O’zbekiston Respublikasi Raqamli Texnologiyalari vazirligi

---

O’zbekiston Respublikasi
Raqamli Texnologiyalari vazirligi
Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent
axborot texnologiyalari universiteti Farg’ona
filiali “Telekommunikatsiya injineringi va kasb ta’lim”
fakulteti 732-21-guruh talabasi Ziyotaliyev Nuriddinning
“Kompyuterning tashkil etilishi “ fanidan
1-AMALIY MASHGULOT 
Mavzu:Super kompyuterlar
Bajardi:Ziyotaliyev Nuriddin 
Qabul qildi:B.Azamxonov 

---

Super kompyuterlar - juda katta tezlikni talab qiladigan va katta 
hajmdagi masalalarni yechish uchun moljallangan boladi. Bunday 
masalalar sifatida ob-havoning global prognoziga oid masalalarni, uch 
olchovli fazoda turli oqimlarning kechishini organish masalalari, global 
informatsion sistemalar va hokazolarni keltirish mumkin. Bu 
kompyuterlar bir sekundda 10 trillionlab amal bajaradi. 
Superkompyuterlar bahsida AQSH energetika vazirligining Sandia 
laboratoriyasida o`rnatilgan 9472 protsessorli Intel ASCI Red kompyuter 
sistemasi karvonboshilik qilmoqda. Uning tezligi kompyuterlar tezligini 
o`lchovchi- Linpacr parallel testida 1 TFLOPS (1 TFLOPS-
1000 
GFLOPS teng
, 1GFLOPS esa 1000000 FLOPS, 1FLOPS-
sekundiga 1000 amalga teng). Xususan, bu kompyuter yadro sinovlarini 
va eskirayotgan yadro qurollarini modellashtirishda qo`llaniladi. 
E'tiborlisi shuki, Tokio universiteti dunyoda to`rtinchi o`rinda turadigan, 
sekundiga 873GFLOPS amal bajaradigan, 128 protsessorli SGI ASCI 
Blue kompyuteriga ega. Quyidagi jadvalda Top kompyuterlar haqida 
ma'lumot keltirilgan: 
Super kompyuterlar tarixi-birichi superkompyuterning tushunchasi 
birinchi bo'lib 1960-yillarda Seymour Crey ismli elektr muhandisi 
dunyodagi eng tezkor kompyuterni yaratishga kirishgan. 
"Supercomputingning otasi" deb atalgan Cray, ishlaydigan hisoblash 
giganti Sperry-Randda lavozimidan yangi tashkil etilgan "Control Data 
Corporation" ga qo'shilish uchun ketib, ilmiy 
kompyuterlarni rivojlantirishga qaratilgan 
Dunyoning eng tezkor kompyuterlari nomi o'sha paytdagi IBM 7030 
"Stretch", vakuumli quvurlar o'rniga transistorlardan foydalanadigan 
birinchi bo'lib o'tdi. 
1964-yilda Cray CDC 6600 ni taqdim etdi, ularda germanyum 
transistorlarni silikon va Freon asosidagi sovutish tizimidan 
foydalanganda yangiliklar paydo bo'ldi. 
Eng muhimi, u 40 
MGts tezligida harakat qildi
, bu saniyda taxminan uch 

---

million yuruvchi nuqta operatsiyani amalga oshirdi, bu esa uni 
dunyodagi eng tezkor kompyuterga aylantirdi. Ko'pincha dunyodagi 
birinchi superkompyuter deb hisoblangan CDC 6600 ko'pchilik 
kompyuterlardan 10 marta tezroq va IBM 7030 Stretchdan uch marta 
tezroq. Unga 1969 yilda CDC 7600 ning o'rnini egallash uchun 
topshirildi. 
Kompyuter – inglizcha so`z bo`lib, u hisoblovchi demakdir. Garchand u 
hozirda faqat hisoblovchi bo`lmasdan, matnlar, tovush, video va boshqa 
ma’lumotlar ustida ham amallar bajaradi. Shunga qaramasdan hozirda 
uning eski nomi – kompyuter saqlangan. Uning asosiy vazifasi turli 
ma’lumotlarni qayta ishlashdan iborat. Avallo shuni aytish lozimki, 
ko`pchilikning tushunchasida go`yoki biz kundalikda foydalanadigan 
faqat shaxsiy kompyuter bor xolos. Bunga albatta sabablar ko`p. 
Shulardan biri hozirgi zamon shaxsiy kompyuterlari ilgari universal deb 
hisoblangan kompyuterlardan tezligi va xotira hajmi jihatidan ancha 
oshib ketganligida bo`lsa, ikkinchi tomondan ko`p masalalarni yechish 
uchun bu kompyuterlar foydalanuvchilarni qanoatlantirishidadir. 
Hozirda kompyuter termini ko`p uchrasada, shu bilan birga EHM 
(elektron hisoblash mashinalari), HM (hisoblash mashinalari) terminlari 
ham hayotda ko`p ishlatib turiladi. Ammo biz soddalik uchun faqat 
kompyuter terminidan foydalanamiz. Kompyuterlarning amalda turli 
xillari mavjud: raqamli, analogli (uzluksiz), raqamli – analogli, 
maxsuslashtirilgan. Ammo, raqamli kompyuterlar foydalanilishi, 
bajaradigan 
amallarning universalligi
, hisoblash amallarining aniqligi va 
boshqa ko`rsatkichlari yuqori bo`lgani uchun, ular ko`proq 
foydalanilmoqda. Amalda esa hozir rivojlangan mamlakatlarda 
kompyuterlarning besh guruhi keng qo`llanilmoqda. 
Kompyuterlarni xotirasining hajmi, bir sekundda bajaradigan amallar 
tezligi, ma’lumotlarning razrad to`rida (yacheykalarda) tasvirlanishiga 
qarab, besh guruhga bo`lish mumkin: 
- super kompyuterlar (Super Computer); 
- blok kompyuterlar (Manframe Computer); 

---

- mini kompyuterlar (Minicomputer); 
- shaxsiy kompyuterlar (PC-Personal Computer); 
- bloknot(noutbook) kompyuterlar. 
Super kompyuterlar (TOP 500 kompyuterlar)-juda katta tezlikni talab 
qiladigan va katta hajmdagi masalalarni yechish uchun mo`ljallangan 
bo`ladi. Bunday masalalar sifatida ob-havoning global prognoziga oid 
masalalarni, uch o`lchovli fazoda turli oqimlarning kechishini o`rganish 
masalalari, global informatsion sistemalar va hokazolarni keltirish 
mumkin. Bu kompyuterlar bir sekundda 10 trillionlab amal bajaradi. 
Superkompyuterlar bahsida AQSH energetika vazirligining Sandia 
laboratoriyasida o`rnatilgan 9472 protsessorli Intel ASCI Red kompyuter 
sistemasi karvonboshilik qilmoqda. Uning tezligi kompyuterlar tezligini 
o`lchovchi- Linpacr parallel testida 1 TFLOPS (1 TFLOPS-1000 
GFLOPS teng, 1GFLOPS esa 1000000 FLOPS, 1FLOPS-sekundiga 
1000 amalga teng). Xususan, bu kompyuter yadro sinovlarini va 
eskirayotgan yadro qurollarini modellashtirishda qo`llaniladi. E’tiborlisi 
shuki, Tokio universiteti dunyoda to`rtinchi o`rinda turadigan, sekundiga 
873GFLOPS amal bajaradigan, 128 protsessorli SGI ASCI Blue 
kompyuteriga ega. Quyidagi jadvalda Top kompyuterlar haqida 
ma’lumot keltirilgan: 
Rey- Super kompyuter Ishlab chiqaruvchi Shirkat nomi Protsessor 
Moshnostting rusumi mamlakat soni (GFLOPS) 
1 Intel ASCI Red AQSH Intel (AQSH) 9472 1338 
2 SGI ASCI Blue AQSH SGI (AQSH) 6144 634 
3 SGI T3E1200 AQSH SGI (AQSH) 1084 430 
4 Hitachi SR8000 Yaponiya Hitachi(Yaponiya) 128 368 
5 SGI T3E900 AQSH SGI (AQSH) 1324 264 
Shuni qayd qilish lozimki, superkompyuterlarning ma’lum yo`nalish 
masalalarini 
Shuni qayd qilish lozimki, superkompyuterlarning ma’lum yo`nalish 
masalalarini yechishga qaratilgan turlari ham mavjud. 
Blok kompyuterlar (Manframe Computer)-fan va texnikaning turli 

---

sohalariga oid masalalarni yechishga mo`ljallangan. Ularning amal 
bajarish tezligi va xotira hajmi superkompyuterlarnikiga qaraganda bir-
ikki pog`ona past. Bularga misol sifatida AQShning CRAY (krey), IBM 
390, 4300, IBM ES/9000, Fransiyaning Borrous 6000, Yaponiyaning 
M1800 rusumli kompyuterini va boshqalarni misol qilib keltirish 
mumkin. 
Minikompyuterlar (kichik kompyuterlar) hajmi va bajaradigan amallar 
tezligi jihatidan blok kompyuterlardan kamida bir poQona pastdir. 
Shuni 
aytish joizki
, ularning gabariti (hajmi) tobora ixchamlashib, hatto 
shaxsiy kompyuterdek kichik joyni egallaydiganlari yaratilmoqda. 
Bunday kompyuterlar turkumiga ilk bor yaratilgan PDP-11 (Programm 
Driver Processor-dasturiy boshqaruv protsessori) turkumini, ilgari harbiy 
maqsadlar uchun ishlatilgan (maxfiy hisoblangan) VAX, SUN turkumli 
kompyuterlar, IBM 4381, Hewlett Packard firmasining HP 9000 va 
boshqalar minikompyuterga misol bo`la oladi. Shuni aytish joizki, 
minikompyuterlar o`zlarining “katta og`alari” Manframe kompyuterlarni 
imkoniyatlari darajasiga ko`tarilib bormoqda. Buning uchun tarixga 
nazar solish va hozirgi ularning taraqqiyotini kuzatish yetarli. 
Shaxsiy kompyuterlar hozirda korxonalar, 
muassasalar
, oliy o`quv 
yurtlarida keng tarqalgan bo`lib, ularning aksariyati IBM rusumiga mos 
kompyuterlardir. 
IBM rusumiga mos kompyuterlar deganda, ularning turli kompaniyalar 
ishlab chiqarilishiga qaramay ham texnik, ham programma ta’minoti 
mosligi, ya’ni bir-biriga to`g`ri kelishi nazarda tutiladi. Bunday 
kompyuterlar hajmi jihatidan kichik (bir stol ustiga joylashadi), amal 
bajarish tezligi, masalan PENTIUM-3 MMX protsessori o`rnatilgan 
kompyuterlarida hozirgi kunda 750-1000 megagersni, xotira hajmi esa 
64-128 megabaytni tashkil qiladi. Bu ko`rsatgichlar o`ta tez o`zgarib, har 
ikki yilda kompyuterlar imkoniyati ikki baravar oshishi, ularning narxi 
esa shunchaga arzonlashishi tendensiyasi kuzatilmoqda. Bugungi kunda 
Pentium IV kompyuterlari ham jahon bozorida keng tarqalmoqda. IBM 
PC moslik kompyuterlarini yuzlab firmalar ishlab chiqarmoqda. 
Bular 

---

IBM
, Compaq, Hewlett-Packard, Packard Bell, Toshiba, Apple, Siemens 
Nixdors, Acer, Olivetti, Gateway, SUN va boshqa firmalardir. Shuni 
aytish joizki, yuqorida nomlari zikr etilgan firmalar ishlab chiqargan 
kompyuterlar (bradename) – “Oq yasalgan”, Janubiy-Sharqiy 
mamlakatlarda: Malayziya, Xitoy, Tayland, Koreya va boshqa 
mamalakatlarda yuqorida nomlari keltirilgan firmalar litsenziyasi 
asosida ishlab chiqarilgan kompyuterlar “Sariq yasalgan” nomga ega. 
Firma nomlari ko`rsatilmagan kompyuterlar esa “nomsiz kompyuterlar” 
(noname)deb yuritiladi. Ayniqsa, keyingi guruh kompyuterlarni sotib 
olishda ular yaxshi tekshiruvdan (testlar yordamida) o`tkazilishi lozim. 
Shaxsiy kompyuterlar uchun uning muhim ko`rsatkichi ishlash 
kafolatining (kamida uch yil) bo`lishi muhim. Shu 
bilan birga
, bunday 
kompyuterlarni sotib olganda litsenzion programma ta’minoti va tegishli 
adabiyotlar bilan birga berilish imkoniyati mavjudligi nazarda tutilishi 
kerak. 
Noutbuk kompyuterlar. Noutbuk kompyuterlar hajmi ancha ixcham 
bo`lib, ammo bajaradigan amallar soni, xotira hajmi shaxsiy 
kompyuterlar darajasiga ko`tarilib bormoqda. Ularning qulaylik 
tomonlaridan biri ham elektr energiyasidan, ham ichiga o`rnatilgan 
batareyalarda uzluksiz (batareyani har safar almashtirmasdan) ishlashi 
mumkinligidir. 
Bunda batareya quvvati energiyaga ulanishi bilan o`zi zarad ola 
boshlaydi va u batareya bir necha yillarga mo`ljallangan bo`ladi. 
Hozirda bunday noutbuklarni IBM, Compaq, Acer, Toshiba va boshqa 
firmalar ishlab chiqarmoqda. Tabiiyki, bunday kompyuterlar o`z 
imkoniyatlari nuqtai nazaridan shaxsiy kompyuterlarga 
tenglashayotganini nazarda tutilsa, uning narxi baland bo`lishini sezish 
qiyin emas. Bundan 
tashqari
, bunday rusumli kompyuterlar 8-10 yil 
mobaynida buzilmasdan ishlash qobiliyatiga ega. Ular shaxsiy 
kompyuterlar uchun yaratilgan operatsion sistemalar MS DOS, qobiq 
programmalar, Windows ning oxirgi versiyalarida va boshqa operatsion 
sistemalar boshqaruvida ishlaydi. 

---

Hozirda noutbuk kompyuterlaridan ham ixcham cho`ntak kompyuterlari 
ham ishlab chiqilmoqda. Ular ham tabiiyki, operatsion sistema 
boshqaruvida ishlaydi va ular turli soha masalalarini yechishga qodir. 
Ixtiyoriy kompyuterning ishlash prinsipini birinchi bo`lib ingliz olimi 
Charlz Bebich va uning g`oyasini mukammallashgan ko`rinishini Djon 
Fon Neyman taklif qilgan. Uning prinsipi programma asosida 
boshqariladigan avtomatik ravishda ketma-ket ishlash g`oyasidan iborat. 
Hozirda ko`p kompyuterlar shu g`oya asosida ishlaydi. Lekin keyingi 
paytlarda ko`p protsessorli kompyuterlar, ya’ni bir vaqtda 
programmaning bo`laklarini ketma-ket emas, parallel bajaradigan 
kompyuterlar ham yaratilganligini eslatib o`tish joizdir. Shunday qilib, 
kompyuter avvaldan tuzilgan programma asosida ishlaydi. O`z 
navbatida programma qo`yilgan masalani kompyuterda yechish uchun 
qandaydir programmalash tilida yozilgan buyruqlar (operatorlar) ketma-
ketligidir. Programmalash tilida tuzilgan programmalar maxsus tarjimon 
programmalar yordamida kompyuter tiliga o`tkaziladi. Kompyuter tili 0 
va 1 
lardan tashkil topgan
, ma’lum qoidalar asosida yoziladigan ketma-
ketliklardan iborat. Djon Fon Neyman prinsipi bo`yicha avtomatik 
ravishda bajariladigan programma avval kompyuterning xotirasiga 
kiritiladi (yuklanadi). Xotirada turgan programma asosida programmani 
tashkil etuvchi har bir operator ketma-ket bajariladi. 

---

---

Ko'pchiligimiz 
kompyuter
 bilan tanishmiz. Siz, ehtimol, bu blog postini 
noutbuklar, smartfonlar va planshetlar kabi qurilmalarni asosan bir xil 
asosiy kompyuter texnologiyalari deb o'qitish uchun foydalanishingiz 
mumkin. Boshqa tomondan, Supercomputers biroz ezoterikdir, chunki 
ular ko'pincha davlat muassasalari, tadqiqot markazlari va yirik firmalar 
uchun ishlab chiqilgan va katta hajmdagi energiya sarflaydigan 
mashinalar deb hisoblanadilar. 
Top500'ning superkompyuter reytingiga ko'ra, Xitoyning Sunway 
TaihuLight, hozirgi kunda dunyodagi eng tezkor super kompyuterini 
olaylik. U 41 ming chipdan iborat (150 tonnadan ortiq bo'lgan 
protsessorlar), 270 mln. Dollar turadi va 15,371 kVt quvvatga ega. 
Biroq, ortiqcha tomonda, sekundda kvadrillanish hisob-kitoblarini 
bajarishga qodir va 100 millionga yaqin kitobni saqlab qolishi mumkin. 
Va boshqa superkompyuterlar kabi, u ilm-fan sohasidagi eng murakkab 
vazifalarni hal qilish uchun ishlatiladi. 

---

Bir superkompyuterning tushunchasi birinchi bo'lib 1960-yillarda 
Seymour Crey ismli elektr muhandisi dunyodagi eng tezkor 
kompyuterni yaratishga kirishgan. "Supercomputingning otasi" deb 
atalgan Cray, ishlaydigan hisoblash giganti Sperry-Randda lavozimidan 
yangi tashkil etilgan "Control Data Corporation" ga qo'shilish uchun 
ketib, ilmiy kompyuterlarni rivojlantirishga qaratilgan. 
Dunyoning eng tezkor kompyuterlari nomi o'sha paytdagi IBM 7030 
"Stretch", vakuumli quvurlar o'rniga transistorlardan foydalanadigan 
birinchi bo'lib o'tdi. 
1964-yilda Cray CDC 6600 ni taqdim etdi, ularda germanyum 
transistorlarni silikon va Freon asosidagi sovutish tizimidan 
foydalanganda yangiliklar paydo bo'ldi. 
Eng muhimi, u 40 MGts tezligida harakat qildi, bu saniyda taxminan uch 
million yuruvchi nuqta operatsiyani amalga oshirdi, bu esa uni 
dunyodagi eng tezkor kompyuterga aylantirdi. Ko'pincha dunyodagi 
birinchi superkompyuter deb hisoblangan CDC 6600 ko'pchilik 
kompyuterlardan 10 marta tezroq va 
IBM
 7030 Stretchdan uch marta 
tezroq. Unga 1969 yilda CDC 7600 ning o'rnini egallash uchun 
topshirildi. 
1972-yilda Cray, Cray Research kompaniyasini tashkil qilish uchun 
Control Data Corporation'dan ajralib chiqdi. Biroz vaqtdan keyin 
sarmoyadorlar sarmoyasini va investorlarni moliyalashtirishni 
ko'paytirgandan so'ng, Cray 1-sonli kompyuterni ishga tushirdi, bu esa 
kompyuterning ish faoliyatini yanada kengaytirishga yordam berdi. 
Yangi tizim soat tezligi 80 MGts ni tashkil etdi va sekundiga 136 mln. 
Dovonli nuqta operatsiyalarini amalga oshirdi (136 megappl). Boshqa 
noyob funktsiyalarda yangi protsessor turi (vektorli ishlov berish) va 
davrlarning uzunligini kamaytiradigan tezlikni optimallashtirilgan no'xat 
shaklidagi dizayni mavjud. Cray 1 1976 yilda Los Alamos milliy 
laboratoriyasida o'rnatildi. 

---

1980-yillarda Cray superkompyuterda eng mashxur ismga aylandi va har 
qanday yangi versiya avvalgi harakatlaridan voz kechishi kutilmoqda. 
Cray Cray-1ga vorisi bilan ish olib borarkan, kompaniyadagi alohida 
jamoa Cray 1-ning "tozalagan" versiyasini taqdim etgan Cray X-MPni 
chiqarib tashladi. 
U bir xil no'xat shaklini yaratdi, lekin bir nechta protsessorlarga ega 
bo'lib, umumiy xotiraga ega edi va ba'zan ikkita Cray 1 sifatida 
bog'langan. Aslida Cray X-MP (800 megaphone) birinchi "ko'p 
protsessor" dizaynlardan biri bo'lib, parallel ishlashga eshikni ochib 
berdi, bu erda hisoblash vazifalari qismlarga bo'linadi va bir vaqtning 
o'zida har xil 
 
protsessorlar tomonidan bajariladi. 
Har doim yangilanib turuvchi Cray X-MP 1985 yilda Cray 2 ning uzoq 
kutilgan ishga tushirilguniga qadar standart tashuvchi bo'lib xizmat 
qilgan. Cray ning eng so'nggi va eng buyuklari singari, xuddi oldingi 
kabi, xuddi shu no'xat shaklidagi dizayni va integral mikrosxemalari 
mantiqiy taxtalarda birgalikda yig'ilgan. Biroq, bu safar komponentlar 
issiqlikni sindirish uchun kompyuterni suyuq sovitish tizimiga botirishi 
kerak edi. 
Cray 2 sakkizta protsessor bilan jihozlangan bo'lib, ular saqlash, xotirani 
saqlash va "fon protsessorlari" ga ko'rsatmalar berish uchun javob 
beradigan "oldingi protsessor" bilan ta'minlandi. Birgalikda, Cray X-MP 
dan ikki marta tezroq, 1,9 mlrd. 
Suzuvchi nuqtali operatsiyalarni
 (1,9 
Gigaflops) ishlash tezligini to'ldirdi. 
Albatta, Cray va uning dizayni super kompyuterning dastlabki davrini 
boshqargan. Ammo u maydonni rivojlantiruvchi yagona shaxs emas edi. 
80-yillarning boshlarida, shuningdek, ishlashning to'siqlariga 
qaramasdan, ishlaydigan minglab protsessorlar tomonidan ishlaydigan 
ommaviy parallel kompyuterlar paydo bo'ldi. Birinchi ko'p protsessorli 
tizimlardan ba'zilari Massachusets Texnologiya Instituti aspiranti 

---

sifatida g'oyasi bilan shug'ullangan V.Dil Daniel Hillis tomonidan 
yaratilgan. O'sha paytdagi maqsad miyadagi neyron tarmoqqa o'xshash 
ishlaydigan protsessorlarning markazsizlashtirilgan tarmog'ini ishlab 
chiqish orqali boshqa protsessorlar orasida CPU bevosita hisob-
kitoblarga ega bo'lishning tezlik chegaralarini engish edi. 1985-yilda 
Connection Machine yoki CM-1 sifatida joriy qilingan uning yechimi 
65,536 ta bir-biriga bog'langan bir bitli protsessorlarga ega. 
90-yillarning boshlarida, Crayning superkompyuterlarni uzatishi uchun 
oxirgisi boshlandi. O'shanda, superkompyuter kashshof Cray 
Research'dan Cray Computer Corporation tashkil etish uchun ajratildi. 
Cray 2 loyihasi uchun mo'ljallangan Cray 3 loyihasi butun 
muammolarga aylandi. 
Crayning asosiy xatosidan biri gallium arsenid yarimo'tkazgichlarini - 
yangi texnologiyani - uning ishlash tezligining o'n ikki barobar 
yaxshilanishiga qaratilgan o'zining maqsadiga erishish usuli sifatida 
ko'rib chiqish edi. Natijada, ularni ishlab chiqarishdagi qiyinchilik 
boshqa texnik qiyinchiliklar bilan bir qatorda, loyihani yillar mobaynida 
kechiktirdi va natijada kompaniyaning ko'plab mijozlari qiziqishlarini 
yo'qotdi. Ko'p o'tmay, kompaniya pulni 
to'kdi
 va 1995 
yilda 
bankrotlik
 uchun topshirdi. 
Crayning kurashlari, raqobatlashadigan yapon kompyuter tizimlari o'n 
yildan ko'proq vaqt mobaynida bu sohada ustunlikka ega bo'lish uchun 
turli xil himoya turlarini o'zgartirishga imkon beradi. Tokioda 
joylashgan NEC Korporatsiyasi 1989-yilda SX-3 bilan sahnaga chiqdi 
va bir yil o'tib, dunyodagi eng tezkor kompyuteri sifatida qabul qilingan 
to'rt protsessorli versiyasini taqdim etdi, faqat 1993-yilda yopilgan edi. 
O'sha yili Fujitsu's Digital Wind Tunnel , 166 vektorli protsessorning 
qo'pol kuchi 100 gigaflopsdan oshib ketadigan birinchi super 
kompyuterga aylandi. (Side note: texnologiya qanchalik tez sur'atlar 
bilan rivojlanayotganligi haqida fikr berish uchun, 2016 yilda eng tez 
iste'molchi protsessorlari osongina 100 gigaflopsdan ko'proq narsani 
amalga oshirishi mumkin, ammo vaqt, ayniqsa ta'sirli edi). 1996-yilda, 

---

Hitachi SR2201, 600 gigaflopsning eng yuqori ko'rsatkichiga erishish 
uchun 2048 protsessor bilan oldingi o'rinni egalladi. 
Endi 
Intel
 qaerda? Iste'mol bozorining etakchi chipmåratori sifatida 
o'zini namoyon qilgan kompaniya, asrning oxiri oxirigacha 
superkompyuterlar sohasiga jiddiy ta'sir ko'rsatmadi. 
Buning sababi, texnologiyalar juda ko'p turli xil hayvonlarni tashkil 
etgan. Masalan, Supercomputers, shaxsiy kompyuterlar, minimal 
sovutish qobiliyatidan va cheklangan energiya ta'minotidan 
samaradorlikni qisqartirishga imkon berganda, iloji boricha ko'proq 
qayta ishlash quvvatini jamlash uchun mo'ljallangan. 1993-yilda Intel 
muhandislari oxirgi marta 1994-yil iyun oyiga qadar superkompyuter 
reytingi sammitiga chiqqan Intel 620 / S 140 Paragon 3,680 
protsessoriga parallel ravishda jiddiy yondoshgan holda jiddiy 
yondoshuvni qo'llashdi. Aslida, bu dunyoda eng tezkor tizim bo'lib, 
birinchi marta massiv parallel bo'lgan protsessor superkompyuter edi. 
Ushbu nuqtaga qadar, superkompyuter asosan ana shunday yirik 
loyihalarni moliyalashtirish uchun chuqur cho'ntaklari bo'lgan 
kishilarning domenidir. NASA ning Goddard Space Flight Center-da 
bunday hashamatni yo'qotgan pudratchilar, 1994 yilda o'zgardi, agar bu 
kabi hashamat bo'lmagan bo'lsa, parallel hisoblash qudratini ishlatish 
uchun aqlli yo'l bilan chekilgan tarmoqni ishlatib, . Ular ishlab chiqargan 
"Beowulf Klaster" tizimi 16 gigabaytlik 486DX protsessorlardan iborat 
bo'lib, gigaflops oralig'ida ishlay oladi va qurish uchun $ 50,000 dan 
kam xarajat qiladi. Bundan tashqari, Linux Linuxning 
superkompyuterlar uchun tanlangan operatsion tizimiga aylanishidan 
avval Unix-ni emas, balki Linuxni boshqarishda farq bor edi. Ko'p 
o'tmay, har bir joyga o'zingizning Beowulf guruhini yaratish uchun 
shunga o'xshash rejalar bo'yicha ta'qib qilishgan. 
1996-yilda Hitachi SR2201 nomini topshirganidan so'ng, Intel o'sha yili 
6000 dan oshiq 200 MGts 
Pentium Pro protsessorlaridan
 iborat bo'lgan 
ASCI Red deb nomlangan Paragon nomli dizayn bilan qaytdi. Vektorli 
protsessorlardan tashqari off-the-shelf komponentlarini foydasiga 

---

harakat qilganiga qaramay, ASCI Red bir trillion flop to'sig'ini (1 
teraflops) sindirish uchun birinchi kompyuter bo'lish sharafiga sazovor 
bo'ldi. 1999-yilda yangilanishlar uch trillion flopdan (3 teraflops) oshib 
ketdi. ASCI Red Sandia National Laboratoriesda o'rnatildi va asosan 
yadroviy portlashlarni simulyatsiya qilish va mamlakatning 
yadroviy 
arsenalini
 saqlashga yordam berish uchun ishlatildi. 
Yaponiyada 35,9 teraflops bo'lgan NEC Tarmoq simulyatori bilan 
superkompyuterli kashfiyotni qayta ko'rib chiqqandan so'ng, IBM 2004-
yilda Blue Gene / L bilan misli ko'rilmagan balandliklarga 
superkompyuter keltirdi. O'sha yili IBM "Yer Simulyatori" ni (36 
teraflops) cheklaganligi haqidagi prototipni chiqardi. Va 2007 yilga 
kelib, muhandislar o'zlarining ishlov berish qobiliyatini qariyb 600 
teraflopsga aylantirish uchun qo'shimcha qurilmani ko'tarishadi. Qizig'i 
shundaki, jamoa nisbatan past kuchga ega bo'lgan qo'shimcha chiplardan 
foydalanish bilan shug'ullanib, shunga qaramay, energiya tejamkorligi 
bilan shu kabi tezliklarga erishdi. 2008-yilda, IBM Roadrunner-ga o'tib, 
birinchi superkompyuter navbatdagi soniyada bir kvadrillion suzuvchi 
nuqtali operatsiyalardan (1 petaflops) o'tishni boshlagan.