O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

8.2.Suvdan foydalanish samaradorligini hisoblash va nahlil qilish 
uslubi
O‟simlikchilikda ishlab chiqarishning rivojlanishida suvdan samarali foydalanish 
muhim rol o‟ynaydi.
Suvdan foydalanish samaradorligi deganda nima tushuniladi va u qanday 
aniqlanadi?
1 ming M
3
sarf bo‟lgan suv hajmi hisobiga yetishtirilgan mahsulot 
miqdori suvdan foydalanish samaradorligi deb tushuniladi.Buni aniqlash(
S
sf
) uchun 1 
gektardan olingan mahsulot miqdorini,ya‟ni hosildorlikni (H) 1 gektarga sarf bo‟lgan 
suv hajmiga (SS) bo‟lish kerak: 
𝐒
𝐬𝐟
=
𝐇
𝐒𝐒
Hisobot yilidagi suvdan foydalanish samaradorlik ko‟rsatkichidan bazis yilidagi 
samaradorlik ko‟rsatkichini chegirib tashlash orqali uning umumiy o‟zgarishi (oshgan 
yoki kamayganligi) aniqlanadi
:
𝑯
𝟏
𝑺𝑺
𝟏
−
𝑯
𝟎
𝑺𝑺
𝟎
= ±∆
𝒔𝒔,𝒉
Ushbu o‟zgarishga bevosita ikki omil ta‟sir qilgan: 

---

31 
1)
1 gektar ekin maydoni hisobiga sarf bo‟lgan suv hajmining o‟zgarishi; 
2)
1gektar ekin maydonidan olingan mahsulot mivdorining o‟zgarishi. 
Ushbu omillarning ta‟sirini «Zanjirli bog‟lanish» usulidan foydalanib aniqlaymiz. 
Omillar ta‟sirini aniqlashdan oldin “Sartli suvdan foydalanish samaradorligi” 
ko‟rsatkichi aniqlab, olinadi:
𝑯
𝟎
𝑺𝑺
𝟏
. 
Shundan keyin omillarning ta‟sirini aniqlansh mumkin. 
1 ga maydonga sarf bo‟lgan suv hajmi o‟zgarishining ta‟siri: 
𝑯
𝟎
𝑺𝑺
𝟏
−
𝑯
𝟎
𝑺𝑺
𝟎
= ±∆
𝒔𝒔
2.Hosildorlik darajasi o‟zgarishining ta‟siri:
𝑯
𝟏
𝑺𝑺
𝟏
−
𝑯
𝟎
𝑺𝑺
𝟏
= ±∆
𝒉
Omillar ta‟sirlarining yig‟indisi suvdan foydalanish samaradorligining o‟zgarishiga 
teng kelishi kerak:
∆
𝒔𝒔
± ∆
𝒉
= ±∆
𝒔𝒔,𝒉
Shundan keyin omillar tasiriga baho beriladi va suvdan foydalanish samaradorligini 
oshirish imkoniyatlari ko‟rsatilib, ilmiy asoslangan xulosa qilinfdi.