14.2. Sotilgan mahsulotlar rentabelligini tahlil qilish uslubi Sotilgan mahsulot rentabelligining tahlili taqqoslashdan boshlanadi. Hisobot yilidagi
rentabellik darajasini bazis yilidagi (yoki rejadagi) rentabellik darajasiga solishtirib,
umumiy o‟zgarishi aniqlanadi:
Ushbu o‟zgarishga ikki omil ta‟sir qiladi:
1. O‟rtacha sotish bahosining o‟zgarishi;
2. 1 s mahsulot tannarxining o‟zgarishi.
Omillar ta‟sirini zanjirli bog‟lanish usuli orqali hisoblash tartibini keltirdik .
O’rtacha sotish bahosi o’zgarishining ta’siri : 1 s mahsulot tannarxi o’zgarishining ta’siri :
Usbu omillar ta‟sirlarining yig‟indisi rentabellik darajasining umumiy o‟zgarishiga
teng kelishi shart:
.Shundan keyin omillar ta‟siriga baho
berilib,xulosa yoziladi.
Endi, ushbu usuldan foydalanib, sotilgan qishloq xo‟jalik mahsulotlari
rentabelligining tahlilini sotilgan paxta misolida 9-jadval ma‟lumotlari asosida ko‟rib
chiqamiz.
Usbu omillar ta‟sirlarining yig‟indisi rentabellik darajasining umumiy o‟zgarishiga
teng kelishi shart:
.Shundan keyin omillar ta‟siriga baho
berilib,xulosa yoziladi.
9-jadval
Sotilgan paxta rentabellikning omilli tahlili. Ko‟rsatgichlar
Bazis
Shartli
Hisobot
O‟zgarishi
Sh.j.o‟zgarishi
56
yili
lo‟rsatkich
yili
(+, -)
Baho
hisobiga
Tannarx
hisobiga
1 s paxtaning
bahosi, so‟m
90500
94000
94000
+3500
X
x
1 s paxtaning
tannarxi, so‟m
88000
88000
86500
-1500
X
x
1 s paxtaning
foydasi, so‟m
2500
6000
7500
+5000
X
x
Rentabellik, %
2.8
6.8
8.7
+5.9
+4.0
+1.9
