O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

:
𝑴
𝒓
=
𝑺𝑭
𝑴𝑿
4. Moddiy resurslar xarajati koeffisiyenti
:
𝑴
𝒙𝒌
=
𝑴𝑿
𝟏
𝑴𝑿
𝒔𝒉
5. Moddiy xarajatlarning tannarxdagi hissasi
:
𝑴
𝒕𝒉
=
𝑴𝑿
𝑻𝑵
 
Bunda,YM-Yalpi mahsulot hajmi., 
MX-Moddiy xarajatlar hajmi., 
SF-Sof foyda summasi., 
TN-Mahsulot tannarxi summasi., 
MX
sh
-Shartli moddiy xarajatlar summasi. 
9.3. Mehnat buyemlardan foydalanish korsatkichlarinini tahlil
etish uslubi 
Mehnat buyemlardan foydalanish samaradorligi deganda moddiy resurslardan 
foydalanish samaradorligini tushunmoq kerak. Moddiy resurslardan foydalanish 
samaradorliri ko‟rsatkichlarining tahlilini , moddiy resurslar qaytimi (materiallar 
qaytimi) koeffisiyentining tahlili misolida ko‟rib chiqamiz. 
Hisobot yilidagi materiallar qaytimi koeffisiyentini bazis yilidagi qaytimi 
koeffisiyentiga solishtirib o‟zgarishi aniqlanadi: 
𝒀𝑴
𝟏
𝑴𝑿
𝟏
−
𝒀𝑴
𝟎
𝑴𝑿
𝟎
= ±∆
𝑴𝑿,𝒀𝑴
 
Ushbu o‟zgarish bevosita quyidagi omillar ta‟siri ostida paydo bo‟lgan: 
1/Moddiy (material) xarajatlar hajmining o‟zgarishi 
2.Yalpi mahsulot hajmining o‟zgarishi; 
Omillar ta‟sirini «Zanjirli bog‟lanish» usulidan foydalanib aniqlash zarur. 
Materiallar qaytimining o‟zgarishiga omillar ta‟sirini aniqlashdan oldin «Shartli 
materiallar qaytimi»ni aniqlab olish kerak:
 
𝒀𝑴
𝟎
𝑴𝑿
𝟏
 
Shundan so‟ng materiallar qaytimining o‟zgarishiga omillar ta‟sirini aniqlanadi:
Moddiy xarajatlar hajmi o‟zgarishining ta‟siri
:
𝒀𝑴
𝟎
𝑴𝑿
𝟏
−
𝒀𝑴
𝟎
𝑴𝑿
𝟎
= ±∆
𝑴𝑿
 
Yalpi mahsulot hajmi o‟zgarishining ta‟siri:
𝒀𝑴
𝟏
𝑴𝑿
𝟏
−
𝒀𝑴
𝟎
𝑴𝑿
𝟏
= ±∆
𝒀𝑴
 
Endi, materiallar qaytimining omilli tahlilini 5-jadval ma‟lumotlari asosida ko‟rib 
chiqamiz 
Materiallar qaytimining umumiy o‟zgarishi: 
𝑌𝑀
1
𝑀𝑋
1
−
𝑌𝑀
0
𝑀𝑋
0
=
75311
7172.4
−
64404
6314.1
= 10.5 − 10.2 = +0.3 
сўм

---

35 
Demak,materiallar qaytimi hisobot yilida bazis yiliga nisbatan 0.3 so‟mga yoki 2.9 
% ga oshgan. 
Ushbu o‟zgarish quyidagi omillar hisobiga sodir bo‟lgan: 
1.Material xarajtlar hajmining oshishi materiallar qaytimining o‟zgarishiga salbiy 
tasir qilib, uni darajasini 1.2 so‟mga yoki 11.8% ga kamayishiga sababchi bo‟lgan: 
𝑌𝑀
0
𝑀𝑋
1
−
𝑌𝑀
0
𝑀𝑋
0
=
64404
7172.4
−
64404
6314.1
= 9.0 − 10.2 = −1.2 
сўм 
5-jadval