O‘zbеkiston rеspublikаsi

 
 
 
 
13.1-rasm. Uzoq muddatli oraliqda o‘rtacha xarajatlar 
LAC
 grafigi 
 
АTС
 
LАС
 
Q
 
Q
*
 
Q
2
 
Q
1
 

---

175 
Grafikda 
Q*
dan chap tomonda yotgan qismida masshtab samarasi musbat 
(o‘suvchi), 
Q* 
dan o‘ng tomonda yotgan qismida masshtab samarasi manfiy va
nihoyat 
Q*
ning kichik atrofida u o‘zgarmasdir (
2
1
Q
Q

oraliqda). Ishlab chiqarish 
hajmi 
Q*
firmaning uzoq muddatli oraliqdagi samarali razmerini (quvvatini)
ifodalaydi. 
Uzoq muddatli o‘rtacha xarajatlar (
LAC
) bilan qisqa muddatli o‘rtacha 
xarajatlar (
SAC
) o‘rtasidagi munosabatni quyidagi 13.2-rasmdan ko‘rish mumkin. 
 
 
 
13.2-rasm. Masshtab samarasi o‘sganda va qisqarganda uzoq va qisqa 
muddatli oraliqlardagi o‘rtacha xarajatlar grafigi 
 
Faraz qilaylik, firma razmerini (quvvatini) tanlash bo‘yicha besh xil variant 
mavjud. Har qaysi razmerdagi firma uchun qisqa muddatli o‘rtacha xarajatlar 
quyidagicha
1
SAC
, 
2
SAC
, 
3
SAC
, 
4
SAC
, 
5
SAC
(13.2-rasm).
Uzoq muddatli oraliqda barcha resurslar o‘zgaruvchan bo‘lgani uchun, barcha 
xarajatlar ham o‘zgaruvchan bo‘ladi. Firma har qanday berilgan ishlab chiqarish 
quvvatidan umumiy va o‘rtacha xarajatlarni minimallashtiradi. Shuning uchun ham 
uzoq muddatli o‘rtacha xarajatlar (
LAC
) grafigi qisqa muddatli oraliqdagi o‘rtacha 
xarajatlar grafiklarini bir-biriga tutashtirish orqali hosil qilinadi. 7.13-rasmda beshta 
qisqa muddatli oraliqdagi o‘rtacha xarajatlar grafiklari orqali uzoq muddatli 
oraliqdagi o‘rtacha xarajatlar grafigi keltirilgan (13.2-rasmda qalin chiziq bilan 
ifodalangan). 
Agar biz firma quvvatlarini yanada kichik o‘zgarishlar orqali o‘zgartirsak 
(qisqa muddatli oraliqlarni yanada kichiklashtirsak)
LAC
chizig‘I silliq botiq chiziqqa 
yaqinlashib boradi. 
Uzoq muddatli o‘rtacha xarajatlar ishlab chiqarish hajmining mumkin bo‘lgan 
barcha qiymatlari uchun cheksiz qisqa muddatli oraliqdagi o‘ratcha xarajatlar 
grafiklarini uzluksiz silliq birlashtiruvchi chiziq orqali ifodalanadi. Agar ishlab 
chiqarish masshtabi samarasi o‘zgarmas bo‘lsa, uzoq muddatli o‘rtacha xarajat grafigi 
to‘g‘ri chiziqdan iborat bo‘ladi (13.3-rasm).