O`zbekiston respublikasi qishloq va suv xo`jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro filiali

fosfornix udobreniyax", kartasini yaratishda — "Qiymatlar diapazoni" "Diapazon 

znacheniy" va h.k. to`g’ri keladi.

---

64

"Qiymatlar diapazoni" "Diapazon znacheniy" usulida mavzuli kartalarni yaratish
uchun ishni qo`yidagi tartibda bajarish kerak: 
1. ―Karta‖ ―Mavzuli karta yaratish‖ "Karta” “Sozdat’ tematicheskuyu kartu"
komandasini bajaring va ekranda "Mavzuli karta yaratish‖ komandasini bajaring 
va ekranda "Mavzuli karta yaratish 3 tadan 1-chi qadam" "Sozdanie tematicheskoy 

karti 1 shag iz 3" dialogi chiqadi.
2."Diapazonlar" "Diapazoni" va "Uzoqga‖ "Dal’she" tugmasini bosganda, ekranda 
"Mavzuli karta yaratish — 3 tadan 2-chi qadam" "Sozdanie tematicheskoy karti 2-

shag iz 3" dialogi chiqadi.
3. Obyektlari ajratiladigan jadvalni, qiymatlari mavzuli o`zgaruvchi sifatida 
foydalaniladigan maydonni (yuzani) tanglang yoki ifodani yozing.
4."Uzoqga" "Dal’she" tugmasini bosing va ekranda ―Mavzuli kartani yaratish — 3 
tadan 3 qadam" "Sozdanie tematicheskoy karti 3- shag iz 3" dialogi chiqadi.
5. OK tugmasini bosing. Karta darchasida mavzuli qatlam hosil bo`ladi. 
MapInfo dasturida "Sozlash" "Nastroyka" iborasi — raqamli va grafik shkalalar
yaratish, obyektlarning har bir diapazoni uchun jihozlash yo`llarini tanlash jarayoni 
tushuniladi.

---

65

Xulosa 
Geoaxborot tizimlarning rivojlanishiga fan va texnika yutuqlar bir tomondan 
ikkinchi tomondan Geodeziya va kartografiya, kadastr soxalarining nazariy va
amaliy izlanishlari ta`sir ko`rsatmoqda. O`zbekistonda bu sohadagi nazariy va 
amaliy izlanishlar endi boshlanib turibdi va kelgusida ular tez sur`atda rivojlanib
ketadi degan umiddamiz. 
Bugun Geoaxborot tizimlari kuchli qurol bo`lib, ma`lumotlarga asoslanib
hududiy rivojlanishni idora qilishda, tabiiy boyliklardan foydalanishda o`z 
ahamiyatini ko`rsatgan. Karta va atlas tuzish bilan chegaralanmasdan ular tadqiqot
va idora qilishni unumdorligini oshiradi.
Geoaxborot tizimlar (GAT)ning rivojlanishi asosan ma`lumotlar, texnikaviy
vositalar va dasturlarga bog’liq bo`ladi. Ma`lumotlar turlari va ularni to`plash 
yo`llari ko`payib bormoqda, ular to`liqlik, aniqlik, batafsillik, zamonaviylikka
ko`ra takomillashtirilib bormoqda. Mamlakatimizda dolzarb muammolardan biri 
shunday ma`lumotlar bazasini yaratish, alishuv standartlarni barpo etish va uni
tarqatish muammosidir. GAT va geopozitsionli tizimlar birgalikda qo`llanilishi 
sababli ma`lumotlarni to`plash tezligini, ularni aniqligini va unumdorligini
oshirishning yangi imkoniyatlari yaratilmoqda. Texnikaviy vositalarning 
tkomillashitrilishi o`z navbatida GATning unumdorligini oshirishga olib
kelmoqda. Ohirgi 10 yil ichida Internet, uyali aloqa, komp’yuterlar va ma`lumot 
tashuvchilarning texnikaviy imkoniyatlari sezilarli darajada oshdi. Shunga bog’liq
bo`lib dasturlash, ma`lumotlarni idora qilish va yangi geoaxborot tizimlarning 
turlarini yaratish yo`llari ko`payib bormoqda.
Dasturlash sohasida yangi usullar va uslubiyotlar rivojlanib bir necha 
afzalliklar yaratilmoqda, ya`ni shahsiy komp’yuterdan foydalanuvchining
―hayotini‖ osonlashtirish maqsadida grafika interfeysi va menyularning xilma 
xilligi oshmoqda. Geoaxborot tizimlarda vektorli va rastrli ma`lumotlarni
birgalikda qayta ishlash imkoniyatlari ko`paymoqda.

---

66