O‘zbekiston Respublikasi Raqamli texnologiyalari vazirligi Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti

AXBOROTLARNI IZLASH VA AJRATIB OLISH Signallarga raqamli ishlov berish va uning imkoniyatlari 11 Signal deganda biz uzatilayotgan yoki qandaydir axborot korinishdagi vaqt boyicha fizik ozgaruvchi har qanday ozgaruvchini tushunamiz. Bugungi kunda qoyidagi tipdagi signallarga asosiy etibor qaratilmoqda: Nutqiy signallar, misol uchun kundalik hayotda ishlatiladigan (telefonda gaplashish.

AXBOROTLARNI IZLASH VA AJRATIB OLISH Signallarni spektr qiymatlari 12 Kopincha raqamli signallarni spektr qiymatlarini olib yoki qulay formaga keltirish orqali qayta ishlash interferensiyalardan yoki shumlardan bartaraf etish, signallarni silliqlash, siqish, tanishda katta yordam beradi. Bugungi kunda signallarga raqamli ishlov berish kopgina, avval anologli usullarda ishlatiladigan sohalardan tashqari yangi anologli qurilmalarda bajarib bolmaydigan sohalarda qollanilmoqda.

Raqamli axborotning amaliy masalalarini yechishda tatbiqi

RAQAMLI TEXNIKANING ASOSIY MANTIQIY ELEMENTLARI. raqamli signallarni qayta ishlash uchun ishlatiladigan qurilmalar mantiqiy elementlar deyiladi.

Furye qatori asosida raqamli signallar yetakchi garmonikalarini aniqlash

Avvalgi paragriflarda keltirilgan Fure qatoriga yoyish usuli spectral tahlil, aloqa qurilmalari va tizimlari hamda axborotlarning sonly harakteristikalarini o’rganishga samarali usullardan hisoblanadi. Biz bu yerda o’rganilayotgan kattalikni Y vaqtni t deb belgilasak ular orasidan bog’lanish funksianal, grafik yoki jadval ko’rinishda berilgan bo’lishi mumkin. Berilgan ma’lumotlar asosida t va y bog’lanishini spektral tahlil qilish talab qilinayotgan bo’lsin. Agar y = funksional bog’lanish berilgan bo’lsa funksiya Fure qator ko’rinishda ifodalanadi. Agar funksiya davriy bo’lib davri T ga teng bo’lsa ak, bk koeffisiyentlarni aniqlash uchun formulalardan foydalaniladi Bu yerda Fure qatorining 1-hadi chastotasi, qatorining har bir k ga mos hadi esa garmonik deyiladi.

Odatda qator mos yaqinlashuvchi bo’lib talab qilinayotgan aniqlik darajasi uchun uning chekli hadlarini olish yetarli bo’ladi . Natijada formulani hosil qilamiz . Uning garmonikalari amplitudalarini Ck = hisoblab taqqoslash yordamida etakchi garmonikalarini aniqlash mumkin. Masalan, C1 >> C2, i=2,4,5,…,n, C3 >> Ci , i=2,4,5,…,n shart bajarilsa 1- va 3- garmonikalari yetakchi ekan deyish mumkin. Agar funksiyani qabul qilingan signal deb, u raqamli ko’rinishda, ya’ni jadval ko’rinishda berilgan bo’lsa uni Fure qatoriga yoyish va tahlil qilish masalalarini ko’ramiz. O’rganilayotgan jarayon signallar bilan bog’liq bo’lsa, uni davriy deb faraz qilish faqat bitta davridagi ma’lumotlar bilan cheklansak bo’ladi.