchasiga yotadi. Ko’krak ostita bolishcha ko’yiladi. Blokada qipinadigan tomonda

qo’l tanaga yaqinlashtirilib, tos tomonga tortiladi, bunda elka usti pasayadi. Bosh iloji boricha karama-karshi tomonga buriladi. Tashki bo’yintirik venasi to’sh-o’mrov-so’rgichsimon mushagining orqa chekkasi bilan kesishgan joyda to’qimalarni vrach chap qo’li panjasi bilan bosadi. Bunda bo’yin a’zolarining ichkariga surilib, ularning tasodifan shikastlanishining oldini oladi. Bosib turgan II barmogidan ingichka igna bilan teri ichiga novokain yuborib, «limon krbigi» xosil qilinadi. Keyin igna uzunrok va yo’onroshga almash-tirilib, oriqsizlantirilgan teriga tikiladi. Asta-sekin 2-3 ml novokain eritmasini yuborib, ignani umurtkaning oldingi yuzasiga karab, chukurga va bir oz yuqoriga yo’naltiriladi. Krn tomirga tushib qolganini o’z vaktida aniqlash uchun bir necha marta shprist porsheni orqaga tortilishi kerak shpristda kon paydo bo’lishinp kuzatib turish kerak Ignani chukurga sachib, to’sh-o’mrov-so’rrichsimon mushagi KININING orka varagini teshib o’tgach 30-50 ml 0,25% li novokain eritmasi krn-tomir-nerv tutami sohasiga yuboriladi. Eritma bo’yinning krn-tomir-nerv tutamini yuvib, adashgan va simpatik nervlarni, ba’zan diafragmal nervni xam blokada kiladi.

Vagosimpatik blokadasi to’ri qilinganligining belgisi Gorner uchligining paydo bo’lishidir: korachikningtorayishi, yuqori kovokning osilib tushishi, ko’z sokdasini botishi (mioz, ptoz, enoftalm).

Krbirgalari singan bemorlar joyida yarim o’tirgan holatda bo’lishlari kerak Simptomatik davolashdantashqari, oksigenoterapiya, balgam chikaruvchilar, ingalyastiya qilish va boshqalar tavsiya qilinadi.

D a v o l a sh. To’sh suyagi singanda, odatda, konservativ usul bilan davolanadi. Singan joyiga 1% li 10-15 ml novokain eritmasi yuboriladi, to’sh orqasi blokadasi xam qilinadi. Suyak bo’laklari ancha siljib ketganda umurtka pogonasining bel va pastki ko’krak qismlarini orqaga bukib repozistiya qilinadi. Bunga bemorni shitli yotokxa yotkizilib, kuraklar orasiga bolishcha qo’yish bilan erishiladi. 1,5-2 \aftadan so’ng bo’laklar joyiga tushadi. Solishning iloji bo’lmaganda ochiq repozistiya kilinib, bo’laklar kesishgan 2 ta Kirshner kegayi, lavsan ipi bilan yoki Sokolov bo’yicha SRKCh-22 apparati yordamida metall choklar bilan mahkamlanishi mumkin. 3 xaftadan so’ng bemorning o’rnidan turishiga ruxsat beriladi. Bu vaktda suyak kadoga xosil bo’ladi. Mexnat qilish krbiliyati 4-6 xaftadan keyin tiklanadi.