Hisobot yilidagi yalpi foyda hajmini bazis yilida yoki biznes reja bo’yicha ko’zda tutilgan yalpi foyda hajmigaga solishtirib, umumiy o’zgarishi aniqlanadi: Z
Yalpi foydaning o’zgarishiga uch omil ta’sir qiladi. Ularning ta’sirini ko’rsatkichlar farqi usuli yordamida aniqlash usulini quyida keltirdik.
1.Yalpi foydaning o’zgarishiga sotilgan mahsulot miqdori o’zgarishining ta’siri:
2.Yalpi foydaning o’zgarishiga 1 s mahsulot o’rtacha sotish bahosi o’zgarishining ta’siri;
3.Yalpi foydaning o’zgarishiga 1 s mahsulot tannarxi o’zgarishining ta’siri:
Ushbu omillar ta’sirlarining yig’indisi yalpi foydaning umumiy o’zgarishiga teng kelish kerak:
Hisobot yilidagi rentabtllik darajasini rejadagi yoki bazis yilidagisiga solishtirib o’zgarishi aniqlanadi:
Rentabellik darajasi o’zgarishiga omillar ta’siri aniqlash:
a) O’rtacha sotish bahosi o’zgarishining ta’siri:
b) tannarx o’zgarishining ta’siri.
Omillar ta’siriga baho beriladi va rentabellik darajasini oshirish bo’yicha xulosa qilinadi.
Xo’jalik yoki tarmoq bo’yicha rentabellik darajasining tahlilini quyidagi formuladan faylanaib, amalga oshirish zarur:
Bunda, qi -i- turdagi sotilgan mahsulot miqdori,
Zi -i - turdagi 1 s mahsulot tannarxi,
Pi -i - turdagi 1 s mahsulot bahosi,
Ushbu formula yordamida bazis va hisobot yillari uchun rentabellik darajalari hisoblab olinadi va solishtirish orqali umumiy o’zgarishi aniqlanadi. Ushbu o’zgarish uch omil hisobiga sodir bo’ladi.
1.Sotilgan mahsulotlar strukturasining o’zgarishi hisobiga;
2.Mahsulotlarning o’rtacha sotish baholarining o’zgarishi hisobiga.
3.Bir birlik mahsulotlar tannarxining o’zgarishi hisobiga.
Ushbu omillarning rentabellik darajasining o’zgarishiga ta’sirini “Zanjirli bog’lanish” usulidan foydalanib aniqlanadi va har birining ta’siriga baho berilib, xulosa qilinadi.
